1-topshiriq Iqtisodiy siyosatni amalga oshirish va baholash

Iqtisodiy xavfsizlik taminlash – davlat siyosatining muhim tarkibiy qismi
hisoblanadi. Buning uchun, avvalombor uning siyosiy-tashkiliy va huquqiy asoslari
yaratiladi. Ushbu maqsadda konsepsiya ishlab chiqiladi. Uni ishlab chiqish esa
iqtisodiyot holatini obyektiv baholashga hamda uning rivojlanish tamoyili va
tendensiyalarini prognoIz qilishga asoslanadi. Buning
uchun iqtisodiy xavfsizlikni belgilovchi vaziyat va holatlardagi sababoqibatlari
aniqlanadi. Shuningdek, iqtisodiy xavfsizlikni saqlash va mustahkamlashga mas’ul,
javobgar davlat organlari, taslikilot va muassasalar belgilanadi.
Konsepsiyani ishlab chiqishda iqtisodiy xavfsizlik va tahdidiarning haqiqiy
holatini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiy xavfsizlik konsepsiyasida
iqiisodiyolda ijtimoiy ishlab chiqarish hajmi va dinamikasi, iqtisodiy
salohiyatdan foydalanish samaradodigi. iqtisodiyotning ochiqligi, intellektual
salohiyatning holati, innovatsion darajasi, ijtimoiy-siyosiy barqarorhk, davlatning
ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga ta’sir ko'rsatish darajasi, mamlakatning ijtimoiyiqtisodiy rivojlanishi tendensiyalarining istiqbolli prognozlari va ulaming
asosiyustuvorliklari o‘z ifodasini topishi lozim.Iqtisodiy xavfsizlik konsepsiyasi o‘z
iehiga quyidagilarni oladi:
-xavfsizlikni ta’minlash maqsadi va vazifalari;
-ularni amalga oshirish yo'Uaii va usullari;
-oliy hokimiyat va mahalliy hokimiyat organlari, iqtisodiyot tarmoqlari
boshqaruv tizimlari, huquq-tartibot, milliy xavfsizlik organlarining umumdavlat,
hududiy darajadagi iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash bo'yicha vazifalari;
-mavjud va potensial xavfsizlikka tahdidlarni tahlil qilish;
-davlatning xavfsizlikni ta'minlashdagi imkoniyatlari, iqtisodiy resurslardan,
vosita va kuchlardan ratsional foydalanishi nazarda tutiladi;
-iqtisodiy tahdidlarni bartaraf etish, ularning oldini
olish va salbiy ta’sirini yumshatish yoilari, vosita va usullari.
Xavfsizlik konsepsiyasi asosida uni ta’minlashning davlat strategiyasi islilab
chiqiladi. Ushbu strategiya tahdidiarning mohiyatini, obyektlarini indikatori va
ularning oldini olish yoki bartaraf etish mexanizmlarini belgilab beradi:
Iqtisodiy adabiyotlarda
davlat iqtisodiy strategiyasining uch jihati va tarkibiy qismlari ajratib ko'rsatilgan.
1. Iqtisodiy xavfsizlik va mamlakat hayot faoliyati muhim sohalarining
himoyalanganligini ta’minlaydigan milliy, davlat manfaatlarini aniqlash.
2. Shaxs, jamiyat va davlatning muhim hayotiy manfaatlariga ziyon
keltiradigan iqtisodiy xavfsizlikka tahdidlar va xavf-xatarlarni tavsillash. Bunda
qisqa, o‘rta va uzoq muddatli davrlarda davlat va ijtimoiyiqtisodiy tizim barqarorligiga zarar yetkazuvchi, salbiy ta’sir ko'rsatuvchi omillar va
sharoitlar aniqlanadi.
3.Iqtisodiy xavfsizlikning turli tahdidlar, xavf-xatarlardan barqaror
himoyalanishini ta’minlashga qaratilgan iqtisodiy siyosatni shakllantirish,
institutsional o'zgarishlarni amalgaoshirish bo‘yicha takliflar va tavsiyalar ishlab
chiqish.
1.Ushbu strategiyada iqtisodiy xavfsizlik talablariga javob
beradigan iqtisodiyotning mezon va parametrlari ham aniqlanadi.
2 Iqtisodiy manfaatlarga va xavfsizlikka tahdidlarning oldini olish va ularni
bartaraf etish hamda yumshatishning ustuvor maqsadiariga quyidagilar kiradi:
- aholining barcha ijtimoiy guruhlari va tabaqalari turmush darajasini oshirish
orqali jamiyat barcha a’zolarining birdamligiga erishish;
- milhy iqtisodiyotga xususiy investitsiyalarni kiritishni rag‘batlantirish.
-investitsion jarayonlarni faollashtinsh;-qat’iy soliq, pul-kredit siyosatini
yuritish, milliy valuta qadrini oshirish va mustahkamlash;
-tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solish va
samarali bojxona nazorat tizimini shakllantirish;
- mamlakat lani va intellektual salohiyati rivojlanishini qo‘llab-quwatlash;
-mamlakat hududlarini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, ular o'rtasidagi o‘zaro
hamkorlik aloqalarini kuchaytirish orqali ichki iqtisodiy makomri mustahkamlash;
-xo'jalik subyektlarining xalqaro bozorlarga
chiqishdagi mustaqilligi va erkinligini ta’minlash.
Shuni aytib o'tish joizki, iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashda iqtisodiy vosita
va chora-tadbirlar bilan bir qatorda korrupsiya, tashkiliy jinoyatchilikka, xufyona
iqtisodiyotga qarshi siyosiy. huquqiy. iqtisodiy. tashkiliy tavsifdagi chora-tadbirlar,
vositalardan ham foydalaniladi. Bunda iqtisodiy boshqaruv organlari huquq-tartibot.
milliy xavfsizlik xizmati, chegara, bojxona organlari bilan birgalikda
faoliyat yuritadilar.Iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash uchun asosiy
shart- sharoitlar quyidagilarda o‘z ifodasini topadi:
- aholining sivilizatsion ehtiyojlari me'yorida yashash
imkoniyatining yaratilishi. Bu kishilar uchun tanlash erkinligi
hamda uzoq muddat mehnat qobiliyatini saqlagan holda
faoliyat yuritish huquqi va majburiyatini ifodalaydi. Buning
uchun bozorning o'z-o'zini tartiblash va iqtisodiyotni davlat
tomonidan tartiblash mexanizmlari uyg'unligini ta’minlashga
xizmat qiluvchi rcsurs, energetik. transport, ishlab chiqarish va
bozor infrastrukturalari shakllantiriladi;
- xotiijam yashash imkoniyatlarining yaratilishi. Buning
uchun favqulodda noxush vaziyatlar vujudga kclishining oldini
olish hamda ishonchli axborotga ega bo'lish uchun iqtisodiy
sharoitlar vujudga keltirilishi lozim bo'ladi. Bundan ko'zlangan maqsad, birinchidan, iqtisodiy va texnogen xavfxatarga qarslii turish, ikkincliidan, iqtisodiy jinoyatchilik va
terrorizmning kuchayishiga qarshi turli imkoniyatlami yaratish
hisoblanadi;
- mamlakatning hududiy va iqtisodiy yaxlitligiga xavf soluvchi omillarning oldini
olish. Bu omillar mamlakat hududlari rivojlanishi va aholi turmush darajasidagi
farqlaming kattalashib ketishi tufayli vujudga keladi. Mamlakatning hududiy va
iqtisodiy yaxlitligini ta’minlash uchun birinchidan, yagona iqtisodiy makonni
tashkil etish maqsadida pul va bank tizimini mustahkamlash, moliyaviy va savdo
infratuzilmasini rivojlantirish; ikkinchidan, hududlaming ijtimoiyiqtisodiy rivojlanish darajalarini bir-birlariga yaqinlashtirishga qaratilgan oqilona
hududiy siyosatni amalga oshirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Ushbu shart-sharoitlarni yaratish asosida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash
mexanizmining asosiy elementlari huquqiy baza, boshqarishning iqtisodiy uslublari
hamda iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish hisoblanadi.Iqtisodiy
xavfsizlikni ta’minlashning huquqiy bazasini 0‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi va boshqa qonunlar tashkil etadi. Endilikda esa «Xavfsizlik
to'g'risida»gi qonunni qabul qilish
lozim bo'ladi.Davlat iqtisodiyotini tartibga solishning quyidagi yo'nalishlarida ham
faoliyat yuritiladi:
- iqtisodiyotdagi jarayonlarni obyektiv, keng qamrovli monitoringi, shu jumladan,
shaxs, davlat va jamiyatning muhim hayotiy manfaatlariga ichki hamda tashqi
tahdidlarni aniqlash va prognozlashtirish uchun axborotlar bazasini yaratish;
- iqtisodiy manfaatlarga tahdidlaming oldini olish va salbiy oqibatlarini yengish
hamda barham berish bo'yicha jarima va uzoq muddatli chora-tadbirlar kompleksini
ishiab chiqish. Bunda davlatning iqtisodiy xavfsizlik strategiyasini amalga oshirish
bo'yicha faoliyatini muvofiqlashtirish va nazorat qilish chora-tadbirlarining
natijalari baholanadi.Davlatning iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash bo'yicha faoliyati
quyidagilarni o'z ichiga oladi:
- mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy tizimi hamda davlatning barqarorligiga xavf
tug'diruvchi omillarni aniqlash va monitoring qilish;
- ushbu omillarning zararli, salbiy ta’siriga barham berish yoki yumshatishga
qaratilgan iqtisodiy siyosatni shakllantirish va institutsional
o'zgarishlami amalga oshirish.