1. Kasb-hunarga yo’naltirishning ahamiyati mehnat obYektiga ko’ra kasb tiplarini aniqlash

О’quvchilarni kasb-hunarga yо’naltirish va psixologik-pedagogik tashxis qilishda quyidagi metodikalarni qо’llash tavsiya etiladi:
1.Qiziqishlar anketasi
2. Kasb tanlash motivini aniqlash
3.Kasb tiplarini aniqlash
4.Kasbiy moyillik sо’rovnomasi
Kasblarni tizimlash juda keng tarqalgan bo'lib, tizimlash asosini 9 ta turli qobiliyatlar tashkil etadi. Minnesota Ocupational Rating Scale (MORS) yordamida kasbshunos psixologlar tomonidan 432 ta kasb tanlab olinib, quyidagi 7 ta guruhga ajratiladi. Akademik, mexanik, ijtimoiy, diniy, musiqaviy, artistlik va jismoniy guruhlardir. Tadqiqot natijalarini umumlashtirish natijasida 432 kasbni 214 ta namunaga keltirildi, ulardan 137 tasi bitta kasb mutaxassislikka qolgan 77 tasi ikkitadan 18 tagacha, mutaxassislikni birlashtiradi. YE.A.Klimov ishlab chiqqan kasblar tuzilmasi ham keng tarqalgan. Mehnat ob'ektiga ko'ra 5 ta kasb turlari ajratiladi.
Bu beshta kasb turlari maqsadlar belgisiga ko'ra 3 ta sinfga bo'linadi.
1. Gnostik kasblar (G) (qadimgi yunonchadan “gnosiz” bilim);
3. Qidiruvli kasblar;
2. O'zgartiruvchi kasblar
Asosiy ish qurollariga ko'ra har qaysi sinf doirasida 4 ta kasbni ajratish mumkin.
1. Qo'l mehnati kasblari
2. Mashina qo'l mehnati
4. Funktsional ish quroli bilan bog'liq kasblar
3. Avtomatlashgan va avtomatik tizimlar qo'llanishi bilan bog'liq kasblar;
1. “Odam - tabiat” tipi kasblari
Bular: tabiiy hodisalar, atmosfera, yerning iqlimi va ekologiyasi; oʻsimliklar, hayvonlar, oʻrmon va qishloq xoʻjaligi; yer yuzasi, uning foydali qazilmalari; gidrosfera (daryolar, koʻllar, dengizlar, okeanlar) va suvdan foydalanish kabi soha kasblari.
fermer-chorvador
fermer-ziravorchi
biolog
astrofizik
astronom
geograf
radiometereolog
Ekolog
metereolog
tabiatni muhofaza qilish inspektori
shaxtyor
gidroekolog
gidrometeorolog
veterinar
gidrolog
yer oʻlchovchi