1-Лаборатория иши

kremen 
(chaqmoq tosh) deb ataladi.
Kvars minerali
Gematit - aFe2O3. 
Nomi - «gematikos»: rangi qonga o ‘xshash. 
U 
trigonal singoniyali b o ‘lib, plastinkasimon, romboedrik, ba zan kichik 
taxtachasimon kristallar holida uchraydi. Bulardan tashqari zich yaxlit 
massalar holida, varaq-varaq agregatlarga o ‘xshash k o ‘rinishlarda b o ‘ladi. 
Gematit rangi - kulrang, qora. Uning chizig‘i olchadek qizil, shaffof, 
ba zan yarim metall kabi yaltiraydi. Gematitning qattiqligi - 5,5-6,0, 
solishtirma og‘irligi - 5,2, ancha m o‘rt b o ‘ladi. U HCl da sekin eriydi.
Gematit asos, o ‘rta va nordon intruziv jinslarda paydo b o ‘ladi, b a z a n
gidrotermal jarayonlarda yuzaga keladi. Regional metamorfizm hosilasi 
kristallik slaneslarda va kontaktli metamorfik jinslarda k o ‘p uchraydi.
Gematit temir olishda asosiy sanoatbop xom ashyo hisoblanadi. 
M agnetit - FeFe2O4. 
Singoniyasi kubik. Kristallari k o ‘proq sakkiz qirrali 
b o ‘ladi. K o ‘pincha yaxlit donador massalar, yoki hol-hol donalar holida
15

---

uchraydi. Qattiqligi 5,5-6,0. Ulanish tekisligi y o ‘q. Rangi temir kabi qora, 
chizig‘i qora. Yarimmetall kabi yaltiraydi. Solishtirma og‘irligi 
4,9-5,2
о
g/sm . Kuchli magnit tortish xususiyatiga ega. U eng muhim temir ma'dani 
sifatida ishlatiladi.
M agnetit minerali
Korund - A12O3. 
Korund 
sof alyuminiy oksidi. 
Kristallari 
b o ‘chkasimon, ustunsimon piramidal va plastinka shaklida uchraydi. 
Rangi k o ‘proq k o ‘kish va sarg‘ish -kulrang b o ‘lib, xilma-xil rangli shaffof 
kristallari ham b o ‘ladi. Qimmatbaho shaffoflari: sharq ametisti - binafsha, 
sharq zumradi - yashil, leykosapfir - rangsiz, rubin (la’l) - qizil, sapfir- 
k o ‘k, yoqut - qizil. Ulanish tekisligi y o ‘q, shishasimon yaltiraydi. M ayda 
xillari najdak deb yuritiladi. Qattiqliligi - 9, solishtirma og‘irligi 
3,95­
4,10 g/sm . B a’zan magmatik jinslarda va pegmatitlarda, asosiy qismi esa 
ohaktoshlarda va gilli tog ‘ 
jinslarida metamorfizmi natijasida hosil 
b o ‘ladi.
Sanoatda va xalq x o ‘jaligida abraziv material sifatida ishlatiladi. 
Sapfirlar va rubinlar qimmatbaho toshlardir.