1. Xufyona iqtisodiyotning kelib chiqishi sabablari

1.Antropologik omillar

2.Iqtisodiy omillar

3.Huquqiy omillar

4.Ijtimoiy-siyosiy omillar

5.Ijtimoiy omillar

6.Ma’muriy omillar

• 2. Xufyona iqtisodiyot turlarining tasnifi va uni baholashga nisbatan yondashuvlar

• Mashhur iqtisodchi E.Fayg xufyona iqtisodiy harakatlarning to‘rtta xilini ajratadi:

• Faygning fikriga koʼra, har bir alohida xufyona iqtisodiyot turining tafsifi uning vakillari buzadigan institutsional qoidalar toʼplami bilan belgilanadi, yaʼni ularning faoliyati qoidalar va normalarning oʼrnatilgan tizimi doirasidan tashqariga chiqadi yoki uni chetlab oʼtadi va, oʼz navbatida, oʼlchanmaydi va ijtimoiy jihatdan hisobga olinmaydi

• E.Fayg xufyona iqtisodiy harakatlarning to‘rtta xilini ajratadi:

• Nolegal iqtisodiyot

• Hisobga olinmagan iqtisodiyot

• Ro‘yxatga olinmagan iqtisodiyot.

• 4

• Norasmiy iqtisodiyot.

• Norasmiy iqtisodiyot jamiyat foydasini hamda mulkchilik munosabatlarini, litsenziyalashni, mehnat shartnomalarini, moliyaviy kreditlash va ijtimoiy sug‘urtalash munosabatlarini tartibga soluvchi qonunlar va ma’muriy qoidalar bilan belgilangan huquqlarni buzgan holda alohida xarajatlarni tejovchi iqtisodiy faoliyatni o‘z ichiga oladi. U norasmiy faoliyat yurituvchi iqtisodiy agentlar tomonidan olinadigan daromadlar bilan o‘lchanadi.

• ,

• Xufiyona xoʼjalik aylanmasi, tabiiyki, rasmiy statistikaga
• kiritilmasligi bois, xufiyona iqtisodiyot oʼlchamlarini baholash muammosi oʼta dolzarb hisoblanadi. Ushbu maqsad uchun quyidagi yondashuvlardan foydalaniladi:

• Monetar usul

• monetar usul, u xufiyona hisob-kitoblarda faqat naqd mablagʼlardan foydalanish toʼgʼrisidagi gipotezaga asosida quriladi (naqd pul massasi harakatining dinamikasi xufiyona iqtisodiyotning oʼlchamlari haqida fikr yuritish imkonini beradi);

• Unda deklaratsiya qilinadigan daromadlar xarajatlar summasi, tovarlar va xizmatlar isteʼmolining real hajmlari bilan taqqoslanadi

• xarajat va daromadlar balanslari usuli

• Bandlikni tahlil qilish usuli

• U shuni nazarda tutadiki, uzoq vaqt mobaynida saqlanib kelayotgan roʼyxatga olinmagan ishsizlikning yuqori darajasi xufyona sektorda bandlik uchun keng imkoniyatlar mavjudligidan dalolat beradi

• u xarajatlarning maʼlum texnologik koeffitsientlari asosida mahsulot ishlab chiqarishning real hajmi haqidagi maʼlumotlarni olish imkonini beradi

• (masalan, isteʼmol qilinadigan elektr energiyasining dinamikasi va deklaratsiya qilinadigan mahsulot ishlab chiqarish dinamikasi toʼgʼrisidagi maʼlumotlar taqqoslanadi);

•