10-klass mámleket hám huqiq tiykarlari 1-tema: Huqíq — shaxshámmámleketqatnasíqlaríníńbekkemtiykarí ❁Shaxs, jámiyethámmámleket

5-tema: Insanhuqıqhámerkinliklerinińqorǵawmexanizmi

❁Házirgixalıqaralıqjámiyetshilikinsannıńtábiyiyhuqıqlarıideyasınhuqıqıynormativhújjetlerdárejesindebekkemlengen.

Olardıńishinde BMSHtárepinenqabıletilgeninsanhuqıqlarıpútkiljáhándeklaraciyasıayrıqshaorındaturadı.
Deklaraciyadabúgingikúndehárbirinsanjámiyetlikturmıstıńbarlıqtarawlarında iye bolıwıtiyisbolǵanhuqıqhámerkinliklerdiń minimalkólemiberilgen.

❁Fakultativbayanlamaayrıqshapuqaralarǵahuqıqlarıbuzılıpatırǵanlıǵınan BMSH qasındaǵımásláhátorganı — Insanhuqıqlarıboyınshakomitetkearızqılıwimkanınberdi.

❁Deklaraciya, ekiPakthámFakultativbayanlama– BMSHnıńulıwma,huqıqıyqamtıwdárejesiboyınsha universal hújjetlerinquraydı. Kóbinese,olInsanhuqıqlarıhaqqındaxalıqaralıq bill dep ataladı.

❁InsanhuqıqlarıhámtiykarǵıerkinliklerinqorǵawhaqqındaEvropa konvenciyası (1950-j)бózishinepuqaralıqhám de siyasiy, sonday-aqayırımjámiyetlikekonomikalıqhuqıqlardıalǵanKonvenciyaǵaqosımshabayanlamalar – Evropa Keńesinińhújjetlerineaylandı.

Olardıńámelgeasırılıwınqadaǵalawushınarnawlımexanizmler —Evropa komissiyasıhámInsanhuqıqlarıboyınsha Evropa sudıdúzildi.
Komissiyahám Sudpuqaralardıńhuqıqlarıbuzılıwımenenbaylanıslıarızlardıkóripshıǵadı. Arızdıńhaqıyqatlıǵıanıqlansa, Sud tárepinenhárbirmámleketorınlawıshártbolǵanqararshıǵarıladı.

❁Insanhuqıqlarıhámerkinliklerinqorǵawdamámlekettińishkimexanizminińtiykarǵıbuwınlarıtómendegiler:

— ádilsudlawdıámelgeasıratuǵınsudorganları;
— nızamlaranıqorınlanıwınqadaǵalaytuǵınháminsanerkinliklerihámhuqıqlarınqorǵaytuǵınprokuraturaorganları;
— huqıqbuzarlıqlarǵashekqoyılıwıháminsanhuqıqlarınıńqorǵalıwıntámiyinlewboyınshaminnetlemelerdiorınlaytuǵınishkiislerorganları.

❁Mámleketimizdeinsanhuqıqlarıboyınshaqosımshamilliyshólkemler dedúzilgen. Olarǵa:

— ÓzbekistanRespublikasıOliyMajlisinińInsanhuqıqlarıboyınshaWákili (Ombudsman);
— InsanhuqıqlarıboyınshaÓzbekistanRespublikasıMilliyorayı;
— ÓzbekistanRespublikasıPrezidentijanındaǵıÁmeldeginızamhújjetlerimonitoringiinstitutı;
— ÓzbekistanRespublikasıPrezidentijanındaǵıIsbilermenliksubyektlerinińhuqıqlarıhámnızamlımáplerinqorǵawboyınshawákiliinstitutıkiredi.

❁Puqaralıǵıbolmaǵanshaxslar— heshbirmámlekettińpuqarasıstatusına iye bolmaǵanfizikalıqshaxslar (apatrid) delinedi.

Puqaralıǵıbolmaǵanshaxslarbarlıqinsanhuqıqlarınaiye boladı, biraqtolıqhuqıqlıpuqaralardıńtiykarǵıjeńilliklerinenayırılǵan.

❁ÓzbekistanRespublikasıKonstituciyasınıń 22-statyasındaÓzbekistanRespublikasıózaymaǵında da, onıńtısqarısında da ózpuqaralarınhuqıqıyjaqtanqorǵawıhámolarǵaqáwenderlikkórsetiwinekepillikberilgen.

❁ÓzbekistanRespublikasınıń23-statyasına muwapıq,ÓzbekistanRespublikasıaymaǵındaǵısırtelpuqaralarınıńhámpuqaralıǵıbolmaǵanshaxslardıńhuqıqhámerkinliklerixalıqaralıqhuqıqnormalarınamuwapıqtámiyinlenedi. Sonıńmenenbirge, olarÓzbekistanResbublikasınıńKonstituciyası, nızamlarıhámxalıqaralıqshártnamalarımenenbelgilengenminnetlemelerinorınlaydı.