1-topshiriq Iqtisodiy siyosatni amalga oshirish va baholash

3-topshiriq Rivojlanishga nisbatan iqtisodiy o’sish: turmush sifati va ekologik
cheklovlar.
O‘zbekistan Umumiy Mamlakat Tahlili (UMT) ning yangi taxriri COVID-19
inqirozining 2020 yildagi ta’sirini va 2021 yildagi davom etayotgan ta’sirini hisobga
olib, nafaqat xalq salomatligi va iqtisodiyotni, balki boshqa ko‘plab sohalarni va
ko‘plab ijtimoiyiqtisodiy guruhlarni qamrab oladi. Shu yo‘l bilan, BMT Mamlakat
Jamoasi (BMTMJ) 2019 yilda va 2020 yil boshida kelishib olingan asosiy tahlilni
qayta ko‘rib chiqishni va COVID-19 yuzaga chiqargan tizimli buzilishlar sharoitida
O‘zbekiston oldida turgan rivojlanish muammolari va imkoniyatlarini jamoaviy
tushunishni yaxshilashni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ydi.
COVID-19 Epidemiyasi Oldidan Ta’sirchan Taraqqiyot Pandemiyaga qadar
O‘zbekistonda jamiyatning barcha jabhalarini qamrab olgan keng va tarkibiy
o‘zgarishlar yuz berdi. O‘zbekiston iqtisodiyoti yillik 4, 1 foizga o‘sib bordi.
Boshqaruvga oid qonunchilikdagi o‘zgarishlar va unga nisbatan siyosiy aralashuvlar
tez sur’atlarda sodir bo‘la boshladi. O‘zbekiston ijtimoiy sohalarga ham
investitsiyalarni ko‘paytirdi.
E’tiborga molik iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy o‘zgarishlarga qaramay,
O‘zbekiston 2020 yil boshida inson huquqlari, qonun ustuvorligi, korrupsiya, sud
mustaqilligi, shuningdek atrof-muhit va ijtimoiy himoya kabi qator sohalarda hali
ham muhim muammolarga duch keldi. Ushbu muammolar pandemiyaga qaramay
davom etmoqda. COVID-19 ga javob Hukumatning pandemiyaga bo‘lgan
munosabati, umuman olganda, xalqaro hamjamiyat tomonidan olqishlandi.
Amalga oshirilgan chora-tadbirlarning ayrimlariga quyidagilar kiradi:
Xujjatning qisqa ta’rifi 1 milliard AQSh dollari miqdoridagi Inqirozga Qarshi
Jamg‘armani yaratish; Sog‘liqni saqlashni moliyalashtirishni kengaytirish; Ijtimoiy
nafaqa oladigan oilalar sonini ko‘paytirish; COVIDdan ta’sirlangan biznes va butun
tarmoqlarga soliq ta’tillari va boshqa imtiyozlarning keng ko‘lami orqali yordam
berish; va Mamlakatning BRM ustuvor yo‘nalishlariga e’tiborni qaratish uchun
davom etadigan harakatlar.
Ammo yangi muammolar va xatarlar paydo bo‘ldi Qanday bo‘lmasin,
pandemiya jiddiy iqtisodiy va ijtimoiy oqibatlarga olib keldi, jumladan: Taxminan
900 ming kishining, ulardan 500 ming nafari bolalar, inqiroz tufayli kambag’allik
darajasi oshdi. 475 mingga yaqin kichik biznes vaqtincha yopildi. Pandemiya
norasmiy sektor xodimlariga tegishli ijtimoiy ta’minotning yetarli mexanizmini
ishlab chiqish zarurligini ko‘rsatib berdi.
Ushbu qayta ko‘rib chiqilgan UMT avvalgi UMT-dan olingan uchta
xulosalarni tasdiqlaydi: Insonlarni chetlatib qo‘yish va tengsizlikka qarshi kurashish
milliy rivojlanish ustuvorliklariga erishishda rivojlanishning asosiy muammolari
hisoblanadi. 2030 yil Dasturiga erishish uchun milliy BRMlarning olib borilayotgan
milliy islohotlar bilan mustahkamroq integratsiyasi talab etiladi. Siyosat izchilligini
ta’minlash, ma’lumotlar va statistik bo‘shliqlarni to‘ldirish va fuqarolik jamiyati
imkoniyatlarini qo‘llab-quvvatlash hayotiy muhim omil bo‘ladi.
Pandemiya eng katta muammo - sog‘liqni saqlash sohasida o‘zini ko‘rsatdi:
COVID-19 ga nisbatan javob berishni qo‘llab-quvvatlashdan tashqari, shu bilan
birgalikda, ayniqsa, aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlami uchun muhim
tibbiy xizmatlarni davom ettirish muammosi tug‘ildi.
Boshqa muammolar qatoriga ma’muriy imkoniyatlarning cheklanganligi,
ichki muvofiqlashuvning sustligi, fuqarolik jamiyati uchun haddan tashqari
cheklovlar va hukumatlararo cheklangan yondashuvlar kiradi. Bularning barchasi
BRM ga erishishda muhim to‘siq bo‘lib qolayapti. Pragmatik (Dasturiy) Yondashuv
Hozirgi BMTning Barqaror Rivojlanish bo‘yicha Hamkorlik Dasturi BMT
tizimining 2025 yilgacha mo‘ljallangan faoliyatini olib boradigan asosiy dastur
bo‘lib xizmat qiladi.
Ushbu Dastur milliy ustuvorliklarga to‘liq mos keladi va quyidagi asosiy
tamoyillarni hal qilish uchun kompleks yondashuvga asoslanadi: hech kimni ortda
qoldirmaslik, rivojlanish uchun inson huquqlari asosida yondashuv, gender tenglik
va ayollarning imkoniyatlarini kengaytirish, chidamlilik, barqarorlik va
javobgarlikka asoslangan yondashuv. Xulosa qilib aytganda, COVID-19 inqirozi
“hech kimni ortda qoldirmaslik” tamoyilining tashkilotchilik tamoyili sifatida
muhimligini ta’kidladi va bu BMTning barcha sa’y-harakatlarida yanada qat’iy
qo‘llanilishi kerak.