1-tema: Tálim processinde metodlardıń pedagogikalıq mánisi. Tálim processinde túrli metodlardan paydalanıw Joba: «Metod», «Tálim metodları»

Arnawlı seminar-seminar shınıģıwı izleniw túrinde bolıp, kurs boyınsha lekciya shınıģıwı temalarınan qatıy názer bolıwı da múmkin, onıń maqseti ayırım mashqalalardı tereń úyreniwden ibarat. Joqarı kurslarda shólkemlestiriledi hám bul taraw boyınsha qániyge basqarıwında alıp barıladı.
Seminar shınıģıwları ádette tómendegi dúziliske iye: oqıtıwshınıń kiris sózi, tiykarģı bólim,, oqıtıwshınıń juwmaqlawshı sózi. Oqıtıwshınıń kiris sózi úyrenilip atırģan kurs sheńberinde usı seminar shınıģıwınıń ornın, shınıģıwdıń maqset hám wazıypaların qısqasha ashıp beredi, talabalardıń dıqqatın mobillestiredi, shınıģıwģa qaratadı hám aktivlestiredi.
Tiykarģı bólim talabalardıń shıģıwları hám olardıń talqılanıwı, tómende jáne toqtalıp ótiwshi túrli metodikalıq formalardan ibarat boladı.
Oqıtıwshınıń juwmaqlawshı sózi sorawlar boyınsha da, ulıwma seminar shınıģıwı boyınsha da ámelge asırılıwı múmkin bolıp; talabalardıń jumısların juwmaqlaw hám bahalaw, keyingi seminar shınıģıwı boyınsha kórsetpeler beriwden ibarat boladı.
Qániygelikler boyınsha pánlerden seminar shınıģıwların shólkemlestiriwdiń túrli formaların kórip shıģamız.
Seminar rejesi sorawları boyınsha talabalar menen soraw-juwap ótkeriw oqıtıwshınıń gezegi menen hár bir talaba menen sáwbetlesiwine teń boladı. Bul processte pútkil toparģa emes, al sáwbet alıp barılıp atırģan talabanıń ózine soraw beriledi. Talaba sorawģa qáte yamasa tolıq emes juwaptı berse, oqıtıwshınıń ózi juwaptı tolıqtıradı, anıqlastıradı. Nátiyjede topardıń tiykarģı talapları oqıtıwshı menen sáwbetlesiw, óz gezeginiń keliwin kútip possiv jaģdaydı iyeleydi. Kóbinese basqa jumıslar menen bánt bolatuģın yamasa konspektlerin mánisiz tárizde alıp baratuģın seminar shınıģıwın shólkemlestiriwdiń dástúriy metodı tómendegi kemshiliklerdi kórsetip ótedi. Sóz náwbeti berilgen talabalar individual bilimlerin kórsetedi, sonıń ushın sóylesiw derlik ámelge asırılmaydı. Birgeliktegi hám óz-ara járdem bolmaydı. sózge shıqqan talabaģa járdem beriw, juwaptı aytıp turıw bolıp esaplanadı. Bul sheklengen tártipti buzıw bolıp esaplanadı.
Talabalardıń oqıw processine shaxsıy jantasıw kúzetilmeydi. Talabanıń intellektual iskerligi shegaralap qoyıladı. Oqıtıwshı hám talaba arasındaģı aralıq sóylesiw, óz-ara háreketlerdi islewge shegara qoyıladı. Talaba seminar waqtında óz pikirlerin bildirmey, basqa jumıslar menen bant bolıw imkaniyatına iye boladı.
Seminardı shólkemlestiriw formasınıń ózi talabalardı passiv jaģdayģa keltirip qoyadı, olardıń sóylew tempi minimum dárejege keltiriledi. Kásiplik jámiyet talap etip atırģan kásiplik sóylew hám óz-ara háreketler kónlikpesin qáliplestiriw imkaniyatı bar bolmaydı. Solay etip, shınıģıwlarda toparlı sóylew forması jámiyettegi, islep shıģarıwdaģı adamlardıń múnásibetiniń adekvat modeli esaplanbaydı. Sonıń ushın da búgingi kúnde qániygelerdi tayarlaw talaplarına mas kelmeydi.
Reje boyınsha ashıq sáwbet ótkeriw forması seminar sorawları boyınsha barlıq talabalardıń tayarlanıwın, olardıń shıģıwların, oqıtıwshınıń seminar sorawları boyınsha hám ulıwma seminar boyınsha juwmaqların názerde tutadı. Ashıq sáwbet sorawlar boyınsha talqılanıw processine ilaji barınsha kóbirek talabalardı tartıw, dıqqatın aktivlestiriw, tiykarģı hám qosımsha dereklerden paydalanıw imkaniyatın beredi.
Ashıq sáwbet formasındaģı seminar shınıģıwı oqıtıwshıdan qanday da bir tema boyınsha ayrıqsha wazıypa alģan talabalardıń jeke halda sózge shıģıwın qadaģan etpeydi. Biraq bunday jaģdaylardıń barlıģı jeke shıģatuģın talabalardıń shıģıwları arqalı bolmaydı, al talqılanıp atırģan temaģa qosımsha, tolıqtırıw sıpatında ámelge asırıladı.
Talabalardıń dokladların (referatları, óz betinshe jumısların) tıńlaw. dokladlar sisteması óz ishine hár túrli variantlardı qamtıp aladı. Ayırım jaģdaylarda oqıtıwshınıń ózi yamasa talabanıń qálewi boyınsha doklad etiwshi oģan járdem beriwin hám opponentlerin belgileydi.
Ayırım jaģdaylarda bolsa kerisinshe oqıtıwshı rejeniń barlıq sorawları boyınsha yamasa olardıń ayırımları boyınsha tek ģana opponentlerin belgileydi.
Shıģıw waqtında opponent talabanıń shıģıwın talqılaydı, qáte hám qáte jerlerin kórsetip ótedi, materialdı tolıqtıradı hám talqılawģa juwmaq jasaydı. bul wazıypanı ámelge asırıw ushın opponenttiń ózi temanıń rejesi boyınsha tolıq tayarlanģan bolıwı zárúr boladı. Solay etip, jumıstıń mazmunı ayırım talabalarģa waqtı-waqtı menen seminar shınıģıwında qanday bir sorawdı talqılawdı basqarıw hám juwmaqlawdı, onıń unamlı hám unamsız tárepleri tuwralı juwmaq shıģarıwdı tapsırıwdan ibarat. Bul bolsa talabalarda pedagogikalıq jumıs kónlikpelerin jáne de nátiyjeli qáliplestiriw imkaniyatın jaratıp beredi.
Ashıq sáwbet hám dokladlar sistemasın seminardı ótkeriwdiń erkin forması sıpatında kórip shıģar ekenbiz, olar arasında júdá kóp ulıwmalıq jıyındınıń bar ekenligin atap ótiw kerek. Ol jerde de, bul jerde de talqılawda tiykarģı mas keliwshi sorawlar bolıp esaplanadı. Birinshi jaģdayda, topar tolıq tayarlanadı, ekinshi jaģdayda bolsa baslama doklad islewshilerge beriledi. tájiriybelerdiń kórsetiwinshe, doklad sistemasında doklad sıpatında bólip berilgen sorawlar boyınsha pútkil topardıń tayarlanıwı júdá qıyınshılıq penen ámelge asırıladı. Mine sonnan kelip shıģıp eki metodikalıq juwmaqqa keliw múmkin: 1) hár bir formanıń jetiskenlik táreplerin qollanģan halda, kemshiliklerdi joq etiwge háreket etiwge itibardı qaratıw kerek; 2) shınıģıwlarda qanday da bir formalardı almastırıp qollaw hám bir formanıń ústin bolıp qalıwınıń aldın alıw.
Ayırım talabalar tárepinen adlın ala tayarlanģan hám seminardan aldın topar menen oqılģan referatlardı talqılaw bolıp esaplanadı. Ápiwayi dokladlardan referat óziniń erkin orınlanģanlıģı, óz izlenisleriniń elementleriniń kirgiziliwi, dóretiwshilik penen qaraw, ilimiyligi menen parıqlanıp turadı. Eger referat siminar shınıģıwınan burın basqa talabalar tárepinen de oqıw shıģılģan bolsa jaqsı boladı, biraq texnikalıq jaqtan bul qıyın process esaplanadı. Sonlıqtan da avtor óziniń referatın awıeki maģlıwmat etip aytıp beredi.
Referat metodı talabalarda izleniwshilik jumıs kónlikpesin qáliplestiriwge járdem beredi, sociologiya boyınsha seminar shınıģıwlarınıń belsendiligin arttıradı. Bul pándi úyreniwdi basqa pánler menen hám islep shıģarıw menen baylanıstırıw imkaniyatın jaratadı.