harakat deyiladi.
Jismlar harakatini uch turga: ilgarilanma,
aylanma va tebranma harakatlarga
bo‘lish shartli bo‘lib, bu murakkab
harakatlarni tahlil qilishni osonlashtiradi
va
matematik
ko‘rinishda
ifodalash
imkonini beradi.
SKALYAR VA VEKTOR KATTALIKLAR Fizik kattaliklarni ikkita guruh – skalyar va vektor kattaliklarga bo‘lish mumkin.
Yo‘nalishining ahamiyati bo‘lmagan, faqat son qiymati bilan aniqlanadigan
kattaliklar skalyar kattaliklardeb ataladi.
M: Hajm, vaqt, yo‘l, massa, energiya kabi fizik kattaliklar skalyar kattaliklardir.
Son qiymatlari va yo‘nalishlari bilan aniqlanadigan kattaliklar vektor
kattaliklardeb ataladi.
M: Odatda, vektor kattaliklar ustiga yo‘nalish –
strelka qo‘yiladi. M: kuch –
⃗, tezlik – ⃗, ko‘chish
–
⃗ ko‘rinishda ifodalanadi.
Vektor kattaliklarni qo„shish va ayirish Ikkita vektorni qo‘shishuchun birinchi
vektorning oxiriga ikkinchi vektorning boshi
qo‘yiladi va birinchi vektorning boshidan ikkinchi vektorning oxiriga yo‘nalgan
vektor o‘tkaziladi.
⃗ ⃗⃗ ⃗ Shu vektor ikki
vektorning yig‘indisi bo‘ladi.
Bir vektordan ikkinchi vektorni ayirish uchun
ikkala vektorning boshlari bir nuqtaga qo‘yiladi va
ikkinchi vektor uchidan
5
birinchi vektor uchiga yo‘nalgan vektor o‘tkaziladi.
⃗ ⃗ ⃗⃗
Shu vektor ikki vektorning ayirmasi bo‘ladi.
Yo‘nalishi va son qiymati bir-xil bo‘lgan vektorlar teng vektorlar deyiladi