1-Лаборатория иши

Sulfatlar
Gips - CaSO4-2H2O. 
Singoniyasi monoklin. Kristallari tabletkasimon, 
b a’zan ustunsimon yoki prizma shakliga ega. B o ‘shliqlarda druzalar 
shaklida uchraydi. Odatda mayda, zich kristallangan agregatlar, yoriqlarda 
esa tolalardan iborat ipaksimon massalar hosil qiladi. Yopishib o ‘sgan 
qo‘shaloq kristallari k o ‘p. Gips 80-90°da suvini y o ‘qota boshlaydi, 120­
140° da butunlay yarimgidrat, ya'ni angidritga aylanadi. Gips suv 
havzalarida hosil b o ‘lgan b o ‘lib, cho‘kindi tog‘ 
jinslarini tashkil qiladi.
Rangi oq 
ayrim kristallari shaffof va rangsiz. 
Q o‘shimcha 
komponentlari hisobiga kulrang, och pushti, sariq, qizil, qoramtir va qora 
ranglarda b o ‘ladi. Yaltiroqligi shishadek. Ulanish tekisligi yuzalarida 
sadafdek tovlanadi. Qattiqligi 1,5 (tirnoq bilan chiziladi). Juda ham m o‘rt. 
Ulanish tekisligi o ‘ta mukammal va ajralgan b o ‘laklari shaklida,
о
burchaklari 
6 6
va 114° b o ‘ladi. Solishtirma og‘irligi 2,3 g/sm .
Angidrit - CaSO4. 
Singoniyasi rombik. Kristallarining qiyofasi qalin 
tabletkasimon yoki prizmasimon. T o ‘g ‘ri tuzlgan kristallari kam. Odatda, 
yaxlit donador massalar, b a’zan nayzasimon agregatlar holida uchraydi.
Angidritning rangi oq , k o ‘pincha havorang, och-kulrang, b a’zan qizg‘ 
ish tuslarda b o ‘ladi. Suv ta'sirida hajmi 30% k o ‘payib gipsga aylanadi. 
Angidrit jud a katta uyumlar holida cho‘kindi tog‘jins qatlamlarini hosil
18

---

qiladi. Angidrit gipsni suvsizlanishi hisobiga hosil b o ‘ladi. Ular yer 
yuzasiga chiqib qolganda u suvni o ‘zlashtirib gipsga aylanadi. Angidrit 
asosan qurilish sanoatida va har xil ziynatlar tayyorlashda q o ‘llaniladi 
Rangsiz shaffoflari k o ‘p uchraydi. Shishadek yaltiraydi. Ulanish tekisligi 
yuzasida sadafdek tovlanadi. Qattiqligi 3-3,5. Ulanish tekisligi mukammal. 
U uchta o ‘zaro tik y o ‘nalish b o ‘yicha kristallari sinib, ancha osonlik bilan 
b o ‘lakchalarga ajraladi. Solishtirma og‘irligi 
2,8-3,0 g/sm . Suv ta'sirida 
hajmi 30% k o ‘payib gipsga aylanadi.
Barit - BaSO4. 
Grekcha "baros" - og ‘ 
irlik demakdir. Bu
mineralning katta solishtirma og‘irlikka ega ekanligi qo‘lga olish bilanoq 
seziladi. Romb singoniyali. Q o‘shaloq kristallari kam. Kristall yonlari 
chiziqlar bilan qoplangan b o ‘ladi. Uyumlari k o ‘pincha donador. Kamdan- 
kam zich, yashirin kristallangan, tuproqsimon b o ‘ladi. B o‘shliqlarda 
kristall shodalarini k o ‘rish mumkin. Parma quduqlari devorlarini 
sementlashda, kimyo sanoatida, k o ‘nchilikda, tibbiyotda, rezina, qog‘ 
oz, b o ‘yoq chilik va boshqa sohalarda ishlatiladi.
Solishtirma og‘irligi 
4,3-4,5 g/sm , qattiqligi 3,0-3,5.Rangi kuchsiz oq , 
rangsiz. Aralashgan moddalar bilan oq yoki kulrang, qizil, sariq yoki 
qo‘n g ‘ir, qoramtir va qora, b a’zan och rang va boshqa tuslarda b o ‘ladi. 
Yaltirashi shishasimon. Ulanishi mukammal.
Fosfatlar
Fosfatlar-fosfat kislota H
3
PO
4
ning tuzlaridir. Bu guruhga to g ‘jinslarini 
hosil qiluvchi minerallardan apatit va fosforit_kiradi.