3 International journal of theoretical and practical research Scientific Journal Year: 2022 Issue: Volume: Published

SJIF 
2022:5.962
 
License type supported CC: Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
 
89
Ishlab chiqarishni zamonaviy tashkil etish texnik taraqqiyot imkoniyatlaridan 
foydalanish va mehnat jarayonida ishchining rivojlanishi asosida yuqori ijtimoiy 
samaradorlikni ta'minlashga qaratilgan. Shu bilan birga, ushbu yondashuvning asosiy 
postulati inson mehnati nafaqat sog'lom, balki ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lishi kerak 
degan pozitsiyadir. 
Ishlab chiqarishni tashkil etishning asosiy ijtimoiy talablarini quyidagicha 
tavsiflash mumkin. 
Ishchi tomonidan bajariladigan mehnat operatsiyalarining maksimal xilma-xilligi, 
uning nisbiy avtonomligi va mustaqilligi, mehnat sur'ati va ritmini erkin tanlash, 
operatsiyalar va ishlarni o'zgartirish imkoniyati, operatorning mehnatini yordamchi va 
tayyorgarlik ishlari bilan birlashtirish imkoniyati, kasbiy o'sish va xodimning faoliyati 
bilan bog'liq masalalar bo'yicha qarorlar qabul qilishda ishtirok etish kabi talablar. 
Ishchining ushbu pozitsiyasi ratsionalizatorlik faoliyatiga, mehnatni yaxshilash 
yo'llarini izlashga, ijodkorlikni namoyon etishga undaydi. 
Qulay mehnat sharoitlarini yaratish, ish o'rinlarini normal moddiy-texnik 
ta'minlash, ishning joriy natijalari to'g'risidagi ma'lumotlar, ish haqini uning natijalari 
bilan bog'lash katta ahamiyatga ega. Stressdan xalos bo'lish, ishchilarning ijtimoiy 
qo'llab-quvvatlash va e'tirof etish hissi, mehnat jarayonida ijodkorlik imkoniyatlari kabi 
maqsadlarga erishish uchun harakat qilish kerak. Mahalliy va xorijiy korxonalar 
amaliyotida qo'llaniladigan bir qancha o'ziga xos ish yo'nalishlari mavjud. 
Xodimning o'z ishidan qoniqishiga erishish imkoniyatini belgilaydigan asosiy shart
ish joylarini talab bo ‘yicha tashkil etish hisoblanadi. Ishchi vaqtini, sog'lig'ini va 
asablarini material, asbob-uskunalarni qidirishga sarflamasligi kerak. Zamonaviy 
sharoitda ish tartibi, uning davomiyligi, ish turi va ritmining individual xususiyatlariga 
moslashish imkoniyati tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bunda moslashuvchan ish 
vaqti, to'liq bo'lmagan ish kuni va boshqalar kabi shakllardan foydalanishga e’tibor 
qaratiladi. Bunday sharoitda ishlab chiqarish jarayonini tashkil qilish juda qiyin. Lekin, 
moslashuvan ish grafigidan foydalanish ish vaqtining yo'qotilishini kamaytirishni, kadrlar 
qo'nimsizligini qisqartirish va individual mehnat unumdorligini oshirishni ta’minlaydi.
Ishlab chiqarishni samaradorligiga ishchilarning mehnat majburiyatlarini quyidagi 
ikki yo’nalishda kengaytirish orqali erishish mumkin: 
- gorizontal, ishchi ko'p sonli operatsiyalarni bajaradi va bu mehnatni ortiqcha 
soddalashtirishning oldini oladi. 
- vertikal, ishchilar o'z ishini rejalashtirish, tashkil etish va nazorat qilishda ishtirok 
etadi, bu esa ularning ishlab chiqarish jarayoniga ta'sirini oshiradi. 
Ishchining mehnat funktsiyalarini kengaytirishda ishlab chiqarish vazifalarining 
turli xilligi tamoiliga asoslanailadi, bu o’z navbatida charchoqni kamaytiradi va 
ishchining o‘z vazifasiga bo ‘lgan munosabatining barqaror bo ‘lishini 
ta’minlaydi.
Ushbu tamoyilni amalga oshirish quyidagilarni ko ‘zda tutadi: 
• ko‘nikmalarning ko‘p qirraliligi – ishchining bir necha kasblarni, operatsiyalarni, 
ishlarni o‘zlashtirishi. Bu unga o‘z mahoratining namoyon bo‘lishidan qoniqish olishiga 
yordam beradi; 

---