Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2016, № 2
- 20 -
Türkçe bir duyuş ile şöyle ifade edebiliriz: ‘Bütün insanlar, doğaları gereği,
doğal olarak bilmeyi arzu ederler, bilmek isterler.’ Çünkü Aristoteles’in dü-
şüncesinde varlık ve bilgi problemi birbirinden ayrılamaz.
Zaten insan da bi-
linebilir olduğuna inanmadığı
şeyi bilmeye yönelmez; bilmeyi arzu etmez.
Aristoteles
ousia terimini göreli olarak kullanır. Bazı şeyler bazı şey-
lerden daha az ya da daha çok töz olabilirler.
Kategoriler’de ifade edildiği
gibi (2b-7-8) türler, bireysel şeylere daha yakın olması nedeniyle cinslerden
daha fazla töze yakın bulunur.
Metafizik Zeta 1029 a5’te formun maddeden
daha ‘fazla varlık’ olduğu söylenir ki işte tam da bu nedenle form, madde ve
formdan daha fazla
ousia’dır
. Metafizik’in1070a9-12 satırları arasında ise,
üç çeşit
ousia olduğu söylenir: madde, form ve bireysel olan. Şimdi tam da
bu noktada ontoloji ve epistemoloji karşı karşıya gelir: Eğer asıl var olanlar
bireysel varlıklar ise ve de bireysel varlıklar sonsuz ise, sonsuzun bilgisi
nasıl mümkün olabilir? Daha açık bir biçimde söylenirse, bilmek nasıl
mümkün olabilir? Çünkü biz şeyleri tek bir şey olmaları ve bazı evrensel
niteliklere sahip olmaları bakımından bilebiliriz (
Met.999a24-29). Bu hem
ontolojik ve hem de epistemeolojik karşılaşma dünden bugüne hala aşılmış
değil ama Aristoteles için özellikle çok önemlidir. Çünkü Aristoteles bir
yandan asıl var olan şeylerin bireysel varlıklar olduğunu söyler ve bu ba-
kımdan Platon’un tümel varlık anlayışına karşı çıkar ama öte yandan da var
olan şeylerin bilinebilir bir yapıda olduğu düşüncesinden hiçbir ödün ver-
mez. Bu kaygı zemininde; ontoloji ve epistemoloji arasındaki tartışma varlı-
ğını sürdürmeye devam eder ve Aristoteles bu bağlamda bir kez daha
tümeller problemine yönelir.
Tümeller Yeniden…
“Hakkında tümel olarak konuşulan herhangi birşeyin
ousia/töz olması
imkansız görünmektedir. Herşeyden önce birşeyin tözü/ousia kendisine
özgü olup bir başkasına ait olmayan tözdür. Oysa tümel, buna karşıt olarak,
ortak olmayı ifade eder. Zaten birden fazla şeye ait olan veya birden fazla
şeyde ortak olana tümel denilir. Bu bakımlardan hiçbir tümelin töz/
ousia
olamayacağı açıktır; ve hiçbir ortak yüklem belli bir şeyi ifade edemez (
to