12-mavzu: Gruntlarning tarkibi, klassifika`iyusi Reja

Shag’al fraksiyasi – petrografik tarkibi turlicha (qanday tog’ jinslaridan tashkil topgan) kuch ko’tara olish qobilyati yuqori, zarralari bog’lanmagan. Suv o’tkazuvchanligi katta, 1 kunda 100 m gacha suv o’tkazadi. Agar grunt tarkibida 30 % dan ortiq shag’al fraksiyasi bo’lsa, grunt mustahkam bo’ladi.
Qum fraksiyasi – tarkibida kvars, slyuda,dala shpati kabi mierallardan tashkil topgan bo’lib, donalari bir birlari bilan bog’lnmaganda suvda ko’pchimydi, suv o’tkazuvchanligi yuqoriroq, kapiyar balandligi pastroq ko’pchimaydi.
Chang fraksiyasi – tarkibida kvars, dala shpati, uchraydi, chang zarralari orasida bog’liqlik juda kam, suvda ko’pchimaydi. Kapilyar balandligi yuqori 3 m ga yetadi. Siljish qobilyatiga ega, oqava hosil bo’ladi. Lyoss tarkibia juda ko’p uchraydi.
Gill fraksiyasi – tarkibida birlamchi minerallardan (kvars, dala shpati)tashqari ikkilamchi minerallar (kaolit, montmorillonit)uchraydi. Gill zarralari o’zidan suv o’tkazmaydi, suv ta’sirida ko’pchiydi, plastik, yopishqoq xususyatlarga ega. Gilli grunt tarkibida gill fraksiyasi 10% gacha bo’lsa, bu grunt supes deyiladi.
Agar 10 – 30 % gacha bo’lsa suglinok deyiladi. 30% dan yuqori glina deyiladi.
Gruntning granululometrik tarkibini bir necha usular bilan aniqlash mumkin.
1)Sochiluvchan gruntlarni (qumlarni)- 2 xil usul bilan (o’lchamiga qarab)aniqlanadi.
a)Donalari >0.1 mm dan katta bo’lgan fraksiyalarni elak usuli bilan
b)Donalari <0.1 mm dan katta bo’lgan fraksiyalar – ayrometrik va Robinson usuli bilan aniqlanadi.
Ayrometrik usul – ayrometr asbobi orqali grunt donalarini, zarralarini suyuqlikdagi zichligiga qarab aniqlanadi.
Robinson usulida donalarining, zarralarning tushish tezligiga qarab aniqlanadi.
Olingan natijalar asosida granulometrik egri chizig’i chiziladi(yarim logorifmik masshtabda chiziladi) so’ngra gruntnijng har xillik koeffitsent aniqlanadi.

x

d

K_n= d₆₀/ d₁₀

d₆₀- umumiy miqdori 60% dan kichik bo’lgan donalarning diametri.

d₁₀- umumiy miqdori 10%dan kichik bo’lgan donalarning diametri.
Bu kattaliklar granulometrik egri chizig’i orqali topiladi.
Agar K_n < 3 bo’lsa, grunt bir xil donalardan
K_n >3 bo’lsa, grunt har xil donalardan tashkil topgan bo’ladi.