|
 3- ma’ruza. O’lchashlarning turlari va usullari xaqida ma’lumot. RejaPdfFileBevosita baholash usuli -
bevosita о’lchash asbobining sanash qurilmasi
yordamida tо’g’ridan tо’g’ri о’lchanayotgan kattalikning qiymatini topish.
Masalan, Prujinali manometr bilan bosimni о’lchash yoki ampermetr yordamida
tok kuchini topish.
О’lchov bilan taqqoslash (solishtirish) usuli -
о’lchanayotgan kattalikni
о’lchov orqali yaratilgan kattalik bilan taqqoslash (solishtirish) usuli. Masalan
tarozi toshi yordamida massani aniqlash. О’lchov bilan taqqoslash usulining о’zini
bir nechta turlari mavjud:
Ayirmali о’lchash (differensial) usuli -
о’lchov bilan taqqoslash usulining
turi hisoblanib, о’lchanayotgan kattalikning va о’lchov orqali yaratilgan
kattalikning ayirmasini (farqini) о’lchash asbobiga ta’sir qilish usuli. Misol qilib
uzunlik о’lchovini qiyoslashda uni komparatorda namunaviy о’lchov bilan
taqqoslab о’tkaziladigan о’lchash.
Yoki, voltmetr yordamida ikki kuchlanish orasidagi farqni о’lchash, bunda
kuchlanishlardan biri juda yuqori aniqlikda ma’lum, ikkinchisi esa izlanayotgan
kattalik hisoblanadi.
U = U
0
U
x
; U
x
=U
0
U
U
x
bilan U
0
qanchalik yaqin bо’lsa, о’lchash natijasi ham shunchalik aniq
bо’ladi.
Nolga keltirish usuli -
bu ham о’lchov bilan taqqoslash usulining bir turi
hisoblanadi. Bunda kattalikning taqqoslash asbobiga ta’siri natijasini nolga
keltirish lozim bо’ladi. Masalan, elektr qarshiligini qarshiliklar kо’prigi bilan tо’la
muvozanatlashtirib о’lchash.
= 0 f (x
y) = 0
X
Ўлчаш турлари
билвосита
бевосита
мажмуий
нисбий
мутлақ
биргаликда
|
|
|
