13 qadimgi yunoniston va qadimgi rim falsafa

 
16 
 
 
 
fanlari rivojiga katta ta’sir ko'rsatdi. Sofistlar Eramizdan oldingi V asr boshidagi barcha falsafiy 
maktablami koinot va borliq haqida yagona ta ’limot yaratib, dunyoning yagonaligi va xilma-
xilligini tushuntirib berish istagi birlashtirgan edi. Biroq eramizdan oldingi V asming 
o'rtalaridan boshlab, Yunonistonning ma’naviy hayotida keskin burilish yuz berdi, ya’ni bundan 
keyin falsafa asosiga dunyo emas, balki inson qo'yildi. Bunday m a’naviy to'ntarishda 
sofistlarning (yunoncha sofos-oqil) o'm i kam emas edi. Sofistlar harakatining paydo bo'lishi 
jamiyat tarkibining murakkablashishi bilan bog'liq bo'lib, kasbi siyosiy faoliyat bilan 
shug'ullanish bo'lgan toifaning ko'payishi, muvaffaqiyatli siyosiy faoliyat olib borish uchun
zamr bo'lgan muayyan bilimlar hajmining oshishi bilan ifodalanar edi. 
XULOSA. 
O‘z navbatida, intuitiv “men” ning eng yuqori darajasida, subyekt va obyekt 
birlashganda, atman brahman bilan birlashadi. Shunday qilib, bizning oldimizda dialektik 
tafakkur misoli, xususan, bayonot mavjud qarama-qarshiliklarning o‘ziga xosligi: eng oliy 
obyektiv prinsip sifatida brahman va subyektiv ruhiy tamoyil sifatida atman. Brahman va 
atman, obyekt va subyekt, dunyo ruhi va individual ruhning o‘ziga xosligi haqidagi g‘oya 
ularning o‘zaro o‘tish imkoniyatini ham anglatadi. Brahman va atman ta’limoti 
Upanishadlarning markaziy nuqtasi bo‘lib, u dunyoning umuminsoniy mohiyati bilan 
individual shaxsning mavjudligini tasdiqlaydi. Doktrinasi shu bilan bog‘liq samsara(hayot 
doirasi) va karma(qasos qonuni) Upanishadlarda. Samsara ta’limotida inson hayoti cheksiz 
qayta tug'ilishning ma’lum bir shakli sifatida tushuniladi. Va kelajakdagi shaxsning tug‘ilishi 
karma qonuni bilan belgilanadi. Insonning kelajagi - bu insonning oldingi hayotlarida qilgan 
ishlari va qilgan ishlarining natijasidir. Va faqat munosib hayot kechirgan kishi kelajakdagi 
hayotda eng yuqori varna (mulk) vakili sifatida tug‘ilishini kutishi mumkin: brahman (ruhoniy), 
kshatriya (jangchi yoki hokimiyat vakili) yoki vaishya (dehqon), hunarmand yoki savdogar). 
Nohaq hayot tarzini olib borganlar kelajakda pastki varna a’zosi - shudra (umumiy) yoki undan 
ham yomoni taqdirga ega bo‘ladilar: uning atmanı hayvonning tanasiga kirishi mumkin. 
References: 
1. Sulaymonova.F Sharq va G‘arb falsafasi T.: 1997 
2. S.Yo‘ldoshev Sharq falsafasi 
3. Ziyonet.uz 
4. Xayrullayev.M “Uyg‘onish davri va Sharq mutafakkirlari” T.: O‘zbekiston 1991