4-mavzu. Korxonaning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari Reja

 
Tеxnologik 
tuzilma 
Tarmoq 
tuzilmasi 
 
Takror 
ishlab 
chiqarish 
tuzilmasi 
 
Hududiy 
tuzilma 
 

---

Asosiy ishlab chiqarish fondlarning boshlang’ich narxi – bu, uni sotib olish yoki 
tayyorlash, olib kelish va o’rnatish (montaj) uchun qilingan xarajatlar summasidan tashkil 
topadi.
Tiklangan narxi - zamonaviy sharoitda asosiy fondlarni qayta tiklashda qilingan xarajatlar 
summasi tushunilib, odatda u fondlarni qayta baholash vaqtida o’rnatiladi.
Qoldiq qiymati - asosiy fondlarning boshlang’ich yoki tiklangan narxi va ularning 
eskirishi summasi oralaridagi farqi asosida aniqlanadi.
Asosiy fondlarning yuqori qiymatga ega bo’lishi va uzoq muddat xizmat qilishini talab 
etishi, korxonaning katta miqdordagi pul mablag’larini ushlab qolishga olib keladi. Bu esa o’z 
navbatida undan samarali foydalanishni taqazo etadi. 
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni xususiy va natural ko’rsatkichlarining 
uch guruhga birlashtirish mumkin: 

asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning vaqt bo’yicha darajasini aks 
ettiruvchi ekstensiv (jixozlardan vaqt bo’yicha) foydalanish ko’rsatkichi; 

asosiy fondlardan quvvati unumdorligi bo’yicha foydalanish darajasini aks ettiruvchi 
intensiv (jixozlarni unumdorligi) foydalanish ko’rsatkichi; 

barcha omillar ta’sirini hisobga oluvchi, ham intensiv va ham ekstensiv, asosiy 
fondlardan foydalanishning integral ko’rsatkichi.
Birinchi guruhga - jihozlardan ekstensiv foydalanish koeffitsienti, jihozlar ishining 
o’zgarishi koeffitsienti, jihozlarni ish bilan band qilish koeffitsienti, jihozlar ishi smena tartibi 
(rejimi) vaqti koeffitsienti. 
Jihozlardan ekstensiv foydalanish koeffitsienti uskunalardan amalda haqiqiy foydalanilgan 
vaqtini ifodalaydi va quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin: