Tajribalar
natijalarini umumlashtirib, Lens induksion tok yo`nalishini
aniqlash qonunini topdi. Bu qonun uning sharafiga Lens qonuni deb atalib,
quyidagicha ta`riflanadi:
har doim induksion tokning magnit maydoni tokning o`zini
yuzaga keltirgan magnit induksiya oqimining o`zgarishiga qarshi ta`sir ko`rsatadi.
O`tkazgichda hosil bo`lgan
induksion tokning
yo`nalishi o`ng qo`l qoidasidan foydalanib aniqlanadi.
Agar
o`ng qo`limizni magnit maydonda magnit induksiya
vektori kaftimizga kiradigan qilib, 90
0
ga kerilgan bosh
barmog`imizni esa o`tkazgichning harakat yo`nalishini
ko`rsatadigan qilib tutsak, u holda yozilgan to`rtta
barmog`imiz induksion tokning yo`nalishini ko`rsatadi
(
4-rasm).
4. Elektomagnit induksiyaning asosiy qonuni.
Faradey ko`pgina tajribalar
natijasida elektromagnit induksiyaning asosiy miqdoriy qonunini topdi. Ammo
hozir biz bu qonunning Maksvell keyinroq bergan boshqacha ta`rifini ko`rib
chiqamiz. Elektromagnit induksiya E.Yu.K ning paydo bo`lishiga
sabab magnit
oqimning o`zgarishidir. Maksvell hamma hollarda ham elektromagnit induksiya
E.Yu.K kontur bilan chegaralangan yuz orqali magnit oqimning o`zgarish tezligiga
proporsional deb topdi, ya`ni
𝜀 = 𝑓
𝑑Ф
𝑑𝑡
(4.1)
Bunda,
𝑓 −
proporsionallik ko`paytuvchisi bo`lib, u birliklarning tanlanishiga
bog`liq.
SI birliklar sistemasida E.Yu.K. volt, vaqt esa sekund hisobida o`lchanadi.
Elektromagnit induksiya qonunidan esa
magnit oqim birligi veberni
aniqlashda foydalaniladi. Bu birlik shunday tanlab olinadiki,
𝑓
ko`paytuvchi birga
aylansin.
Induksiya E.Yu.K. ning kattaligi va ishorasini quyidagi formula bilan
ifodalash mumkin:
𝜀 = −
𝑑Ф
𝑑𝑡
(4.2)
Bu formula elektromagnit induksiyaning asosiy
qonunini Maksvell bergan
shaklda ifodalaydi.
Bu formuladagi minus ishora Lens qonuniga mos
keladi. Buni misolda tushuntiramiz. Normalning musbat
yo`nalishi magnit induksiya yo`nalishi
bilan mos
tushsin (5-rasm). Unda kontur orqali oqimmusbat
bo`ladi.
Tokning musbat yo`nalishi normal yo`nalishining tanlanishi bilan aniqladi va
5-rasmda punktir bilan ko`rsatilgan. Agar endi magnit maydon ortsa, ya`ni
𝑑Ф
𝑑𝑡
> 0
bo`lsa, unda (4.2) ga ko`ra
𝜀 < 0
, binobarin I<0. Bu induksion tokning yo`nalishi
biz tanlagan musbat yo`nalishga qarama-qarshi demakdir.
Dostları ilə paylaş: