21. yüzyılda pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede sosyal belediyecilik anlayışıyla yerel yönetimler sosyal politikada etkin rol almaktadır

3.2. Bakü belediyelerinin sosyal belediyecilik kavramı
Azerbaycan Cumhuriyeti 1991 yılında SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlığına kavuşan bir ülke olması bakımından oldukça yeni bir devlettir. Bu durum elbette ki belediye yönetimlerine de yansımaktadır.
SSCB’den belediyecilik adına pek de olumlu bir miras almamış olan Azerbaycan’da belediye yönetimlerinin hayata geçirilmesi de 1999 yılının sonuna rastlamaktadır. SSCB’deki yerel sovyetlerin yerine icra hâkimiyetlerinin geçmesiyle birlikte, Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından görevine atanan ve ona bağlı olarak çalışan bir icra hâkimiyeti başkanı ile oluşturulan yapılar, Azerbaycan Cumhuriyeti’nde yerel yönetim konusunda 1999 yılında belediyeler kurulana kadar tek yetkili yerel yönetim birimi görev yapmışlardır (Elma vd. 2013:68). Günümüzde de belediyelerin oldukça yeni kuruluşlar olması bakımından yetersiz bütçelerinin de etkisiyle icra hakimiyetlikleri yerel yönetim adına belediyelere nazaran daha yetkili kurumlar olarak gözlemlenmektedir. Azerbaycan’da belediyelerle ilgili mevzuatlar incelendiğinde belediyelerin görev ve hizmet alanlarıyla ilgili oldukça geniş yetkiye sahip oldukları ve özerk bir yapı taşıdıkları söylenebilecektir. Fakat belediyelere görev ve yetkilerinin verilmiş olduğu alanlarda aynı şekilde merkezi hükümetin yerel yürütme organı olan “icra hâkimiyetlerinin” de (valilikler) görevlendirildiği ve uygulamada da ilgili yetki, görev ve fonksiyonların daha çok bu kuruluşlar tarafından kullandığı görülebilmektedir (Elma, 2007: 176). Azerbaycan’da belediyeleşme sürecinde “Belediye Seçimleri Yasası ve Belediyelerin Durumu Hakkında Kanun”, belediye alanında kabul edilen ilk kanunlardır (Mamedova vd., 2001:374). 2 Temmuz 1999 tarihinde çıkarılan, “Belediyelerin Statüleri Hakkındaki Kanun”da da belediyeler, ülkede yerel yönetim fonksiyonunu yerine getirecek olan kurumlar olarak belirtilmektedir. Azerbaycan’da belediyelerle ilgili anayasal alt yapı ve kanun oluşturma çabaları, 1995 Anayasası ile başlamakta ve 1999 yılında “Belediyelerin Statüleri” ve “Belediye Seçimleri” hakkındaki kanunlarla devam etmektedir. Anayasadaki düzenlemeler ve bu kanunların bugün ülke belediyeleriyle ilgili temel anlamda en etkin hukuki çerçeveyi oluşturduğu söylenebilir (Elma vd. 2013:6). 1999 yılındaki ilk seçimlerde ülkede kurulması gereken 2667 belediyeden 2591’inde seçimler geçerli sayılmış, 16 belediyede %25’lik katılım sağlanamadığı, 60 belediyede ise ağır kanun ihlali sebebiyle seçimler geçerli kabul edilmemiştir (Zengin, 2014: 130). İlk olarak kurulan belediyelerin ardından, 1999’dan 2009 yılına kadar geçen on yıllık sürede ülke genelinde her türlü yerleşim birimini kapsayacak şekilde 2757 belediye kurumu oluşturulmuştur. Fakat 2009 yılında ülkenin özellikle kuzey ve güney bölgelerinde gerçekleştirilen yerel yönetim reformlarıyla birçok belediyenin birleştirilmesi ve bu yolla yenilerinin oluşturulmasıyla ülkede belediye sayısı 1718’e düşürülmüştür (ADİK, 2010). Ayrıca Azerbaycan’da büyükşehir belediye yönetim modeli uygulaması yoktur. Bu sebeple mevcut verilerde bahsedilen belediye sayısı içerisinde, yapılan birleştirmelere rağmen, oldukça az nüfusa sahip belediye örgütlenmeleri de yer almaktadır.
Bu bölümde bu Çalışmamım amacı, Azerbaycan belediye yönetim sisteminin yapısal ve işlevsel olarak durumunu incelemek, elde edilen bulgu ve bilgilerle Azerbaycan Belediye yapılarının birbirlerine olan benzerlikleri ve farklılıklarının nitel araştırma yöntemiyle betimsel ve sistematik yöntem uygulanarak karşılaştırmalı olarak incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda 13-17 Kasım 2017 tarihleri arasında Azerbaycan’da belediye sistemi yerinde görülüp incelenmiş ve Azerbaycan’da var olan birbirinden farklı niteliklere sahip belediyelerden birer örnek seçilerek çalışmanın saha incelemesi gerçekleştirmişim. Azerbaycan’da 2017 yılı itibariyle 1607 belediye bulunmaktadır.
Burada belediyelerin kategorize edilmesinde nüfus ölçeğine göre bir gruplama görülmemektedir. Bu nedenle Azerbaycanı sistemi ile karşılaştırabilmek adına nüfus büyüklüklerine bakarak, mevcut belediye yapılanmalarından dört adet, karşılaştırma yapabilmek adına belirlenmiştir. Bu belediyeler; Bakü/Nesimi ve Yasamal belediyeleri ile Abşeron/Hökmeli Kasabası Belediyesi ve Sumgayıt Şehir Belediyesidir. Ayrıca çalışmamın amacı doğrultusunda Azerbaycan’daki belediye sistemi yerinde gözlemlenirken; belediyelerle ilgili doğrudan veya dolaylı olarak faaliyet gösteren Azerbaycan Adliye Nazırlığı’na (Adalet Bakanlığı) bağlı Belediyelerle İş Merkezi ve Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi’nin Yerli Özünü İdare Etme Komisyonu ile de görüşmeler yapışım ve çalışmamda bunu özellikle belirtmişim. Çalışma kapsamımda Azerbaycan Cumhuriyeti’ndeki belediyelerin mali yapısı, idari yapısı, yerel merkez ilişkileri ve yetki ve görevleri araştırma konusunda alt temalar olarak belirlenmiş ve bu dört tema üzerinden derinlemesine görüşmeler yapılarak bulgular edinmişimdir. Araştırmamda nitel araştırma yöntemi olan derinlemesine görüşme tekniği kullanılmıştır. Görüşmelerde kullanılmak üzere çalışmamın amacını da oluşturan bu dört tema altında açık uçlu ve yarı yapılandırılmış sorular oluşturulmuş, bu sorular gönüllülük esası çerçevesinde yüz yüze görüşme metodu ile belediyelerin yöneticilerinden (Tahir Rızayev Tahir Rızayev 1999 yılındaki ilk belediye seçimlerinde belediye başkanı) etmişimdir. Araştırmamda kullanılan yarı yapılandırmış sorular aşağıda sunulmuştur:

7.