0f11aztitul(1-7)

123 
 
Mərkəzi  nöqtəvi  mənbədə  olan 
??????  radiuslu 
sferanın səthinin sahəsi 
?????? = 4????????????  olduğundan 
(1) ifadəsindən alınır ki, elektromaqnit şüalanma 
selinin  sıxlığı  nöqtəvi  mənbədən  olan  məsa-
fənin kvadratı ilə tərs mütənasibdir:  
?????? =
∆??????
4???????????? ∙ ∆??????
=
∆??????
4??????∆??????
1
??????
.            (5) 
 
Nəzərə alınsa ki, elektromaqnit dalğalarını tə-
cillə  hərəkət  edən  yüklü  zərrəciklər  şüalan-
dırır,  elektrik sahəsinin intensivliyi və maqnit 
sahəsinin  induksiyası  bu  zərrəciklərin  təcili 
ilə,  təcil  isə  rəqs  tezliyinin  kvadratı  ilə  düz 
mütənasibdir: 
??????~??????~??????   ??????ə    ??????~??????~?????? . 
Enerji sıxlığı vahid həcmə düşən elektromaq-
nit sahəsinin enerjisi kimi elektrik və maqnit 
sahələrinin enerjiləri cəminə bərabərdir: 
?????? =
??????
??????
=
?????? ????????????
2
??????
2?????? ??????
     
    ??????~(??????
?????? )~?????? . 
Şüalanma selinin sıxlığı (intensivliyi) enerji sıxlığı 
ilə  mütənasib  olduğundan  o  da  şüalanma  tezli-
yinin dördüncü tərtibi ilə düz mütənasibdir: 
??????~??????~?????? ~
1

. 
  Nöqtəvi mənbəyin elektromaqnit şüalan-
masının gücü: 
?????? = ?????? ∙ ?????? = ?????? ∙ 4???????????? =
∆??????
∆??????
.             (6) 
2. Elektromaqnit dalğaları  şkalası.  Bu 
mövzuya  aid  bəzi  məlumatları  şəkildən  əldə 
etmək olar (bax: 
c
). 
 
Elektron resurslar:  
1.https://az.wikipedia.org/wiki/Elektromaqnit_dal%C4
%9Falar%C4%B1 
2. http://salamnews.org/az/news/read/192714 
3. http://idol.az/site/bizi-ehate-eden-
radiodalgalar-ziyandirmi/ 
4.  file:///C:/Users/VIP/Downloads/d_pdf_kurs_ekolo 
_885.pdf 
5. http://www.turansam.org/makale.php?id=9423 
6. https://www.youtube.com/watch?v=7gP8Axftc48 
7. https://az.wikisource.org/wiki/Maqnit_sah%C9 
%99l%C9%99ri _ v% C9%99_ 
elektromaqnit_dal%C4%9Falar%C4%B1n%C4%
B1n_qan_d%C3%B6vran%C4%B1_sistemin%C9
%99_v%C9%99_daxili_orqanlar%C4%B1na_olan
_z%C9%99r%C9%99rli_t%C9%99sirinin_mexani
zmi_v%C9%99_m%C3%BCalic%C9%99si 
(c)
Ev 
RADİODALĞALAR
 
  
 
Da
lğ
a 
uzunl
uğu
 (
m
) 
Da
lğ
a 
uzunl
uğu
 
Dalğan
ın
 ümumi ad
ı 
Dalğan
ın
 mə
n
b
ə
yi
 
Dalğan
ın
 tezliyi 
(Hs)
  LAYİHƏ

---

124 
 
8. file:///C:/Users/VIP/Downloads/d_pdf_kurs_ekolo_886.pdf 
9. https://www.google.az/search?q=elektromaqnit +dalgalari&rlz=1C1CHZL_ru  
AZ757AZ757&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ved=0ahUKEwiZ_eTCk8DWAhVB7xQKHXz_CUE
QsAQIVA&biw=1920&bih=925. 
10. https://az.wikipedia.org/wiki/Rentgen_%C5%9F%C3%BCalar%C4%B1 
11. http://musavat.com/news/yasham/komputer-tomoqrafiyasi-xerceng-yaradir_ 67356.html. 
12. https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9E%C3%BCalanma 
13. https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nfraq%C4%B1rm%C4%B1z%C4% 
B1_%C5%9F%C3%BCalanma 
14. https://az.wikipedia.org/wiki/Ultrab%C9%99n%C3%B6v%C5%9F%C9% 
99yi_%C5%9F%C3%BCalanma 
15. http://www.anl.az/down/meqale/zaman/2014/may/369962.htm. 
16. file:///C:/Users/VIP/Downloads/d_pdf_refe_tibbb_5363.pdf. 
 
 
 
3.9. RADİORABİTƏNİN PRİNSİPLƏRİ 
Mexaniki dalğaların ən sadə növü səs dalğalarıdır. 
 Elastik mühitdə yayılan və səs duyğusu yaradan mexaniki dalğa-
lar səs dalğalarıdır. 
İnsan qulağı yalnız 16 Hs ilə 20 000 Hs arasında olan 
səs dalğalarını qəbul edə bilir. Bu dalğalar eşidilə bilən 
səs  dalğalarıdır.  Səs  dalğalarının  mühüm  xassəsi 
onların  qarşısına  çıxan  maneədən  qayıtmasıdır.  Səs 
dalğaları  vasitəsilə  obyektlərin  yerini  müəyyənetmə 
üsulu  səs  lokasiyası  adlanır.  Dəniz  və  okeanların 
dərinliyini  ölçmək,  balıqların  çox  toplaşdığı  yerləri 
aşkar etmək üçün işlədilən və exolot adlanan cihazın 
işi  səs  lokasiyasına  (əks-səda  hadisəsinə)  əsaslan-
mışdır.  Gəmilərin  altında  yerləşən  səs  mənbəyi 
qısamüddətli səs siqnalları verir. Dənizdəki obyektlər-
dən  əks  olunan  səs  siqnalı  gəmidə  yerləşən  həssas 
cihazla – səsqəbuledicisi ilə (exolotla) tutulur.  
Səsin  suda  yayılma  sürətini,  siqnalın  göndərilmə  və  qəbulolunma  anları  arasındakı  vaxtı 
nəzərə aldıqda sudakı obyektə qədər olan məsafə asanlıqla hesablanır: 
h =
t
2
.
 
 
ABŞ  müdafiə  nazirliyinin  sifarişi  ilə  Massa-
çusets Texnologiya Universiteti 1961–1963-cü 
illərdə  üç  kosmik  gəmi  vasitəsilə  “Vestford” 
layihəsini  həyata  keçirdi.  Bu  layihə  əsasında 
Yerətrafı kosmik fəzaya hər birinin uzunluğu 2 
sm olan 480 milyon mis iynə çıxarıldı. İynələr 
Yer  ətrafında  səpələnərək  onun  səthindən 
35003800 km məsafədə “iynə sferası” əmələ 
gətirdi.  Həmin  sferanın  qalıqları  indi  də  möv-
cuddur
.  
  Yer kürəsi ətrafında “iynə sfe-
rası”nın yaradılmasında məqsəd 
nə idi?  
 
• KEÇDİKLƏRİNİZİ XATIRLAYIN • 
Fizika – 7 
Əks-
səda 
Səs
  LAYİHƏ

---