3 International journal of theoretical and practical research Scientific Journal Year: 2022 Issue: Volume: Published

SJIF 
2022:5.962
 
License type supported CC: Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
 
87
Bugungi kunda korxonalar beqaror va o'zgaruvchan muhitga moslashishga majbur. 
Belgilangan ishlab chiqarish rejalariga o'zgartirish kiritish uchun ishlab chiqarishga 
tegishli moslashuvchan texnologiyalarni joriy etish va shu bilan moslashuvchan ishlab 
chiqarish tizimlarini shakllantirish kerak. 
Rivojlangan davlatlar, xususan Germaniya ishlab chiqarishida qo'llaniladigan 
to'rtta asosiy texnologiya (Production Planning Systems) diqqatga sazovordir : 
▪
ta'minot zanjiri boshqaruv tizimlari ta'minot zanjiri boshqaruvi (SCM); 
▪
sanoat robotlari va manipulyatsiya tizimlaridan foydalanish tizimi (IR); 
▪
kompyuter-yordamchi ishlab chiqarishni avtomatlashtirilgan ishlab chiqarishni 
boshqarish tizimlari (COM). 
Bugungi kunda ushbu texnologiyalar avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish 
kontseptsiyasi doirasida raqamli boshqariladigan mashina va uskunalarni joriy etish 
namunasidir. Avtonom tarzda ishlash, ular bir qator texnologik operatsiyalarni bajarishga 
qodir va shu bilan mehnat unumdorligini oshiradi. Dasturlashtiriladigan boshqaruv 
tizimiga ega bo'lgan CAM va IR tizimlari mahsulot va jarayonlardagi o'zgarishlarga 
tezkor javob beradi, bu esa ishlab chiqarishning yuqori o'zgaruvchanligi bilan ham 
buyurtma vaqtini qisqartirish va korxonaning ishlab chiqarish quvvatlaridan oqilona 
foydalanish imkonini beradi. [2] 
Shuni ta’kidlash lozimki, ishlab chiqarishni tashkil etishning innovatsion 
konseptsiyasining muhim jihati ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishda 
tashkiliy-iqtisodiy masalalarni hal etishdan iborat. Ushbu muammolarni hal qilishda 
barcha korxonalar eng zamonaviy avtomatik uskunalarni sotib olish uchun cheksiz 
imkoniyatlarga ega emasligini hisobga olish kerak. Shuning uchun bunday uskunani sotib 
olish va uning ishlashini tashkil etish to'g'risidagi qaror jiddiy asoslashni talab qiladi. 
Quyidagi qoidalarni diqqat bilan o'rganish kerak: 
▪
avtomatlashtirish vositalardan foydalanmasdan yuqori sifatli mahsulot olishning 
iloji bo'lmagan yoki ish samaradorligi va sifatini oshirishning boshqa manbalari 
qolmagan hollardagina ishlab chiqarishni avtomatlashtirishga murojaat qilish kerak; 
▪
avtomatlashtirish vositalarini tanlashda uskunaning mumkin bo'lgan yuklanishi 
to'g'risida oqilona qaror qabul qilish kerak. Ko'p hollarda qo'llaniladigan avtomatik 
uskunalar iqtisodiy jihatdan o'zini faqat 2 yoki 3 smenali ish bilan oqlaydi; 
▪
zamonaviy 
sharoitda 
avtomatlashtirish 
faqat 
butun 
texnologik 
zanjir 
avtomatlashtirilganda 
(mahsulotni 
loyixalashdan 
tortib 
uni 
yakuniy 
ishlab 
chiqarishgacha) samarali bo'ladi, Qisman avtomatlashtirish odatda qimmatga tushadi; 
▪
ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarish tizimi avtomatik jihozlardan samarali 
foydalanishga tayyor bo ‘lishi kerak. Ishlab chiqarishni tashkil etishni qayta qurish 
nafaqat asbob-uskunalarni sotib olish vaqtidan, balki muayyan turdagi uskunani tanlash 
vaqtidan ham oldin bo'lishi kerak; 
▪
ishlab chiqarishni tashkil etish shunday shakllantirilishi kerakki, natijada o'z 
vaqtida texnik tayyorgarlik ko'rish, avtomatik jihozlarni zarur materiallar va asboblar 
bilan ta'minlash, asbob-uskunalarni yuklashni asosli rejalashtirish, uni to'g'ri saqlash 
imkoniyati paydo bo‘lsin. 
Iqtisodiyotning innovatsion turiga o‘tishda nomoddiy ishlab chiqarish 
resurslarining, jumladan, inson kapitalini rivojlantirishdagi roli izchil ortib bormoqda. 

---