12-mavzu: Agregat stanoklari

Agregat stanoklarining kamchiliklari: 
a)
universal stanoklarga qaraganda qayta sozlash ishlarida ancha qiyinchilik

---

---

tug’diradi;

b)
bir xil ishlarni bajara oladigan maxsus stanoklarga qaraganda gabarit
o'lchovlari (L*B*H) ancha katta bo'ladi.
Agregat stanoklarining kompanovkasi ishlov beriladigan yuzalarning shakli va
o'lchamlariga, qabul qilingan texnologik jarayonga va boshqa omillarga bog’liqdir.
Asosiy kompanovkalash birliklari bo'lib kuch uzellari, korpus detallari, shpindel
uzellari, zagotovkani o'rnatib mahkamlash va bo'shatish moslamalari xizmat qiladi.
Kuch uzellari kuch kallaklari va kuch stollariga bo'linadi. Surish harakati
yuritmasi o'ziga joylashtirilgan kuch stollari va kallaklari o'z-o'zidan harakatlanuvchi,
alohida yuritmalari esa o'z-o'zidan harakatlanmaydigan deb hisoblanadi.
Agregat stanoklarida va avtomat liniyalarda gidravlik kuch kallaklari eng ko'p
qo'llaniladi. Zagotovkani o'rnatib mahkamlash moslamalari zagotovkani berilgan
aniqlikda bazirovka qilish va ularni ishonchli mahkamlashni ta'minlaydi. Yo'ldosh-
moslamalar murakkab shaklli detallarni, shuningdek qayta sozlanuvchi liniyalarda har
xil shaklli zagotovkalar guruhlariga ishlov berishda foydalaniladi.
12.2. Dastur bo'yicha boshqariladigan metall kesuvchi stanoklar 
Metall kesuvchi stanoklarda avtomatik tarzda ishlov berish uchun stanok ishchi
organlarining aniq dastur bo'yicha belgilangan surilishlari oldindan ko'rsatilgan
tartibda bajarilishi zarur. Yarim avtomatik va avtomatik sikl bo'yicha ishlaydigan
stanoklarda harakatlarni avtomatlashtirish turli kulachoklar, kopirlar, barabanlar,
shablonlar va shu kabilarni qo'llash orqali amalga oshiriladiki, ular shunday das-turga
ega bo'lgan manba funksiyasini bajaradilar. Bunday boshqarish yirik seriyali va keng
ko'lamli ishlab chiqarish sharoitida maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Hozirgi paytda jahonda barcha mashinasozlik mahsulotining deyarli 75% mayda
seriyali va yakka buyurtmali ishlab chiqarish sharoitl da tayyorlanadi. Bunday
sharoitda detallarga mexanik ishlov berish jaryonlarini odatdagi avtomatik uskunalar
(avtomatlar va yarim avtomallar, avtomatik liniyalar va boshqalar)dan foydalanib
avtomatlashtirish maqsadga muvofiq kelmaydi, chunki texnologik jihozlarni

---

---

tayyorlash ko'p sarfga tushadi hamda ularni sozlash katta mehnatni talab etadi.

Mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida detallarga mexanik ishlov berishni
avtomatlashtirishning asosiy yo'li—raqamli dastur bo'yicha boshqariladigan
stanoklarning qo'llanishidir. Raqamli dastur bo'yicha boshqarish (RDBB) stanok
ishchi organlarining zarur bo'lgan hara-katlarini, detaining ishlov o'tish siklini, kesish
rejimlarini, yordamchi funksiyalarni ta'minlaydi. Stanok ishining dasturi raqamlar
ko'rinishida beriladiki, bu dastur shartli til (kod)da dastur obyekti (perfotasma, magnit
tasmasi, magnitli disk)ga o'tkaziladi yoki magnitli xotira blokiga kiritiladi, ya'ni
detalga ishlov berish bo'yicha barcha boshlang’ich axborot simvollarga aylantiriladi va
ishlov berishning raqamli modeli yaratiladi. Stanokning boshqarish qurilmasida bu
axborot «o'qiladi», signallarga aylantiriladiki, ular endi stanokning bajaruvchi
organlarini
boshqaradi.
RDBB
stanoklar
stanok
mexanik
elementlarini
almashtirmasdan yoki qayta sozlamasdan dasturni almashtirish orqali qayta sozlanadi.
RDBB stanoklar avtomatlashtirishning yuqori darajasida ularni qayta sozlashning
keng imkoniyatlariga ega. Zamonaviy RDBB qurilmalarining keng imkoniyatlari
tufayli ularni elektron hisoblash mashinalari (EHM)dan boshqariladigan umumiy
sistema tarkibiga kiritish mumkin, bu esa RDBB stanoklaridan keng ko'lamli ishlab
chiqarish sharoitida, shu jumladan avtomatik liniyalar sistemasi tarkibida foy-
dalanishni maqsadga muvofiq qiladi. So'nggi yillarda RDBB stanoklar miniEHM
asosida ishlaydigan boshqarish qurilmalari bilan komplektatsiya qilinmoqda. EHMdan
boshqariladigan avtomatlashtirilgan uchastkalar va avtomatik liniyalar yaratilmoqda.
Zamonaviy RDBB stanoklari zagotovkalarni yuklash, tayyor detallarni bo'shatish
va ularni transportirovka qilish maqsadlarida sanoat robotlari bilan jihozlanmoqda.
RDBB stanoklarning yanada takomillashgan turlari sifatida robotlashtirilgan
texnologik komplekslar (RTK) va qayta sozlanuvchi ishlab chiqarish modullari hamda
ularning asosida qayta tez va oson sozlanuvchi sistemalar yaratildi.