4-iii psihologija tur indd

70
Psİkolojİ
3. Hamilelik ve doğum öncesi güçlükler
 (%10 civarında), buraya 
genelde fetal malformasyonları, erken doğum, hipoksi, ürün enfeksiyon-
ları ve doğum travmaları girmektedir.
4.
 Süt dönemi ve çocuklukta edinilen Genel sağlık durumu (%5 
civarında), özellikle enfeksiyon, travma ve zehirlenmeler.
5. Ortam ve diğer psikolojik bozuklukların etkisi
 (%15-20 civa-
rında), bu genelde zayıf beslenme, sosyal ve konuşma stimülasyonları, au-
tizm vb sonucudur.
Zihinsel engelli kişilerin sınıfl andırılmasına ait eski sıralama üç 
gruptan ibarettir:
1. Debil (debilitas mentis) zekâ katsayısı 50-70 arasında olan ve zih-
ni olgunluğu 7-12 yaş arası olan çocuğa denk gelen olgunluk;
2. İmbessil (imbecilitas) zekâsı 20-50 oranında olan ve 2-6 yaşların-
daki çocuğa denk gelen olgunluk;
3. İdiyot (idiotia) 20-yi aşmayan zekâ oranı ve 2 yaşındaki çocuğa 
denk gelen olgunluk.
Yeni sınıfl amaya göre 70-85 arasında zekâ oranı olan kişiler, sınır 
vakalarıdır
, sıralı okula giderler. Daha iyi netice elde edebilmeleri için ek 
derslere gerek duyarlar. Qisi 51-70 arasında olanlar, psikolojik gelişimin-
de hafif engelli
 kişilerdir. Onların hafif programlar ile özel eğitim, terbiye 
ve iş için özel olarak hazırlanmaları gerekmektedir. Qi 36-50 arasında olan 
kişiler, psikolojik gelişiminde orta engelli kişilerdir. Temel alışkanlıklara 
sahip olurlar, kendi temel ihtiyaçlarını karşılayabilirler, özel kurumlarda 
basit işlemler için yetiştirilebilirler. Motor eksiklikleri olanlar enderdir. 
Özel koşullarda çalışabilirler. Psikolojik gelişiminde ağır engelli olan ki-
şilerin
 Qisi 21-35 arasında değişir, genelde konuşmaları gelişmemiştir, 
herhangi bir eğitim için yetenekli değillerdir, temizlik alışkanlıkları yok-
tur. Denetim altında basit işlemler yapabilirler. Qi oranı 20 altında olan-
ların zihinsel engeliler en ağırdır. Onlar herhangi bir eğitim veya reha-
bilitasyon için yetenekli değillerdir çünkü yetenekleri son derece kısıtlıdır. 
Onların ortamdan korunması ve daimi bakımı gereklidir.
Gelişmekte olan kişide zekânın azalması tıbbi biliminde oligofreni 
olarak adlandırılır.
Zekâ genetik potansiyeline vardıktan sonra azalması, demensiyon 
(organik psikosendrom) olarak adlandırılır. Demensiyonda görülen temel 

---

71
sağlık mesleki okullar için
bozukluklar ağırlıklı olarak kognitif psikolojik süreçlerinde gözlenir. Zekâ 
bozukluğu dolayısıyla bu kişiler, nesne ve olaylar arasındaki önemli ilişki-
leri yanlış görmektedirler. Önce amnezi sendromları belirir, taze bilgilerin 
hatırlanmasında ve onların süregen tecrübeye dönüştürülmesinde güçlük 
çekilir. Bundan sonra düşünme sürecinde (düşüncelerde dağınıklık) deği-
şiklikler meydana gelmektedir.
Zarar görmüş zekâ ve bozulmuş kognitif süreçler konatif (isteklilik 
ve duygular) alanında bozukluğa yol açar: depresyon, duygusal gerginlik, 
duygusal kütlük, afektif dengesizlik, sinir. Süreç ilerlediği halde, konuş-
mada güçlük, yer ve zaman açısından oryantasyonun kaybolması, görülür 
hatta bazı hastalarda kimlik kaybı bile yaşanabilir.
Nedenini ve süresini göz önüne alarak, birkaç çeşit demensiyon 
mevcuttur. Bunlardan bazıları başarıyla tedavi edilir, bazıları ise kişiyi 
ömüre bedel etkiler.
Örnek 6. 
İdiot savant:
İnsanlar arasında İdiot-savant olarak adlandırılan, bir ya da daha 
çok özel olarak gelişmiş yetenekleri olan engelliler nadirdir. Şirer, Rotman 
ve Goldştayn L vakasını en çok araştırmışlardır.
L-yi anası 11 yaşındayken ilk olarak doktora götürmüş. 6 yıldan 
fazla devam eden tıbbi araştırmaları onun sağlıklı ve fiziksel olarak geliş-
miş biri olduğunu, normal bir EEG-ye sahip olduğu ve nörolojik bozuk-
lukları bulunmadığını göstermiştir. Ancak psikolojik araştırmalar sayısı 
çok paradoks ile dolu olan bir psikolojik bünyeyi meydana çıkarmışlar. 
Bu şahıs 70 yıllığına her tarihin haft a içindeki gününü söyleyebiliyormuş. 
İşittiğinden hemen sonra 12 çift  sayılı rakkamı tamı tamına toplayabi-
liyormuş. Sayısı çok kelimeyi önden ve arkadan söyleyebiliyor, bir kez 
gösterilen kelimeyi kodlama şeklini hiçbir zaman unutmazmış. Bir kez 
dinledikten sonra opera müziklerini çalabilir ya da söyleyebilirmiş. Buna 
rağmen okul eğitimini takip edemiyormuş. Onun genel bilgileri ortalama-
nın altındaymış ve kelimelerin anlamını bilmiyormuş. Mantıksal düşün-
me yeteneği yokmuş, soyutlama gerektiren problemlerin içinde tamamen 
kaybolurmuş. Vinenin zekâ testinde Qi-50 kaydedilmiş.

---

72
Psİkolojİ
Soru ve ödevler:
1. Zekâ nedir? 
2. Qi nasıl hesap edilir?
3. 13 yaşındaki çocukların testlerini başarıyla çözen 10 yaşındaki 
çocuğun Qini hesapla, Terman tabelasına göre bu çocuk hangi kategoride 
bulunmaktadır?
4. 8 yaşında olan bir çocuk 5 yaşındaki çocuğun testlerini çözebili-
yor. Onun Qi ne kadardır ve neler başarabilir?
L vakası zihni aktivitelerin bir kalite ya da bir yetenek ile belir-
lendiği anlayışına karşı koyan dramatik bir örnektir. Şirer, Roşman ve 
Goldştaynın de belirttiklerine göre, L-nin sayısı az bağlı aktivitelerdeki 
üstünlüğü, bu yeteneklerin bir vergi olduğunu göstermez. Lnin yetenek-
leri spesifik bir motivasyon ve dar bir aktivite içinde alıştırma yapmanın 
neticesi olduğu daha kesindir. Her normal çocuk Lnin yaptığını ve fazla-
sını bile yapabilir.Sözü edilen müellifl er İdiot savant ile alakalı şu analizi 
tercih ediyorlar:
Genel ve özel yetenekler mevcuttur. Soyut zekâ yeteneği tüm zihni 
aktivitelerin normal fonksiyonu için önemlidir. Soyut zekâ bozuk olduğu 
zaman, insan normalin üzerinde egzersiz yapmaya ve biraz zarar gör-
müş olan özel fonksiyonlarını geliştirmeye teşvik olabilir. Ancak bir insan-
da tüm fonksiyonlar arasında sıkı bağlanmışlık vardır ve gerçekte zarar 
görmemiş yeteneklerin ifade edilmesinde atipik şekillere rastlamaktayız. 
Buradan alışılagelmeyen aktivitelerin gelişimiyle karşılaşmaktayız. L çift  
rakkamlı sayıları toplayabilir ama kelimelerin anlamını bilmez. Buna 
göre bir idiot savantın aktivitesi aynen normal insandaki gibidir, yani ge-
nel ve özel yetenekleri olan interaksiyon ile belirlenmiştir
.

---