1. “Fizika” faniga kirish. Fizika fanining prеdmеti va uslublari. Kinеmatika asoslari

Vektor kattaliklarni songa ko„paytirish va bo„lish 
Vektor kattalik musbat songa ko‘paytirilsa, uning kattaligi shu son marta ortadi, 
yo‘nalishi esa o‘zgarmaydi.
Vektor kattalik musbat songa bo‘linsa, uning kattaligi shu son marta 
kamayadi, yo‘nalishi esa o‘zgarmaydi.

Vektor kattaliklarning proyeksiyasi 
Aravachaning harakat yo‘nalishi bo‘ylab Ox o‘qini o‘tkazamiz. Bunda O 
nuqtani
⃗ vektorning boshiga to‘g‘ri keltirishimiz kerak. ⃗ vektor oxiri A nuqtaga 
Ox o‘qdan perpendikulyar o‘tkazamiz. Hosil bo‘lgan

⃗⃗⃗⃗⃗⃗ vektor ⃗ vektorning Ox 

o‘qidagi tashkil etuvchisi, ya’ni proyeksiyasini ifodalaydi. Harakat yo‘nalishida 
aravachaga ta’sir etayotgan kuch shu

⃗⃗⃗⃗⃗⃗ proyeksiyaning uzunligiga teng bo‘ladi.

MEXANIK HARAKAT TURLARI 

Agar jism ixtiyoriy teng vaqtlar oralig‘ida bir xil yo‘lni bosib o‘tsa, uning bunday

harakati tekis harakat deb ataladi.
1.
Jismning harakat trayektoriyasi to‘g‘ri chiziqdan iborat bo‘lsa, uning
bunday harakati to‘g‘ri chiziqli harakat deyiladi.
2. Agar to‘g‘ri chiziqli harakatlanayotgan jism ixtiyoriy teng vaqtlar 

oralig‘ida bir xil masofalarni bosib o‘tsa, uning

bunday harakati to‘g‘ri chiziqli tekis harakat 
deyiladi.
Jismning tekis harakatidagi tezligi jism 
bosib o‘tgan yo‘lning shu yo‘lni bosib o‘tish

---

6
uchun ketgan vaqtga nisbati bilan aniqlanadi:

Jismni vaqt birligida bosib o‘tilgan yo‘liga son jihatdan teng bo‘lgan 

kattalikka tezlik deb ataladi.
Tezlik birligi:
Xalqaro birliklar sistemasida uzunlik (yo‘l) birligi – metr (m), vaqt
birligi – sekund (s) qabul qilinganligidan XBSda tezlikning birligi sifatida m/s