3. Lingvistik metodning asosiy tamoyillari Qiyosiy-chog’ishtrma metod va tipologik metod haqida umumiy malumotlar

3. Lingvistik metodning asosiy tamoyillari

Lingvistik metodning asosiy tamoyillari: - tilga ijtimoiy hodisa sifatida yondashish, - til va nutq hodisalarini bir-biridan farqlamay, birgalikda tavsiflash, - tilning ma`lum bir davrdagi turg`un (statik) holatini tavsiflash, - falsafiy tushunilgan shakl (moddiy tashqi, zohiriy belgi, forma) - chunonchi so`z yoki qo`shimchaning shakli, tovushlarning talaffuz xususiyatlari - umuman, til birliklarining his organlariga ta`sir etadigan tomonlariga tayangan holda ularning turli qurshovlardagi shakliy, ma`noviy va vazifaviy xususiyatlarini tavsiflash, kuzatish natijasida qo`lga kiritilgan hodisalarni sistemalashtirish.

Lingvistik metodning metodologik asosi fahmiy (empirik)-nominalistik-materialistik bo`lib, hodisalarni sistemalashtirish ratsional (idroliy) usullarda amalga oshirladi. Lingvistik metod bilan hozirgi o`zbek adabiy tilining, o`zbek xalq sheva va lahjalarining, XI–XIX asr yozma yodgorliklarining, alohida adiblarning tili va uslubi xususiyatlari tavsiflandi, alohida sathlar va davrlarning mukammal tavsifini beruvchi ulkan tadqiqotlar, turli murakkablikdagi grammatika, darslik, qo`llanmar, lug`at, o`quv-tadrisiy adabiyotlar yaratildi, nazariy izlanishlar amalga oshirildi va keng ommalashtirildi.

Tipologik metod turli qarindosh (o’zaro genetic bog’liq) va qarindosh bo’lmagan (o’zaro genetic bo’lmagan) til olialariga tegishli bo’lgan tillarni qiyoslash asosida farqlanadi.Ushbu xususiyatga ko’ra maskur metod faqat bir til sistemasiga, ya’ni qarindosh tillar oilasiga kiruvchi tillarni qiyosiy tadqiq qiluvchi <> qiyosiy-tarixiy metoddan farq qiladi.