1. Dunyoni estetik idrok etishning mohiyati
Yüklə 275,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
1 2
Azamat.aql-idrok
, iroda- ixtiyor , his-tuyg‘uga bo‘ladi va ularning har birini alohida falsafiy jihatdan o‘rganish lozimligini ta’kidlaydi. Baumgartengacha aql–idrokni o‘rganadigan fan – mantiq, iroda- ixtiyorni o‘rganuvchi fan esa – axloqshunoslik (etika)ning falsafada ko‘pdan buyon o‘z o‘rni bor edi. Biroq his-tuyg‘uni o‘rganadigan fan falsafiy maqomda o‘z nomiga ega emasdi. Baumgartenning bu boradagi hizmati shundaki, u «his qilish», «sezish», «his etiladigan» singari ma’nolarni anglatuvchi yunoncha aisthetikos – «oyestetikos» so‘zidan «estetika» (olmoncha «estetik» – «eshtetik») iborasini olib, ana shu bo‘shliqni to‘ldirdi 2 . Baumgarten estetikani hissiy idrok etish nazariyasi sifatida olib qaradi. Lekin, ko‘p o‘tmay, u goh «go‘zallik falsafasi», goh «san’at falsafasi» sifatida talqin etila boshlandi , chunki estetika go‘zallikni san’atni, badiiy ijodni boshqalarni o‘rganadi. Borliq Borliq — obyektiv mavjud reallikni ifodalovchi falsafiy tushuncha. U moddiypredmet olamidangina iborat emas. Borliq turli darajada namoyon boʻladi: organik va noorganik tabiat, biosfera, ijtimoiy borliq, obyektivideal borliq (madaniy qadriyatlar, ilmiy bilimning umumiy prinsiplari, tushunchalari va h.k.), inson turmushi. Borliq falsafa tarixida turlicha talqin qilingan. Yaqin va Oʻrta Sharq falsafasida Kindiy, Forobiy, Ibn Sino, Umar Xayyom, Ibn Rushd kabi mutafakkirlar borliq ni ikkiga — vujudi mumkin va vujudi vojibga boʻladilar. Ularning falsafasida borliqning dastlabki sababchisi Alloh (vujudi vojib), lekin Alloh bilan borliq ni bir- biridan ajratib tasavvur qilib boʻlmaydi, bular sababoqibat shaklida bir-birlari bilan uzviy bogʻliq, degan tushuncha yotadi. Real Borliq Reallik (lot. realis — haqiqiy) — borliqning voqelikda haqiqatda mavjud boʻlgan qismi. Narsalarning borligining yoʻqligi (imkoniyatdagisi, ehtimoldagisi va shu singarilari) bilan taqqoslanadigan jihati. Faylasuflar R.ni voqelikdan farq qilishadi. R. muayyan buyumdagi biron-bir muhim narsaning mavjudligi sifatida, yaʼni shu narsaning oʻzining borligʻi tarzida tushunilsa, voqelik esa muayyan narsadagi barcha mavjud boʻlgan va boʻlmagan jihatlarining mavjudligi sifatida talqin etilgan. Markschilar R.ni obyektiv R. bilan, materiya bilan aynanlashtirib, uning koʻlamini bir yoklama, toraytirib talqin etishgan. Aslida voqelik hozirgi paytda amalga oshgan imkoniyatlar yigʻindisi. R. voqelikdagi biz nazarda tutgan jihatlar majmui. R.ning fizik R., biologik R. va boshqa turlari bor. R. oʻziga moddiylikni ham, maʼnaviylikni ham, imkoniyat, ehtimollikni ham qamrab olishi mumkin. Inson tafakkuri ham, garchi bu borliqning maʼnaviy shakliga kirsada, realdir. Agar biror obʼyektda biz nazarda tutgan narsa yoki hodisa mavjud boʻlmasa, uni shu jihatdan noreal deymiz. Vertual Borliq Virtual borliq tushunchasi. Virtual borliq - inson real borliqda harakat qilayotgani illyuziyasini kom‘yuterda yaratish imkonini beruvchi interfaol texnologiya. Bunda ob‘ektiv borliqni tabiiy sezgi organlari yordamida idrok etish o‘rnini maxsus interfeys, kom‘yuter grafikasi va ovoz vositasida sun‘iy yaratilgan kom‘yuter axboroti egallaydi. Virtual borliq amalda yo‘q narsa, uni qo‘l bilan tutish, uning ta‘mi va hidini his qilish mumkin emas. SHunga qaramay, u mavjud va inson bu xayoliy olamga kirib, uni nafaqat kuzatadi va boshdan kechiradi, balki unga ta‘sir ko‘rsatish imkoniyatiga ham ega bo‘ladi, ushbu olamda mustaqil harakat qiladi, uni o‘zgartira oladi. Virtual olam – inson borlig‘ining o‘ziga xos shakli va odamlar ma‘naviy aloqasining alohida madaniy shaklidir. Fazo Fazo fundamental kattalik boʻlib, quyidagicha taʼriflanishi mumkin: olamning fundamental tuzilishi qismlaridan biri, ichida jismlar ajratilgan, joylashgan, shakllari va hajmlari aniqlangan, harakat qilishga imkonlari boʻlgan oʻlchamlar toʻplami; yuqoridagi taʼrifga qarshi maʼnoda: mavhum matematik konseptual soha (vaqt va son kabi) boʻlib, uning yordamida biz jismlarning joylashishi, shakli, hajmi, harakati va ular orasidagi masofani taqqoslaymiz va oʻlchaymiz; Yer va uning atmosferasi tashqarisidagi koinot qismi. Matematikada chiziqli fazo,faktor fazo,... lar ham bor Biz yashab turgan fazo 3 oʻlchovli fazo hisoblanadi.Va yana matematikada biz yashab turgan 3 oʻlchovli fazodan tashqari 4,5,... oʻlchovli fazo tushunchalari ham kiritilgan.Albatta bu kiritilgan fazolar faqat nazariy jihatdan tushuntiriladi amalda esa hattoki 4 oʻlchovli fazoni ham tasvirlab berish mushkul vazifa. Substansiya Substansiya (lot. substantia — mohiyat) — narsa va hodisalarning mohiyatini, asosini ifodalovchi tushuncha. Odatda, materiya, modda soʻzining sinonimi sifatida qoʻllaniladi. S. falsafada xilmaxil olamning, obyektiv reallikning, tabiat, jamiyat, inson va uning tafakkuri tarixini, inson bilimlarining natijalarini ham oʻziga qamrab oluvchi konkretlikning nazariy inʼikosi, bilish nazariyasining asosiy tushunchasi sifatida talqin etiladi. Bunday universal mohiyat muayyan narsa, hodisalar va ularning oʻzaro aloqadorliklari orqali namoyon boʻladi. Yunon faylasuflari S. deb narsalarning doimiy, tub va oʻzgarmas xususiyatini, asl mohiyatini anglashgan, universiteta aksidensiya tushunchasini qaramaqarshi qoʻyishgan. Keyinchalik sxolastlar butun mavjudotning asl mohiyatini tashkil etuvchi S. — xudodir degan gʻoyani ilgari surdilar (qarang Sxolastika). Olamning moddiy sababi va ilohiy S. haqidagi dualistik talqinni R. Dekart olgʻa surdi, u Spinoza falsafasida yanada rivojlantirildi. I. Kant Sni tafakkurning aprior shakli, yaʼni tajribadan olingan bilimlarni sintezlovchi shakli deb izohladi. Uning fikricha, S.ning doimiyligi barcha vaqt mobaynida oʻtkinchi boʻlgan narsalarga nisbatangina namoyon boʻladi. Gegel Sni narsalardagi oʻzgaruvchan, oʻtkinchi tomonlarning yaxlitligi sifatida taʼriflab, uni "har qanday haqiqiy rivojlanishning asosidir", deydi. Sensualizm Sensualizm (lot. sensus — sezgi, his) — bilish nazariyasida sezgilarni bilishning asosiy manbai deb eʼtirof etuvchi yoʻnalish. Bilishning mohiyatini sezgi organlarining faoliyatiga bogʻlab tushuntiradi. S. ratsionalizmga qaramaqarshi boʻlib, hissiy va ratsional bilimlarning oʻzaro aloqadorligi , imkoniyatlarini oʻzicha talkin etadi. S. vakillari bilimlar odamga tugma ravishda berilmagan, u hayotiy tajriba davomida shakllanib, rivojlanib boradi, deb hisoblaydi, ilmiy bilish jarayonida induktiv xulosa chiqarishni deduktiv xulosa chiqarishdan ustun qoʻyadi. S.ning “hislarda boʻlmagan narsa aklda boʻlmaydi” degan asosiy tamoyiliga hissiy bilishlar obyektiv dunyo bilan bogʻliq deb hisoblagan materialistlar (P.Gassendi, T. Gobbs, J.Lokk, K.Gelvetsii, D.Didro, P. Golbax va boshqalar) ham, hissiy bilish tashki dunyo bilan bogʻlanmagan, oʻz-oʻzidan mavjud soha deb bilgan idealistlar (J.Berkli, D.Yum) ham qoʻshilganlar. Sharq falsafasi, xususan, Forobiy va Beruniy asarlarida ham sensualistik fikrlar mavjud. S. shuningdek, gedonizm, utilitarizm, emotivizmaa namoyon boʻladi. 20-asr fan falsafasida ham S.ning empirizm yoʻnalishidagi talqinlari uchraydi. Agnostisizm Agnostitsizm (yunoncha Agnostos a – inkor qoʻshimchasi, gnosis – bilish) – borliqni, voqelikdagi narsa va hodisalarni, ularning mohiyatini bilish mumkinligini qisman yoki mutlaqo inkor etuvchi nazariya. A. vakillari borliqning cheksizligi, nihoyasizligi va murakkabligi, inson sezgi a’zolari imkoniyatlarining cheklanganligiga asoslanib borliqni bilish mumkin emas deb hisoblaydi. A.ning yirik vakillaridan biri ingliz faylasufi David Yum, inson aqli sezgilarimiz bergan ma’lumotlarga tayanib voqelikni biladi, lekin, sezgi a’zolarimiz bizga toʻgʻri va toʻliq ma’lumot beradimi, sezgilarimiz aks ettirayotgan voqelikning oʻzi mavjudmi, degan masalalarni oʻrtaga tashlagan va shu asosda olamni bilish mumkinligini rad etgan, ob’ektiv voqelikning mavjud-ligiga shubha bildirgan (bu jihatdan Yum A.i skeptitsizmning bir koʻrinishi sifatida namoyon boʻladi). A.ning ikkinchi bir yoʻnalishi nemis faylasufi Immanuil Kant falsafasida ifodalangan. I.Kant tashki olamni ikkiga: “biz uchun narsa” va “narsa oʻzida”ga ajra-tib tushuntiradi, olamning biz bilgan va bilib olishimiz mumkin boʻlgan qismini “biz uchun narsa” deb ataydi. Olamning “narsa oʻzida” qismining ay-rim jihatlarinigina bilish mumkin boʻlsa ham, uning asl mohiyatini bilish mumkin emas deydi. Bilish ob’ektining cheksizligini, nihoyasizligini, hodisalar ichki mohiyatining tubsizli-gini mutlaqlashtirish A.ning gnoseologik ildizlariga kiradi. Haqiqatda, har qanday narsani bir qarashda, bir zumda har taraflama bilib boʻlmaydi, uni bilib olish uchun muayyan vaqt kerak boʻladi. Shuningdek, har qanday narsani va uning mohiyatini bilib olishimiz uchun yordamchi qurol va vositalarning qay darajada takomillashganligi jiddiy ahamiyatga ega. Bizga nisbatan keyingi avlodlarimizning tajribalari yanada boyib, takomillashib boradi va natijada ular bizlarga nisbatan koʻproq narsalarni biladi. Biz sezgi a’zolarimizning bilish imkoniyati yetmagan ob’ektlarni aql va tafakkur kuchi bilan bilib boramiz. Bilish shu tarzda yaxlit va uzluksiz jarayondir. Inson aql-tafakkuri fan va amaliyetni taraqqiy ettirishga, bilish va izlanish vositalarini takomillash-tirishga yoʻl ochadi. Materiya Materiya massaga ega va fazoda joy oluvchi obyektdir. Materiya tushunchasining aniq taʼrifi yoʻq. Baʼzi taʼriflarga koʻra, materiya elementar fermionlardan iborat har qanday narsadir (biroq bunda bir qator muammolar tugʻiladi: elementar fermion boʻlmagan, biroq massaga ega bozonlar mavjud; fermiondan iborat neytrinolarning ayrim tiplari massasiz boʻlishi mumkin). Yorugʻlik (fotonlar) va baʼzi bozonlar materiya, deb qaralmaydi. Materiya (lot. materia — modda) — borliqning moddiy shaklini ifodalovchi umumiy tushuncha. Olamda “umuman odam” boʻlmaganidek “umuman M.” ham boʻlmaydi, balki M.ning aniq, koʻrinishlari uchraydi. Shu tarzda fikr yuritgan faylasuflar barcha moddiy obʼyektlarga xos xususiyatlarni umumlashtirib ifodalash uchun M. tushunchasini qoʻllashgan. M. tushunchasini moddiy olamning substrati (asosi) sifatida Platon va Aristotel ishlab chiqqan, shu bilan birga M. sof potensiya (yashirin imkoniyat) deb tushunilgan. M.ni R. Dekart fazoviy koʻlam va boʻlinadigan moddiy substansiya deb taʼriflagan va u 17— 18- asr materializmning asosi boʻlgan. M. dialektik materiayaizmyaint asosiy tushunchasidir. Materialist faylasuflar M. tushunchasini bir yoklama boʻrttirib, borliq tushunchasi bilan aynanlashtirib talqin etishadi. Tabiat, jamiyat va inson ta- fakkurining asosida yotuvchi va ularni umumlashtiruvchi tushuncha substansiya (mohiyat) deb ataladi. Olamning asosida bitta substansiya yotadi deb hisoblovchi oqim monizm, ikkita substansiya yotadi deb hisoblovchi oqim dualizm, koʻp substansiyalar yotadi deb hisoblovchi oqim plyuralizm deb atalgan. Bilish Bilish nazariyasi(gnoseologiya, epistemologiya)— falsafa boʻlimi boʻlib, u bilish qonuniyatlari va imkoniyatlari, bilimning obyektiv reallikka munosabatini oʻrganadi, bilish jarayonining bosqichlari va shakllarini, bilishning ishonchliligi va haqkrniyligi shartlari va mezonlarini tadqiq qiladi. Bilish nazariyasi hozirgi zamon fanida qoʻllaniladigan usullar (tajriba, modellashtirish, analiz va sintez va h.k.)ni umumlashtirib, uning falsafiymetodologik asosi sifatida namoyon boʻladi. Bilish jarayonida tajriba va amaliyotning katta ahamiyati bor. Bu yerda amaliyot (praktika) keng maʼnoda boʻlib, insonning jamiyatga taʼsiri, tabiat hodisalarini oʻzgartirishi, yangi narsalar, jamiyatning yashashi uchun zaruriy shartsharoitlar yaratishi tushuniladi. Kishilarning tabiat qonunlari haqidagi bilimiga asoslangan amaliy faoliyatlari bilish taraqqiyotini, fan va texnika ravnaqini belgilaydi. Sezgi, tasavvur va tushunchalarimizning obʼyektivligini tekshirish bilish jarayonining eng muhim vazifasidir 3_topshiriq.Insoni estetik jihatdan tarbiyalashda mahallaning oʻrni nimalardan iborat? Badiiy-estetik rivojlanish va tarbiya. "Maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy va estetik rivojlanishi muammosining dolzarbligi" Go'zallikka intilish tug'ilishdan boshlab odamlarga xosdir. Hatto eng kichik bolalar ham atrofidagi go'zallikni osongina payqashadi: go'zal gul bo'lsin, qo'shiq eshitilsin. Voyaga etganida, bolalar nafaqat atrofdagi go'zallikni ko'rishga, balki uni yaratishda ishtirok etishga - plastilindan biron bir narsani yasashga, qo'shiq kuylashga, o'zlari yoqtirgan o'yinchoq chizishga intiladi. Ehtimol, birinchi she'ringizni yozing. Kelajakda maktabgacha yoshdagi bolalarni o'rab turgan hamma narsa ular ichida ma'lum fikrlar va his-tuyg'ularni keltirib chiqaradi. Bu jarayon maktabgacha ta'lim muassasalarida ham , ota-onalarning o'zlari tomonidan ham amalga oshiriladigan badiiy-estetik ta'lim orqali tartibga solinishi mumkin. Estetik tarbiyaning roli - iqtibos Estetik tarbiya nima? Maktabgacha yoshdagi bolalarning estetik tarbiyasi ko'pincha zamonaviy pedagogikaning yo'nalishlaridan biri sifatida tushuniladi, u insonda go'zallikni ko'rish va tushunish qobiliyatini, uning hayotdagi roli, qiymati va ahamiyatini shakllantirishga qaratilgan. Badiiy-estetik tarbiya juda yoshlikdan boshlanib, butun hayot yo‘lida davom etib, ma’lum o‘zgarishlarga duchor bo‘ladi (masalan, maqsad, vazifalar, tashkil etish usullari va boshqalar). “Estetika” inson hayotining ko‘p jabhalari va jabhalarini qamrab oluvchi ancha keng kategoriyadir. Estetik tarbiya usullari juda xilma-xildir. Muvaffaqiyatli badiiy-estetik ta'lim bolaning muvaffaqiyatli va uyg'un rivojlanishiga, adabiyot, musiqa, rasm va boshqa san'at turlarining badiiy didini yaxshilashga imkon beradi; xulq-atvor madaniyati, tashqi ko'rinish va boshqalar. Estetika go’zallik tushunchasiga shakl va mazmun jihatdan birdek ta’sir ko’rsatganligi sababli, insonning ichki dunyosiga, uning ijtimoiy hayotiga estetik tarbiyaning vazifalari keng ko’lamli va serqirradir. Bola go'zallikni idrok etish, baholash (dastlabki bosqichlarda) ko'nikmalarini egallaydi va keyinchalik u yoki bu estetik qiymatga ega bo'lgan mahsulotlarni yaratishni o'rganadi. Bola ongida go'zallik tushunchasini shakllantirish badiiy va estetik tarbiyaning asosiy vazifasidir. Bundan tashqari, shuni aniqlashtirish kerakki, bu holda "chiroyli" toifasi "chiroyli" dan biroz ajratilishi kerak. Agar go'zallik tushunchasi vaqt o'tishi bilan o'zgarib, shaklni tavsiflash uchun ishlatilgan bo'lsa, go'zallik mazmunga ta'sir qiladi va asrlar o'tgandan keyin ham o'zgarishsiz qoladi. “Go‘zal” global kategoriya bo‘lib, dastlab insonparvarlik, komillik, ma’naviyatni o‘z ichiga oladi. Bolalar estetik tarbiyaning barcha vositalaridan foydalanishlari mumkin Badiiy tarbiyaning maqsadlari Bolada murakkab estetik madaniyatni shakllantirish. Maktabgacha yoshdagi bolalarning atrofdagi dunyoda go'zallikning turli ko'rinishlarini payqash qobiliyati. Go'zalga hissiy baho berish qobiliyati. Sensatsiya, tafakkur, go'zalni qadrlash ehtiyojini shakllantirish. Go'zallikni yaratishda ko'nikma va ehtiyojlarni shakllantirish. Atrofdagi voqelikning hodisalari va ob'ektlarini qabul qilingan estetik ideallar bilan taqqoslash va bog'lash qobiliyatida namoyon bo'ladigan badiiy didning shakllanishi. Go'zallik haqidagi aniq tasavvurning mavjudligi uning barcha ko'rinishlarida ideallarni shakllantirdi. Badiiy tarbiyaning vazifalari Bolaning badiiy ta'limi haqida gapirganda, undagi umumiy maqsadlarni ham, unchalik katta bo'lmagan, ammo muhim vazifalarni ham ajratib ko'rsatish kerak: Har tomonlama rivojlangan barkamol shaxsni tarbiyalash. Go'zallikni ko'rish va uning qiymatini tushunish qobiliyatini rivojlantirish. Ularning ijodiy qobiliyatlari va malakalarini oshirish zaruriyatini rivojlantirish. Estetik tarbiyaning asosiy vazifalari Badiiy-estetik tarbiya vositalari Tasviriy san'at (chizmachilik, modellashtirish, qo'llash). Dramaturgiya (teatr spektakllari). Adabiyot. Ommaviy axborot vositalari (televideniye, internet, gazeta, jurnal). Musiqa. Tabiat. Badiiy qobiliyatlarni rivojlantirish estetik tarbiya usullaridan biridir Maktabgacha yoshdagi bolalarni badiiy-estetik tarbiyalash va rivojlantirishning eng muhim usullari: To'garak faoliyatida ishtirok etish (studiyalar, to'garaklar va boshqalar). Maktabgacha ta'lim muassasalariga tashrif buyurish. Tematik ko'rgazmalarga, ekskursiyalarga tashrif buyurish. Shaxsiy misol. Badiiy-estetik tarbiyada oilaning roli Bolalar bog'chasi va har xil to'garaklar va studiyalar bola hayotida qanchalik muhim bo'lmasin, uning badiiy didi va go'zallik g'oyasini shakllantirishda uning oilasi eng muhim rol o'ynaydi. Kelajakda uning shaxsi shakllanishida aynan ota-ona va ularning farzand tarbiyasiga qo‘shgan hissasi hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Faqat ota- onalar bolaga musiqa darslarini boshlashga yordam berishlari mumkin Birinchi navbatda nimalarga e'tibor berish kerak va maktabgacha yoshdagi bolalarning estetik tarbiyasini tashkil etish va o'tkazishning qaysi shakllari samaraliroq bo'ladi? Shaxsiy misol. Har qanday inson hayotidagi birinchi axloqiy va estetik ideal kim? Albatta, uning ota-onasi. Aynan ularning xulq-atvori va odatlari bola hayotining birinchi yillarini ongsiz ravishda nusxa ko'chiradi va keyinchalik ular o'rnatilgan va mustahkamlangan xatti-harakatlar shakllariga aylanadi. Shunday ekan, har qanday ota-ona farzandini tarbiyali, madaniyatli qilib tarbiyalamoqchi bo‘lgan ota-ona birinchi navbatda o‘z-o‘zini rivojlantirish, o‘z-o‘zini tarbiyalashdan manfaatdor bo‘lishi kerak. Oilada qabul qilingan xulq-atvor odoblari, boshqalar bilan o'zaro munosabat shakllari, go'zalni xunukdan, joizni nomaqbuldan ajratish mezonlari - bularning barchasi keyinchalik bola tomonidan o'zlashtiriladi. Va shu asoslarda uning dunyoqarashi, dunyoqarashi va hokazolar quriladi. Bolalar kitobi - estetik tarbiya vositalaridan biri Oilada maktabgacha yoshdagi bolalarni to'g'ri estetik tarbiyalash va uning usullari uni tashkil etishning ko'plab asosiy tarkibiy qismlariga asoslanadi: Tashqi ko'rinish madaniyati tana madaniyatiga, elementar gigiena qoidalariga rioya qilishda, atrof-muhit talablariga muvofiq kiyim tanlash qobiliyatida, kiyim va aksessuarlarning umumiy estetik jihatdan izchil kompozitsiyasini yaratish qobiliyatida namoyon bo'ladi. Hissiyotlar madaniyati; ruxsat etilgan chegaradan chiqmasdan, o'z holatini samimiy ko'rsatish qobiliyati. Oqilona intizom; majburiy rejim momentlarining mavjudligi. Umumiy badiiy did. Bola o'z atrofida kundalik hayotni bezash uchun ishlatiladigan san'at asarlarini ko'rishi kerak: bu rasmlar, san'at va hunarmandchilik asarlari va boshqalar bo'lishi mumkin. Hayot estetikasi. Uyning atrofidagi makonni estetik jihatdan loyihalash imkoniyati bolaga o'z uyini odatiy holga keltirishga va uni qadrlashga yordam beradi. O‘z xonadoniga hurmat, unda tozalik, tartib-intizomni saqlash ko‘nikmasini tarbiyalash ana shundan boshlanadi. Muloqot madaniyati. Bola bilan dolzarb va qiziqarli mavzularda maxfiy suhbatlar o'tkazish imkoniyati. Bolaning muloqotda bo'ysunish va masofa haqidagi g'oyasini shakllantirish. Bolaning badiiy didini uyg‘otuvchi kuch ham olam uyg‘unligi va go‘zalligini o‘zida mujassam etgan tabiatdir. Atrofdagi dunyo haqidagi kattalar hikoyalari bilan birga ochiq havoda sayr qilish unga go'zallikni ko'rishga o'rgatadi. Va keyinroq - ijodiy ijodiy faoliyat uchun ilhom manbai sifatida foydalaning. Ular juda yaxshi ko'radigan bayramlar bolaning ijodiy qobiliyatlaridan ham foydalanishi mumkin. Ota-onalar bolani bayramga tayyorgarlik bilan bog'lab, uni jalb qilishlari mumkin. Uni uyning, o'yin maydonchasining asl dizaynini o'ylab topishga, chizishga va keyinchalik hayotga olib kelishga taklif qiling. Buning yordamida bola nafaqat o'z iste'dodini rivojlantirish va kashf qilish , balki o'zining birinchi kashfiyotlarini boshqa bolalar bilan baham ko'rish imkoniyatiga ega bo'ladi. Go‘zallik tuyg‘usini tarbiyalashda kundalik turmush madaniyati muhim omil hisoblanadi Maktabgacha yoshdagi bolaning badiiy va estetik tarbiyasida o'yin faoliyatining o'rni Maktabgacha yoshdagi bolalarda o'yin hali ham asosiy rol o'ynashini yodda tutgan holda, ota-onalar farzandining estetik rivojlanishi uchun undan samarali foydalanishlari mumkin. Bolaning estetik tarbiyasi uchun xizmat qiladigan o'yinlar qatoriga quyidagilar kiradi: G'ayrioddiy, nostandart echimlarni izlashni talab qiladigan o'yin holatlarini simulyatsiya qilish. Filmlar yoki spektakllardan epizodlar va parchalarni ko'ring. Hikoya va ertaklarni jamoaviy yozish. She’r o‘qish, badiiy asarlardan parchalarni ifodali o‘qish. She’r aytish – estetik tarbiya vositalaridan biri Maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy- estetik tarbiyasida ijodiy faoliyatning o'rni Badiiy-estetik tarbiyaning nazariy jihatlari muhimligiga qaramay, shuni ta'kidlash kerakki, amaliyotsiz natija minimal bo'ladi. Bolaning ongida san'atga bo'lgan muhabbatni shakllantirish, u bilan aloqa qilish va hatto bu masalada o'zini sinab ko'rish imkoniyatini taklif qilmasdan turib, uni shakllantirish qiyin. Shuning uchun bolani badiiy tarbiyalashning eng muhim tarkibiy qismlaridan biri bu uyda tashkil etilishi oson bo'lgan ijodiy faoliyatdir. Samarali musiqiy ta'lim olish uchun bolani musiqa maktabiga berish mumkin, bu erda ular unga qiziq bo'lgan cholg'u asbobida chalish ko'nikmalarini singdirishlari mumkin. Biroq, agar bolaning musiqa va boshqa moyilliklarga qulog'i bo'lmasa, uning musiqiy ta'mi haqida tashvishlanishning hojati yo'q. Bolani yoshligidan musiqa bilan tanishtirish - boshlang'ich qofiyalar, hazillar va beshiklardan boshlab, ota-onalar bolani san'atning barcha ko'rinishlarida qadrlashga o'rgatadi, go'zallikka bo'lgan ehtiyojni va unga intilishni rivojlantiradi. Qo'llash - go'zallik tuyg'usini rivojlantirish usuli va ayni paytda - qo'l harakatchanligi Ijodkorlikka intilishning samarali rivojlanishi uchun rasm chizish ham juda yaxshi. Bola yoshligidanoq qalam, flomaster, bo'yoqlar (akvarel va guash) yordamida turli rangtasvir texnikasini o'zlashtirib olishi, bolaga atrofdagi dunyo bilan tanishishi, uning belgilari va xususiyatlarini qayd etishi juda ma'qul. , shakl va mazmunni farqlash. Chizish ham bebaho terapevtik rol o'ynaydi, bu bolaga ijobiy his-tuyg'ular va haqiqiy baxtning katta zaryadini olish imkonini beradi. Badiiy tarbiyada o‘qish ham muhim o‘rin tutadi. Siz eng oddiy bolalar she'rlaridan, ertaklardan boshlashingiz mumkin. Muntazam ravishda ovoz chiqarib o‘qish va shunga o‘xshash boshqa usullar bolaning so‘z boyligini boyitibgina qolmay, nutq madaniyatini yangi bosqichga olib chiqadi. Lekin uni axloqiy jihatdan ham rivojlantiradi: qahramonlar harakatiga odob-axloq nuqtai nazaridan baho berishga, ijobiy qahramonlarni salbiydan farqlashga, u yoki bu qaror foydasiga tanlov qilishga o‘rgatadi. Kitob o'qish bolani o'z his-tuyg'ulari va ehtiyojlarini ifodalash uchun nutqdan samarali foydalanishga o'rgatadi. Kitob o'qish - adabiyotga e'tiborni jalb qilishning bir usuli Ijodiy mashg'ulotlar bolaning badiiy va estetik g'oyalarini rivojlantirish uchun ularni quyidagi naqshlarni hisobga olgan holda o'tkazish kerak: Farzandingizga maksimal darajada mustaqillik bering. Bir naqshga rioya qilish o'rniga, o'z yechimini topishga e'tibor qaratib, bola ijodkorlikning yakuniy natijasini olish uchun ko'proq harakat qiladi. Bu uning ko'zlarida tayyor chizilgan, haykaltarosh haykalcha va boshqalarning qiymatini sezilarli darajada oshiradi. Bolaning ijodkorligi nafaqat atrofdagi dunyo ob'ektlarining ob'ektiv xususiyatlari va xususiyatlarini aks ettirishi, balki hissiy komponentni ham o'z ichiga olishi kerak. Ya'ni, uning taassurotlari, fikrlari, ular bilan bog'liq his-tuyg'ulari. Dars o'tkaziladigan muhitda bola maksimal darajada dam olishi va erkin bo'lishi kerak. Ijodiy jarayonda ota-onalarning qo'llab-quvvatlashi va maqtovi juda muhim rol o'ynaydi. Tanqid va tanbeh minimal bo'lishi kerak. To'g'ridan-to'g'ri ko'rsatmalar va ko'rsatmalarni xushmuomala maslahatlar va kichik maslahatlar bilan almashtirish yaxshiroqdir. Shuni unutmangki, ota-ona bolaga ko'rsatma berishi kerak, lekin unga qattiq ko'rsatmalar va ko'rsatmalar bermasligi kerak. Bolaning ixtiyorida badiiy ifoda etishning maksimal vositalari bo'lishi kerak. Ish joyi yaxshi yoritilgan va qulay bo'lishi kerak: sinfda nafaqat jismoniy, balki psixologik qulaylik ham bunga bog'liq. Badiiy-estetik tarbiyaning vazifalari bolaning yoshiga qarab shakllantirilishi va u ulg'aygan sari moslashtirilishi kerak. Tabiatni o'rganish orqali go'zallik tushunchasi Xulosa Atrofdagi go‘zallikni ko‘ra bilish, qadrlay bilish tug‘ma fazilat emas, balki tartibli va tizimli mehnat natijasida shakllanadigan mahoratdir. Badiiy didning shakllanishi bolaning tug'ilishidanoq boshlanadi, agar u joylashgan muhit madaniy jihatdan boy bo'lsa va bolada turli xil ijodkorlik mavjud bo'lsa, befarq va osonlik bilan boshlanadi. Yosh va katta yoshdagi maktabgacha yoshdagi bolalarni estetik tarbiyalash usullaridan foydalanib, siz bolangizga dunyoni chinakam yorqin va unutilmas tarzda ko'rishga yordam bera olasiz. MBDOU № 135 "Umumiy rivojlanish tipidagi bolalar bog'chasi" « Maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy va estetik rivojlanishi muammosining dolzarbligi ». Tayyorlagan shaxs: katta o'qituvchi A.B. Lunina Kemerovo Bola hayotining birinchi yillaridanoq ongsiz ravishda hamma narsaga yorqin va jozibali qo'l uzatadi, yaltiroq o'yinchoqlar, rang-barang gullar va narsalardan zavqlanadi. Bularning barchasi unga zavq, qiziqish hissi tug'diradi. "Go'zal" so'zi bolalar hayotiga erta kiradi. Hayotning birinchi yilidan boshlab ular qo'shiq, ertak eshitishadi, rasmlarga qarashadi. Shu bilan birga , haqiqat bilan birga, san'at ularning quvonchli tajribalari manbaiga aylanadi. Estetik tarbiya jarayonida ular yorqin va go'zal hamma narsaga ongsiz munosabatdan go'zallikni ongli idrok etishga o'tishadi. Hozirgi vaqtda maktabgacha ta'lim muassasalarining ta'lim maydonida maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy-estetik rivojlanishiga alohida e'tibor qaratilmoqda. Rossiya ta'lim siyosatining maqsadi Rossiya ta'limini modernizatsiya qilish kontseptsiyasida - "o'zini o'zi belgilash va o'z-o'zini anglash qobiliyatiga ega shaxsni rivojlantirish" dan kelib chiqqan holda. Muvofiqlik Maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy-estetik rivojlanishi muammolari badiiy-estetik rivojlanish bolani tarbiyalashning eng muhim jihati ekanligi bilan belgilanadi.Bu hissiy tajribani, shaxsning hissiy sohasini boyitishga yordam beradi, bilimlarga ta'sir qiladi. voqelikning axloqiy tomoni va kognitiv faolligini oshiradi. Estetik rivojlanish estetik tarbiya natijasidir. Ushbu jarayonning tarkibiy qismi badiiy ta'lim - san'at tarixi bo'yicha bilimlarni, ko'nikmalarni o'zlashtirish va badiiy ijod uchun qobiliyatlarni rivojlantirish jarayonidir. Maktabgacha ta'lim muassasasining ustuvor yo'nalishlaridan biri badiiy-estetik rivojlanishdir. Ushbu yo'nalishdagi ishlar dasturning barcha bo'limlaridan o'tadi. Bolalar bog'chasi maktabgacha yoshdagi bolalarning har tomonlama rivojlanishini amalga oshirish uchun mo'ljallangan. Bolalar bog'chasi ishida jismoniy, aqliy va axloqiy rivojlanish bilan bir qatorda badiiy va estetik rivojlanish muhim o'rin tutadi. Maktabgacha ta'lim muassasalari o'qituvchilari estetik rivojlanishning turli jihatlariga katta e'tibor berishadi - binolar va saytni loyihalash, bolalar va kattalar tashqi ko'rinishi, san'at asarlaridan foydalanish. Bolalar bilan o'tkaziladigan OODlar orasida bolalar chizadigan, haykaltaroshlik qiladigan, badiiy adabiyot tinglaydigan, ifodali o'qishni, qo'shiq aytishni va musiqaga raqsga tushishni o'rganadiganlar katta ulushga ega. Estetik rivojlanish voqelik (tabiat, kundalik hayot, mehnat va ijtimoiy hayot) va san'at (musiqa, adabiyot, teatr, badiiy va dekorativ ijod asarlari) ta'siri ostida amalga oshiriladi. Shakllar Bolalarning estetik faoliyatini tashkil etish xilma-xildir. Bu o'yinlar, OOD, ekskursiyalar, bayramlar, o'yin-kulgilar. Pedagogning bu yo‘nalishdagi faoliyati ilmiy asosga asoslanishi va san’atning turli turlarining hozirgi rivojlanish darajasini hisobga olgan holda, bosqichma-bosqichlik tamoyiliga amal qilgan holda aniq dastur asosida olib borilishi juda muhimdir. , talablarni izchil murakkablashtirish , turli yoshdagi bolalarning bilim va ko'nikmalariga tabaqalashtirilgan yondashuv. Asosiy pedagogik xodimlarning maqsadi Maktabgacha ta'lim muassasasi: badiiy-estetik ta'lim bo'yicha ishlar tizimini yaratish, har bir bolaning hissiy farovonligini ta'minlash va shu asosda uning ma'naviy, ijodiy salohiyatini rivojlantirish, uning o'zini o'zi anglashi uchun sharoit yaratish. . Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagilar vazifalar: Maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy va estetik rivojlanishi muammolariga zamonaviy yondashuvlarni o'rganish. Talabalarning badiiy va estetik rivojlanishini, ularning ijodiy salohiyatini amalga oshirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish. Bolalarning badiiy va estetik rivojlanishi uchun zamonaviy texnologiyalardan foydalanish. Badiiy-estetik tarbiya bo'yicha ishlar tizimi o'zaro bog'liqlikdan iborat komponentlar: ta'lim mazmunini yangilash (dastur va texnologiyalarni tanlash); badiiy va estetik tarbiya uchun shart- sharoitlar yaratish (kadrlar bilan ta'minlash, o'quv-uslubiy ta'minot, fanni rivojlantiruvchi muhitni yaratish); o'quv jarayonini tashkil etish (bolalar va ota-onalar bilan ishlash); boshqa muassasa va tashkilotlar bilan ishlashni muvofiqlashtirish. Estetik rivojlanishga qaratilgan o'qituvchilar va bolalarning pedagogik o'zaro ta'siri tizimi uchtadan iborat yo'nalishlar: tashkil etilgan tadbirlar (OOD, ekskursiyalar, o'yin- kulgilar, individual ish, o'yinlar); o'qituvchilar va bolalarning birgalikdagi faoliyati; badiiy faoliyatga qiziqishni kuchaytirish va ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishga qaratilgan bolalarning mustaqil faoliyati (o'yinlar, kontsertlar, dramatizatsiya, samarali faoliyat). Maktabgacha tarbiyachining har tomonlama rivojlanishi va tarbiyalanishini amalga oshirish uchun maktabgacha ta'lim muassasasi va u tarbiyalangan oilaning sa'y- harakatlarini muvofiqlashtirish kerak. Biz oila bilan hamkorlikni quyidagilarga asoslaymiz yo'nalishlari: maktabgacha ta'lim muassasasi tomonidan tashkil etilgan ta'lim jarayoniga oilani jalb qilish. Ushbu yo'nalishda ishlayotganda, turli usullari va shakllari: ochiq kunlar; ko'rgazmalar - tanlovlar, ular uchun ota- onalar va bolalar birgalikda hunarmandchilik qilish; biz ularni bayramlarda, teatrlashtirilgan tomoshalarda ishtirok etishga, liboslar tayyorlashga jalb qilamiz. Bularning barchasi ularni bolalar tarbiyasida sizning ittifoqdoshlaringiz va hamfikrlaringiz bo'lishiga yordam beradi. Ota-onalarning psixologik-pedagogik madaniyatini oshirish ota-onalar yig'ilishlari va konferentsiyalar, maslahatlar orqali amalga oshiriladi. O'qituvchilar papkalarni tuzadilar - shiftlar, ota-onalar uchun ma'lumot varaqalari chiqariladi. O'quvchilarning badiiy va estetik rivojlanishi masalalarida bolalar bog'chasi va oila ta'sirining birligini ta'minlash; estetik tarbiya- hayot va san'atdagi go'zallikni idrok etish, his qilish, tushunish, qadrlay oladigan ijodiy faol shaxsni shakllantirishning maqsadli jarayoni; bolaning atrofidagi dunyoni o'zgartirishda ishtirok etish istagini tarbiyalash, badiiy faoliyat bilan tanishish, shuningdek, ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish. estetik rivojlanish- bu estetik ongni, shaxsning estetik faoliyatiga munosabatini shakllantirish va takomillashtirish jarayonidir. Estetik tarbiya jarayonida estetik his-tuyg'ular rivojlanadi - estetik ob'ektlar va ob'ektlarga baholovchi munosabatning sub'ektiv tajribasi. Badiiy-estetik tarbiyaning maqsadlari: shaxsning badiiy va voqelikdagi estetik ob'ektlarni idrok etish, rivojlantirish, baholashga tayyorligini rivojlantirish; estetik ongni takomillashtirish; uyg'un o'z-o'zini rivojlantirishga qo'shilish; badiiy, ma'naviy, jismoniy madaniyat sohasida ijodiy qobiliyatlarni shakllantirish. Maktabgacha yoshdagi bolalarni estetik tarbiyalash vazifalari: estetik idrokni, estetik his-tuyg'ularni, his-tuyg'ularni, munosabatlarni va qiziqishlarni rivojlantirish; elementar estetik ongni shakllantirish; san'atning turli turlari bilan tanishish orqali estetik faollikni shakllantirish; estetik va badiiy va ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish; bolalarning estetik g'oyalarini, ularning badiiy va ijodiy qobiliyatlarini tizimli rivojlantirish; estetik did asoslarini shakllantirish. Badiiy va estetik tarbiyaning vazifalari bir-biri bilan uzviy bog'liq bo'lib, bolaning barkamol rivojlanishini ta'minlaydi. estetika nazariyasi elementlarini o'rganish; badiiy madaniyat bilan tizimli muloqot qilish; badiiy ijodda tashkillashtirilgan ishtirok etish. Estetik tarbiya jarayoni ma'lumlar yordamida amalga oshiriladi mablag'lar: kundalik hayot estetikasi, tabiat, san'atning turli turlari (badiiy hunarmandchilik, musiqa, rasm, adabiyot, me'morchilik, teatr). Bu estetik tarbiya vositalarining barchasi o'z-o'zidan ham, o'zaro bog'liqlikda ham samaralidir. Vositalarni tanlashda o'qituvchi vositaning o'ziga xos xususiyatlariga, uning potentsial pedagogik imkoniyatlariga tayanadi, vosita tanlangan vazifaning xususiyatini hisobga oladi va , albatta, rivojlanishning yosh va individual xususiyatlarini hisobga oladi. . Estetik tarbiya vazifalarining har bir guruhi o'ziga xos xususiyatlarga ega usullari. IGuruh usullari Bu bolalarni san'at bilan tanishtirishga, maktabgacha yoshdagi bolalarda estetik didni va go'zallik tushunchasini rivojlantirishga qaratilgan. Ushbu muammolarni hal qilishning etakchi usullari: ko'rsatish, kuzatish, tushuntirish, tahlil qilish, kattalar misoli. IIusul guruhi badiiy faoliyat ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan. Etakchi pedagog sifatida amaliy usullar qo'llaniladi: ko'rsatish, mashq qilish, tushuntirish, modellashtirish, birgalikda-alohida faoliyat. Maktabgacha yoshdagi bolalarni badiiy va estetik tarbiyalash shakllari, usullari va vositalarini tanlash maqsadlari, vazifalari, bolalarning yoshi va individual xususiyatlari bilan belgilanadi. Haqiqatni estetik idrok etish uning bor o'ziga xos xususiyatlar. Asosiy uning uchun narsalarning hissiy shakli - ularning rangi, shakli, tovushi. Shuning uchun uning rivojlanishi katta hissiy madaniyatni talab qiladi. Go'zallik bola tomonidan shakl va mazmunning birligi sifatida qabul qilinadi. Shakl tovushlar, ranglar, chiziqlar yig'indisida ifodalanadi. Biroq, his-tuyg'u hissiy rangga ega bo'lsa, unga nisbatan ma'lum bir munosabat bilan bog'liq bo'lgandagina estetik bo'ladi. Estetik idrok his- tuyg'ular, kechinmalar bilan uzviy bog'liqdir. Estetik tuyg'ularning o'ziga xos xususiyati - beg'araz quvonch, go'zallar bilan uchrashuvdan kelib chiqadigan yorqin hissiy hayajon. Pedagog bolani gozallikni idrok etishdan, unga bolgan hissiy munosabatdan anglash, estetik g`oyalar, mulohazalar, baholashlarni shakllantirishga olib borishi kerak. Bu o'qituvchidan bolaning hayotiga go'zallik bilan muntazam ravishda singib ketishini, uning muhitini har tomonlama obodonlashtirishni talab qiladigan mashaqqatli ish. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun badiiy faoliyatning deyarli barcha turlari mavjud - hikoyalar yozish, she'rlar ixtiro qilish, qo'shiq aytish, rasm chizish, modellashtirish. Bolalar ijodiyotining o'ziga xosligi shundaki, u maktabgacha yoshdagi bolalarning taqlid kabi aniq xususiyatiga asoslanadi, bolalarning o'yin faoliyatida keng namoyon bo'ladi - ularning atrofidagi dunyo haqidagi taassurotlarini majoziy ravishda amalga oshirish. Maktabgacha yoshda g'oya yaratish va uni amalga oshirish qobiliyatining rivojlanishida, o'z bilimlarini, g'oyalarini birlashtira olishda, fikrlarni, his-tuyg'ularni, tajribalarni samimiy etkazishda namoyon bo'ladigan ijodkorlik nihollari kuzatiladi. Biroq, bolalarda badiiy va ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish uchun ular tegishli tayyorgarlikni talab qiladi, bunda ular o'z fikrlarini so'z, qo'shiq, chizma, raqs va dramatizatsiya orqali obrazli ifodalash va tasvirlash usullarini o'zlashtiradilar. Ta'lim bolani ongli badiiy namoyon bo'lishga undaydi, ijobiy his-tuyg'ularni keltirib chiqaradi, qobiliyatlarni rivojlantiradi. Maqsad san'at ko'nikmalarini o'rgatish bolalarga nafaqat qo'shiq aytish, rasm chizish, she'r o'qish va hokazo bo'yicha bilim va ko'nikmalar berish, balki qiziqishlarini uyg'otadi va mustaqil ijodiy faoliyatga intilish. Badiiy ijodiy faoliyatni rivojlantirishda o'qituvchining shaxsiyati, uning madaniyati, bilimi, ishtiyoqi alohida o'rin tutadi. Ta'lim va tarbiya jarayonida maktabgacha yoshdagi estetik tarbiya vazifalari amalga oshiriladi. Maqsad OOD - mavzu va tasvir texnikasini tanlashda o'zini namoyon qiladigan bolalarning mustaqilligi, tashabbuskorligi va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish. Bolalarga mashhur rassomlar ijodi, rangtasvir janrlari bilan tanishish, portret, natyurmort, landshaft kabi tushunchalarni o‘rganish, ulug‘ ustalarning haykaltaroshlik asarlari bilan tanishish imkoniyati yaratilmoqda. Maktabgacha ta'lim muassasasida tasviriy san'at yordamida bolalarni badiiy va estetik rivojlantirish dasturi (Federal davlat ta'lim standartiga muvofiq) Dasturni tuzgan: tasviriy san’at o‘qituvchisi: Salimova V.A. metodist: Lozko V.Yu. Xanti-Mansiysk “Bolalar ijodida (to'g'ri yo'l-yo'riq bilan) bolaning o'zini ifoda etishi va o'zini o'zi tasdiqlashi mavjud, uning individualligi aniq namoyon bo'ladi" (V. A. Suxomlinskiy) I. IZOH Muvofiqlik. Chizish - bu dunyoni tushunish va estetik tarbiya bilimlarini rivojlantirishning eng muhim vositalaridan biri, chunki u bolaning mustaqil amaliy va ijodiy faoliyati bilan bog'liq. Chizish jarayonida bola kuzatish va estetik idrok etish, badiiy did va ijodiy qobiliyatlarni yaxshilaydi. Chizish, bola ma'lum qobiliyatlarni shakllantiradi va rivojlantiradi: shaklni vizual baholash, kosmosda yo'nalish, rang hissi. Maxsus ko'nikma va qobiliyatlar ham rivojlanadi: ko'z-qo'lni muvofiqlashtirish, qo'lni boshqarish. Faoliyatning barcha zarur vositalari va usullarini muntazam ravishda o'zlashtirish bolalarga ijodkorlik quvonchini va ularning har tomonlama rivojlanishini ta'minlaydi. (estetik, intellektual, axloqiy va mehnat , jismoniy). Shuningdek, bu sizga bolalarni maktabga tayyorlash muammolarini samarali hal qilishga imkon beradi. Mahalliy va xorijlik mutaxassislarning asarlari badiiy-ijodiy faoliyat bolalarni qayg‘uli, qayg‘uli voqealardan, haqoratlardan chalg‘itib, asabiy taranglik va qo‘rquvdan xalos qiluvchi terapevtik vazifani bajarishidan dalolat beradi. Quvonchli, ko'tarinki kayfiyatni uyg'otadi, har bir bolaning ijobiy hissiy holatini ta'minlaydi. bolalarning ishlab chiqarish faoliyatini rivojlantirish (chizish, modellashtirish, qo'llash, badiiy asar); bolalar ijodiyotini rivojlantirish; tasviriy san'at bilan tanishtirish. Ushbu dastur bolalarda qat'iyatlilik, aniqlik, sabr-toqat, diqqatni jamlash qobiliyati, nozik vosita ko'nikmalari va qo'l harakatlarini muvofiqlashtirishni rivojlantirishga qaratilgan ta'lim ishlarining ustuvorligini tushunishga asoslangan. Yangilik. Uzoq vaqt davomida to'garak ishidagi asosiy vazifa bolalarga an'anaviy va noan'anaviy rasm chizish usullaridan foydalangan holda vizual ko'nikmalarni o'rgatish edi. Ammo mehnat amaliyoti shuni ko'rsatadiki, bolaning to'liq badiiy va estetik rivojlanishi uning axloqiy tarbiyasisiz mumkin emas. Shaxs ham badiiy obraz kabi shakl va mazmun birligi, ularning o‘zaro bog‘liqligidir. Maktabgacha yoshdagi bolalarning axloqiy fazilatlari san'at, musiqa, adabiyot va xalq madaniyati bilan tanishish orqali faol rivojlanmoqda. Estetik tuyg'ular va axloqiy kechinmalarning uyg'unligi tabiat va inson tomonidan yaratilgan har bir narsaning qadr-qimmatini tushunish uchun asos yaratadi. Dasturning har bir bo'limida ijtimoiy va estetik his-tuyg'ularni rivojlantirish yo'nalishi maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash va rivojlantirishning majburiy tarkibiy qismiga aylanadi. Shuningdek, ushbu dasturning o'ziga xos xususiyati maktabgacha yoshdagi bolalarning o'zlarining ijodiy faoliyati asosida kommunikativ qobiliyatlarini rivojlantirishdir. Dastur amaldagi Federal Davlat Ta'lim Standartiga muvofiq ishlab chiqilgan va innovatsion ta'lim dasturi hujjatidir. Ushbu dastur bolalarda keyinchalik maktabda tasviriy san'at bo'yicha ta'lim olishlari uchun zarur bo'lgan ijodiy qobiliyatlarni shakllantiradi. Dastur turi: tuzilgan - turli ishlanmalar va to'plamlar asosida tuzilgan: I.A. Likova "Rangli kaftlar" ; T. S. Komarova "Bolalar bog'chasida vizual faoliyat bo'yicha darslar" ; T. G. Kazakova "Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan tasviriy san'at bo'yicha darslar" ; T. N. Doronova "4 yoshdan 5 yoshgacha bo'lgan bolalarning nozik faoliyati va estetik rivojlanishi" ; A. S. Galanov, S. N. Kornilova, S. L. Kulikova "Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan tasviriy san'at darslari" ; T. A. Danilina, V. Ya. Zedgenidze, N. M. Stepina "Bolalar hissiyotlari dunyosida" va boshq. Dasturda to'liq uslubiy yordam, ko'rgazmali va tarqatma materiallar mavjud bo'lib, uslubiy tavsiyalar, barcha yoshdagilar uchun dars eslatmalari mavjud. Dasturning maqsadi: Tasviriy san'at orqali ijodiy va aqliy qobiliyatlarni, kognitiv faollikni rivojlantirish. Pedagogik vazifalar: Tarbiyaviy Maktabgacha yoshdagi bolalarda tasviriy san'at bo'yicha dastlabki bilimlarni shakllantirish. Badiiy faoliyatning asosiy tushunchalari, ifoda vositalari va tasvirlash usullari bilan tanishtirish. Haqiqiy tasvir qonuniyatlarini o'rganish asosida qalam, bo'yoq, qog'oz, plastilin va boshqa materiallar bilan bolalar uchun qulay shaklda ishlash ko'nikma va malakalarini shakllantirish. Bolalarni noan'anaviy texnikalar bilan tanishtirish. Tarbiyaviy Bolalarni kuzatish, atrofdagi ob'ektlarning xususiyatlarini ko'rish, ularni bir-biri bilan taqqoslash, ulardagi umumiy va farqli xususiyatlarni topish, asosiy narsani ajratib ko'rsatish qobiliyatini tarbiyalash orqali tasvir qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam berish. Estetik idrokning kognitiv jarayonlarini rivojlantirish: majoziy va fazoviy fikrlash, tasavvur, e'tibor, xotira. Bolaning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun: ta'm, rang hissi, kompozitsion yechim, badiiy tanlov. Barmoqlarning kichik mushaklarini va qo'llarning motor funktsiyalarini rivojlantiring. Sensomotor qobiliyatlarni rivojlantirishga hissa qo'shing. Ko'zlar va qo'llar ishida muvofiqlashtirishni rivojlantirishga yordam bering, harakatlarni muvofiqlashtirishni, harakatlarning aniqligini rivojlantiring. Muloqot ko'nikmalarini rivojlantirish. Tarbiyaviy Bolalarni axloqiy va irodaviy fazilatlarga o'rgatish: narsalarni oxirigacha etkazish, diqqatni jamlash va maqsadli ravishda jalb qilish zarurati. (qat'iyatlilik), qiyinchiliklarni engish; ishning aniqligi. Tengdoshlar bilan shaxslararo munosabatlarni o'rgatish va shakllantirish - do'stona aloqalarni o'rnatish, bir-biriga yordam berish istagi, yaxshi niyat. Kattalar bilan ishonchli va ochiq munosabatlarni, ularning obro'sini tan olishni, yordam va qo'llab-quvvatlashni kutishni rivojlantiring. O'z ishiga va o'rtoqlarining ishiga, san'at buyumlari va guruhni o'rab turgan narsalarga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lishni rivojlantirish. Salomatlikni tejash 1. Salomatlikni tejaydigan texnologiyalarni o'rgating: ko'rish xavfsizligi, ish paytida to'g'ri moslashish. Dastur bo'limlari: Badiiy obrazning asoslari Badiiy mehnat Ish dasturini amalga oshirishga jalb qilingan bolalarning yoshi: 2 yoshdan 7 yoshgacha bo'lgan bolalar (2 yoshli - tayyorgarlik guruhi). Amalga oshirish muddati: 4 yil o'qish. O'quv jarayonini tashkil etish shakllari: OOD (tashkil etilgan o'quv faoliyati) Badiiy ijodiyot to‘garagi faoliyati "Sehrli barmoqlar" Shaxsiy ish (murakkab ishlarni bajarishda) DPI magistrlarini tashrif buyurishga taklif qilish Muzeylarga, bolalar ko'rgazmalariga tashrif buyurish Ko'rgazmalar va tanlovlarda ishtirok etish Asosiy dasturga muvofiq guruhlarda o'quv faoliyatini tashkil etish: Bolalar yoshi: ikkinchi kichik guruh, o'rta guruh, katta guruh, tayyorgarlik guruhi Muddati: 4 yil. Mashg'ulotlar o'tkaziladi: haftasiga 1 ta OOD darsi (o'quv yilida 36 kalendar haftasi asosida) Bir darsning davomiyligi: erta rivojlanish guruhida - 8-10 daqiqa. katta guruhlarda - 10-15 daqiqa yosh guruhlarda - 15-20 daqiqa katta guruhlarda - 20-25 daqiqa “Bolalikda yo'qolgan narsani hech qachon yoshlikda to'ldirib bo'lmaydi. Bu qoida bolaning ma'naviy hayotining barcha sohalariga va ayniqsa estetik tarbiyaga tegishli. V.A. Suxomlinskiy Yo'nalish vazifalari: Bolalarda dunyoga estetik munosabatni shakllantirish, estetik g'oyalar va tasvirlarni to'plash, estetik didni, badiiy qobiliyatlarni rivojlantirish, badiiy faoliyatning turli turlarini rivojlantirish. Ushbu yo'nalishda ham umumiy ta'lim, ham tuzatish vazifalari hal etiladi, ularning amalga oshirilishi bolalarda hissiy qobiliyatlarni, ritm, rang, kompozitsiya hissini rivojlantirishni rag'batlantiradi; ijodiy qobiliyatlarini badiiy tasvirlarda ifodalash qobiliyati. Ushbu yo'nalish ikki yoshdan etti yoshgacha bo'lgan bolalar bilan amalga oshiriladi. "Badiiy ijod" ta'lim yo'nalishining mazmuni quyidagi vazifalarni hal qilish orqali atrofdagi voqelikning estetik tomoniga qiziqishni shakllantirish , bolalarning o'zini o'zi ifoda etish ehtiyojlarini qondirish maqsadlariga erishishga qaratilgan: Bolalarning samarali faoliyatini rivojlantirish (chizish, modellashtirish, aplikatsiya, badiiy asar); - Chizish Ob'ektlarning shaklini ajratib ko'rsatish orqali idrok etish, hissiy tajribani boyitish. Bolalarning modellashtirishga qiziqishini rivojlantirish. Plastik materiallar bilan tanishish: loy, plastilin, plastik massa. Materiallardan ehtiyotkorlik bilan foydalanish qobiliyatini shakllantirish. Ekspressiv usullarni yaratish uchun ta'limni qabul qilish bilan amaliy tanishish. Bolalarni mavzu va syujet kompozitsiyalarini yaratishga jalb qilish. Bolalar ijodiyotini rivojlantirish Qalam, flomaster, cho'tka, bo'yoq, loy bilan harakatlarga qiziqishni rivojlantirish. O'z-o'zidan chizilgan quvonch hissi paydo bo'lishiga hissa qo'shing. Bolalarning vizual faoliyatga qiziqishini rivojlantirish. Hissiy tajribani boyitish, idrok organlarini rivojlantirish. Estetik idrokni rivojlantirish. Xalq amaliy san’ati va amaliy san’ati bilan tanishish. Tasviriy san'atga kirish Badiiy madaniyat asoslarining shakllanishi. San'atga qiziqishni rivojlantirish. San'at odamlarning ijodiy faoliyati shakli sifatida, san'at turlari haqida bilimlarni mustahkamlash. Badiiy-estetik rivojlanish yo'nalishidagi ishlar bolalarning har tomonlama aqliy rivojlanishiga, bunday jarayonlarni rivojlantirishga qaratilgan bo'lib, ularsiz atrofdagi hayotning (va san'atning) go'zalligini va uning turli xil tabiatda aks etishini bilib bo'lmaydi. badiiy va ijodiy faoliyat. Bu estetik idrok, obrazli tasvirlar, tasavvur, fikrlash, diqqat, iroda. Estetik tarbiya insonning asosiy fazilatlarini shakllantirishga yordam beradi: faollik, mustaqillik, mehnatsevarlik. Estetik rivojlanish muhiti. Yaqin atrofga qiziqishni shakllantirish: bolalar bog'chasida, bolalar yashaydigan uyda. Bolalarning e'tiborini turli xonalarning o'ziga xos dizayniga jalb qilish. Badiiy va estetik tarbiya Badiiy-estetik ta'lim tabiat, san'atning turli turlari bilan tanishish va bolalarni turli xil badiiy va estetik faoliyat turlariga faol jalb qilish jarayonida amalga oshiriladi. U san'atni ma'naviy va moddiy madaniyatning ajralmas qismi sifatida joriy etishga qaratilgan. Turli yosh guruhlari uchun dastur quyidagilarni o'z ichiga oladi: San'atning turli turlariga (adabiyot, tasviriy san'at, amaliy san'at, musiqa, me'morchilik va boshqalar) qiziqishni rivojlantirish; Badiiy va obrazli tasvirlarni, voqelik ob'ektlari va hodisalariga hissiy va hissiy munosabatni shakllantirish, estetik didni, go'zallikka hissiy munosabatni tarbiyalash; Chizmachilik, modellashtirish, applikatsiya, badiiy- nutq va musiqa-badiiy faoliyatda ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish; Badiiy obrazlar yaratish asoslarini o‘rgatish, badiiy faoliyatning turli turlarida amaliy ko‘nikma va malakalarni shakllantirish; Sensor qobiliyatlarni rivojlantirish: idrok etish, rang tuyg'usi, ritm, kompozitsiya, badiiy tasvirlarda voqelik ob'ektlari va hodisalarini oddiygina ifodalash qobiliyati; Mahalliy va jahon san'atining eng yaxshi namunalari bilan tanishish. Dasturda yangi bo'lim mavjud "Madaniy va dam olish tadbirlari", shu jumladan, bolaning mustaqil badiiy va kognitiv faoliyati, bayramlar va o'yin-kulgilar bolalar ijodiyotining asosi sifatida va ularning qiziqishlarini shakllantirish. Dastur birinchi marta tavsifni taqdim etadi estetik mavzuni rivojlantiruvchi muhit , uni yaratish bo'yicha ish yo'nalishlari ta'kidlangan. Estetik tarbiyada dizaynga katta ahamiyat beriladi (kichik va o'rta guruhlarda o'yin qurilish materiali, katta va tayyorgarlik guruhlarida qog'oz va tabiiy materiallar bilan ishlash qo'shiladi), o'qitishning asosiy vazifalari rivojlantiriladi. bolalarda konstruktiv, dizayn faoliyati va ijodkorlik elementlari. Badiiy- estetik ta'lim dasturlarini muvaffaqiyatli ishlab chiqish uchun pedagogik jarayonni to'g'ri tashkil etish kerak. Maktabgacha ta'lim muassasalarida estetik rivojlanishga yo'naltirilgan o'qituvchilar va bolalar o'rtasidagi pedagogik hamkorlik tizimi uchta yo'nalishda qurilgan: maxsus tashkil etilgan trening; o'qituvchilar va bolalarning birgalikdagi faoliyati; bolalarning mustaqil faoliyati. O'qituvchilar va bolalarning o'zaro ta'siri differentsial yondashuvni hisobga olgan holda amalga oshiriladi va ishning turli shakllari va usullarini o'z ichiga oladi: guruh va kichik guruh sinflari, bayramlar, o'yin-kulgi, didaktik o'yinlar, rasmlar va hunarmandchilik ko'rgazmalari; kutubxona darslari, qo'lda yozilgan kitoblarni yaratish, bolalar tasviriy san'ati tanlovlarida ishtirok etish; Bolalar bog'chasida badiiy-estetik yo'nalishdagi qo'shimcha xizmatlar ishini tashkil etdi Dasturning uslubiy rivojlanishi uchun men "Badiiy-estetik rivojlanish" bo'limini tanladim ("Badiiy ijod" ta'lim yo'nalishi) Badiiy-estetik rivojlanish tabiat, san'atning turli turlari bilan tanishish va bolalarni turli xil badiiy va estetik faoliyat turlariga faol jalb qilish jarayonida amalga oshiriladi. U san'atni ma'naviy va moddiy madaniyatning ajralmas qismi sifatida joriy etishga qaratilgan. Mening ishimning maqsadi: Tasviriy san'atning turli uslublari va janrlaridan foydalangan holda bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish , maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy salohiyati va shaxsiy fazilatlarini ochib berish. Badiiy-estetik rivojlanish dasturi quyidagilarni nazarda tutadi: san'atning turli turlariga qiziqishni rivojlantirish, badiiy va majoziy tasavvurlarni shakllantirish, ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish. chizish, modellashtirish, qo'llashda badiiy obrazlar yaratish asoslarini o‘rgatish, badiiy faoliyatning turli turlari bo‘yicha amaliy ko‘nikma va malakalarni shakllantirish; hissiy qobiliyatlarni rivojlantirish, mahalliy va jahon san'atining eng yaxshi namunalari bilan tanishish. Vazifalarni hal qilish uchun biz Tamara Semyonovna Komarovaning vizual faoliyat usulidan foydalandik, ammo darslar davomida bizni har doim tasvirni tasvirlash uchun taklif qilingan usullarning bir xilligi hayratda qoldirdi. Va bu maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish muammosini hal qilishga to'liq yordam bermaydi. Zamonaviy jamiyat yangi hayotiy muammolarni samarali va noan'anaviy tarzda hal qilish qobiliyatiga ega bo'lgan ijodiy faol shaxslarni talab qiladi. Shuning uchun men o'z ishimning mavzusini "Noan'anaviy rasm chizish usullaridan foydalangan holda katta maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish" deb belgiladim. Ishimda men R.G. Kazakova "Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan rasm chizish", G.N. Davydova "Bolalar bog'chasida noan'anaviy rasm chizish texnikasi", T.A. Tskvitaria "Noan'anaviy chizish texnikasi", "Maktabgacha ta'lim" jurnallari. Pedagogika tarixida ijodkorlik muammosi har doim faoliyatning barcha turlarida, shu jumladan ingl. O'qituvchilar va psixologlarning (N.A.Vetlugina, L.S.Vygotskiy, A.V.Zaporojets, T.S.Komarova kabi) fikriga ko'ra, maktabgacha yoshdagi bolalar san'at asarlarini tushunish va hissiy munosabatda bo'lish uchun sezilarli imkoniyatlarga ega. Va tadqiqotchilar (T.S. Komarova, O.V. Radonova, A.O. Kurevina, A.A. Volkova, T.I. Kosmacheva) badiiy madaniyat umuman bola shaxsini shakllantirishning eng kuchli hissiy omili va muhiti ekanligini isbotladilar. Nina Pavlovna Sakulina, bir tomondan, bolalar ijodiyotining afzalliklarini saqlab qolish va boshqa tomondan, bolaga o'zini namoyon qilish vositalarini o'zlashtirishga yordam beradigan o'zaro ta'sir qilish usullarini izlash zarur va mumkin, deb aytdi, ya'ni. sinfda turli xil chizish texnikasidan foydalanish kerak: an'anaviy (qalam, bo'yoq) va noan'anaviy (sovun ko'pik, sham, manna, tuz va boshqalar) Bugungi kunda psixologlar dowda qo'llaniladigan an'anaviy didaktik o'qitish usullariga qarshi va ko'pincha majburlash bolalarni belgilangan sxemalar doirasida, bolaning tasavvurini qo'zg'atmaydigan, balki uni bezovta qiladigan, uning ijodini bostiradigan va ijodiy shaxsning rivojlanishini rag'batlantirmaydigan stereotipik g'oyalarning tatbiq etilishiga qarshi harakat qilish. Bolaning integrativ fazilatlarini shakllantirishda rasm chizish katta ahamiyatga ega. Chizish va fikrlash o'rtasidagi bog'liqlik ayniqsa muhimdir. Rasm chizish bolalarning aqliy qobiliyatlarini, xotirasini, diqqatini rivojlantiradi, bolalarni fikrlash va tahlil qilishga, o'lchash va taqqoslashga, tuzish va tasavvur qilishga o'rgatadi. Ishlayotganda biz turli xil materiallar (tuz, irmik, sovun ko'piklari, bo'yoq) bilan tajriba o'tkazamiz. Va bu bolaning qiziquvchan va faol bo'lishiga yordam beradi. Vizual faoliyat bolada lug'at va izchil nutqning shakllanishiga ta'sir qiladi. Atrofdagi olam ob'ektlarining xilma-xil shakllari, har xil o'lchamlar, rang-barang ranglar lug'atning boyitilishiga hissa qo'shadi. An'anaviy bo'lmagan chizish texnikasidan foydalanish ijodkorlikning kollektiv shaklini qo'llash imkonini beradi. Bu bolalarni birlashtiradi, muloqot madaniyati ko'nikmalarini rivojlantiradi. Tengdoshlar bilan muloqot qilish masalalarini muvaffaqiyatli hal qilish uchun men bolalarni birgalikda chizadigan vaziyatlarni yarataman va shu bilan bolalarni aloqa o'rnatishga undayman. Birgalikda muhokama qilish, qo'shma kompozitsiyalar yaratish bolalar va kattalar o'rtasidagi muloqot tajribasini rivojlantirishga yordam beradi. Shu bilan birga, bola kattalar va tengdoshlar bilan muloqot qilish vositalarini va o'zaro munosabat usullarini o'zlashtiradi. Bundan tashqari, ish paytida bola o'rganadi xatti-harakatlaringizni boshqaring va harakatlaringizni rejalashtiring. An'anaviy bo'lmagan chizish texnikasidan foydalanish o'zlashtirishga yordam beradi ta'lim faoliyati uchun universal shartlar. Darhaqiqat, bola mehnatga dosh bera olishi uchun u qoida va namunaga muvofiq ishlay olishi, o'qituvchini tinglashi va uning ko'rsatmalariga amal qilishi kerak. Badiiy faoliyat yordam beradi vizual ko'nikmalarni shakllantirish , chunki ishni bajarishning aniqligi va puxtaligi ko'p jihatdan ko'nikmalarni o'zlashtirishga bog'liq. Chizish qobiliyatlari bolaning qo'lining rivojlanishi bilan bog'liq - muvofiqlashtirish, aniqlik, silliqlik, harakat erkinligi. An'anaviy bo'lmagan rasm chizish usullaridan foydalangan holda ishlash jarayonida bolaning hissiy sezgirligini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratiladi. Yangi materiallar, chiroyli va turli xil, ularni tanlash imkoniyati bolalarning vizual faoliyatida zerikishning monotonligini oldini olishga yordam beradi. Harakat qilib, ma'qullagan bola quvonchni his qiladi, uning kayfiyati ko'tariladi.Bolalar bilan ishlashda men ertak tasvirlariga murojaat qildim, chunki ertak bola ongi uchun eng qulay materialdir. U tasavvurni rivojlantirishga va asosiy axloqiy va axloqiy tushunchalarni (yaxshi, yomon) o'zlashtirishga yordam beradi, shuningdek, tasviriy san'atga individual tushunchalarni kiritadi. Bola odamlar va hayvonlarning turli xil hissiy holatlari tasvirlangan san'at asarlariga hissiy munosabatda bo'lishni boshlaydi. Bu rivojlanishga hissa qo'shadi hissiy sezgirlik. Bolalar g'oya ustida o'ylashni, vizual vositalarni tanlashni rag'batlantirishni, rasmlarda mustaqil ravishda badiiy tasvirlarni yaratishni, maqsadlarni qo'yishni va ularni amalga oshirishni o'rganadilar. Shu bilan birga, bola qaror qabul qilishni o'rganadi yoshga mos keladigan intellektual va shaxsiy vazifalar. Bolalar hozirgi paytda ular uchun qiziqarli bo'lgan narsalarni - o'zlarini, do'stlarini, qarindoshlarini va do'stlarini, atrofdagi dunyoning tasvirlarini, tabiat hodisalarini, ijtimoiy hayotning yorqin voqealarini tasvirlashni yaxshi ko'radilar. Chizma mavzulari ko'pincha bolalarning o'zlari tomonidan hozirgi paytda hayotlarida sodir bo'lgan voqealarga asoslanib taklif qilinadi. Shu bilan birga, noan'anaviy chizish texnikasi bolalarga o'z fantaziyalarini amalga oshirish uchun ko'proq imkoniyatlarni taqdim etadi. (ho'l choyshabga chizish, purkash, chizish va hokazo). Shunday qilib, chizish chaqaloqni tuzatishga yordam beradi. o'zi, oila, jamiyat, mamlakat, dunyo va tabiat haqidagi birlamchi g'oyalar. O'quv jarayonini tashkil qilishda biz "Badiiy ijod" eng samarali ta'lim yo'nalishi quyidagi ta'lim yo'nalishlari bilan birlashtirilganligini aniqladik: "Muloqot" -kattalar va bolalar bilan erkin muloqotni rivojlantirish"Bilim" - dunyoning yaxlit rasmini shakllantirish"Badiiy adabiyot o'qish" -nozik foydalanish ishlab chiqarish. boyitish"Jismoniy madaniyat"- nozik vosita ko'nikmalarini rivojlantirish."Musiqa" - boyitish arr uchun musiqa ishlab chiqarish foydalanish. mintaqa "nozik. yaratilish""Ish" - shakllantiruvchi. ish. ko'nikma va qobiliyatlarni mahsulotga aylantiradi. tadbirlar. Turli ta'lim yo'nalishlari, turli faoliyat turlari, texnika va usullarni yagona tizimga birlashtirgan integratsiya tamoyili kompleks tematik rejalashtirish asosida amalga oshiriladi. Bunday rejalashtirishning varianti slaydda keltirilgan. Integratsiya printsipi o'quv jarayonining turli shakllarini tashkil etish orqali ham amalga oshiriladi: 1. O'qituvchining bolalar bilan birgalikdagi faoliyati: bu erda biz axborotni qabul qilish usullaridan foydalanamiz.Ko'ngilochar namoyishlar, o'qituvchi ishtirokidagi erkin badiiy faoliyat, bolalar bilan individual ishlash, badiiy asarlarni tomosha qilish, syujet-o'yin holati, badiiy bo'sh vaqt, tanlovlar. , material bilan tajriba (mashq, tajriba, didaktik o'yinlar, tugallanmagan rasm bilan o'ynash, kuzatish) 2. C bolalarning mustaqil faoliyati. Mustaqil faoliyatda biz evristik va tadqiqot usullaridan foydalanamiz: muammoli vaziyatlar yaratish, o'ynash, mustaqil kuzatishlar uchun topshiriqlar, dizayn bo'yicha chizish, rasmlarga qarash, tabiat haqidagi illyustratsiyalar. 3. Oila bilan o'zaro munosabatlar: Ota- onalar va o'quvchilarning birgalikdagi ishlari ko'rgazmalari, ota- onalar ishtirokida badiiy dam olish, bayramlar uchun guruh xonasini bezash, maslahat uchrashuvlari, ochiq darslar. "Badiiy ijod" mavzusidagi o'quv jarayonini tashkil qilishda biz quyidagi tasvirlash usullaridan foydalanamiz: 1. Barmoqlar, kaft bilan chizish. 2. Barglarni chop etish. 3. Blotografiya. 4. Bo'yoqning shishishi. 5. Sham bilan rasm chizish. 6. Monotip. 7. Naqsh chizish. 8. Spray. 9. Ko'pikli kauchuk bilan chizish. 10. Tuz bilan chizish. 11. Panjara. Ishimizda biz quyidagi vositalardan foydalanamiz: 2. Ko'pikli gubkalar 3. Tish cho'tkalari 4. Paxta tayoqchalari va boshqalar. Katta maktabgacha yoshdagi bolalarning vizual faoliyatda ijodiy qobiliyatlari darajasini aniqlash uchun diagnostika o'tkazildi. E.P tomonidan taklif qilingan testlar. Torrance. Test №1: "Tugallanmagan chizma" Test raqami 2: "Tugatish" Shuningdek, katta maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini aniqlash va ularni ijodiy faolligi ma’lum darajada shakllangan guruhlarga ajratish maqsadida “Ko‘rinmas hayvonlar orasida” tasviriy faoliyat darsi o‘tkazildi. Bolalar bog'chasining 2 ta katta guruhida yil boshida va o'rtalarida diagnostika o'tkazildi. Yil boshidagi diagnostika natijalari quyidagicha: 1. ijodiy qobiliyatlarning yuqori darajada rivojlanganligini ikkala guruhda 1 nafar bola ko'rsatdi -10% 2. Guruhimizdagi ijodiy faollikning o'rtacha darajasini etti nafar bola ko'rsatdi. , boshqa guruhda - beshta bola (bu 40% va 30%) 3. Guruhimizda o'n ikki bola, "Kapalaklar" guruhida o'n uch bola past darajani ko'rsatdi.(50% va 60%). Yil o'rtalarida ijodiy qobiliyatlarning rivojlanish darajasini diagnostikasi yana o'tkazildi, uning natijalari quyidagicha: 1. "Nima uchun" guruhida uchta bola, -15%, "Kapalaklar" guruhida ikki bola -10% ijodiy qobiliyatlarning yuqori darajada rivojlanishi ko'rsatilgan. 2. “Nima uchun” guruhida to‘qqizta bola -50%, “Kapalaklar” guruhida oltita bola -60% ijodiy qobiliyatlarning rivojlanish darajasini o‘rtacha ko‘rsatib, o‘z natijalarini yaxshiladi. 3. Sakkiz kishi past darajada qoldi - bir guruhda 35% va boshqa guruhda o'n bir kishi - 50% Ma'lumotlarning qiyosiy tahlili bizga "Nima uchun-ko'p" guruhidagi katta maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodkorlik darajasi noan'anaviy chizish usullaridan foydalanish ta'sirida ko'proq o'sdi, ko'rsatkichlar yaxshilandi, degan xulosaga kelishga imkon beradi. Uslubiy ishlanmaning samaradorligi ko'rsatkichlari: yil boshida va o'rtalarida integrativ fazilatlarning shakllanishi monitoringi o'tkazildi, ed. Yu.A. ko'rsatgan Afonkina 1. "intellektual va shaxsiy muammolarni hal qila oladigan" va "zarur ko'nikma va ko'nikmalarni egallagan" integrativ fazilatlarni shakllantirishning yuqori darajasi. Diagrammadan ko'rinib turibdiki, katta yoshdagi guruhlarda integrallik fazilatlari asosan yoshga mos ravishda rivojlangan. Guruhimizda “kerakli ko‘nikma va malakalarni o‘zlashtirganlik..” va “yoshga mos intellektual va shaxsiy vazifalarni hal qila olish” kabi integrativ sifatlardan oshib ketishini ajratib ko‘rsatish mumkin. Bizning fikrimizcha, bunday ma'lumotlar yuqori darajada shakllangan tasviriy san'at mahorati, shuningdek, ijodiy qobiliyatlarning yuqori darajasi tufayli olinadi. Katta maktabgacha yoshdagi ikki guruh bolalarining integrativ sifatini shakllantirish dinamikasi natijalarini qiyosiy tahlil qilish "Nima uchun-ko'p" guruhi bolalarining "Badiiy" ta'lim sohasidagi muvaffaqiyatlarini ajratib ko'rsatishga imkon beradi. "Ijodkorlik", chunki bolalar "Intellektual va shaxsiy vazifalarni hal qila oladigan" integrativ sifatni shakllantirishni ta'minlaydigan "Chizmachilikda kontseptsiya", "Muammolarni hal qilish usullarini vaziyatga qarab o'zgartirish" bo'limlarida eng yaxshi natijani ko'rsatdilar. yoshga mos" va o'z g'oyasini taklif qilish va uni chizmada gavdalantirish, shuningdek, vaziyatga qarab muammolarni hal qilish usullarini o'zgartirish, uni tajriba sifatida ko'rib chiqish qobiliyati bilan belgilanadi. 2 ko'rsatkich: turli xil chizish texnikasidan foydalangan holda bolalarning original ishi 3- ko'rsatkich (ota-onalar uchun): bolalar bilan birgalikdagi faoliyatga jalb qilingan ota-onalar sonining ko'payishi 4 ko'rsatkich (o'qituvchi uchun): tarbiyachining ijodiy salohiyatini ro'yobga chiqarish, bolalar ijodiyoti tanlovlarida ishtirok etish. Xulosa qilib aytganda, mening ishimdagi va har qanday o'qituvchining ishidagi asosiy narsa shundaki, darslar bolalarga faqat ijobiy his-tuyg'ularni olib keladi. Bolaning faoliyati muvaffaqiyatli bo'lishi uchun g'amxo'rlik qilish kerak - bu uning o'ziga bo'lgan ishonchini mustahkamlaydi Yüklə 275,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2