4.ŞƏXSİYYƏTİN İNKİŞafi və formalaşmasi məSƏLƏLƏRİ

Şəxsiyyətin inkişafı və tərbiyə

• 
  Şəxsiyyətin inkişafı və formalaşmasında tərbiyənin səmərəli ro­lu, hər şeydən əvvəl, onun məqsədəyönlü, sistematik xa­rak­ter daşımasıdır. Bundan başqa:
  

• 
  tərbiyə irsiyyət və mühitin şəxsiyyətin inkişafına təsirini nizamlayır;
  
• 
  tərbiyənin gücü – inkişafa məqsədyönlü, sistematik və düzgün rəh­bərlikdədir;
  
• 
  tərbiyənin səmərəliliyi uşağın tərbiyəvi təsiri necə qəbul etm­ə­sin­dən asılıdır.
  
• 
  tərbiyənin zəif cəhətləri:
  

• 
  insanın fərdi şüurunun iştirakına əsas­lan­ma­sıdır;
  
• 
  tərbiyə şəxsiyyətin inkişafında yeganə həll edici amil deyil;
  
• 
  yalnız mövcud təbii imkanların inkişafını təmin edəbilir;
  
• 
  şəxsiyyətin inkişafına təsir edərkən, özüdə inkişafdan asılı olur;
  

• 
  Pedaqoji və psixoloji tədqiqatlar sübut edirki, şəxsiyyətin in­ki­şa­fına tərbiyəvi təsirin səmərəsi iki inkişaf zonasına uyğun tətbiqdən ası­lıdır:
  

• 
  “fəal inkişaf zonası”; bu səviyyədə uşaq bütün tapşırıqları müs­tə­qil şəkildə özü yerinə yetirir;
  
• 
  “ən yaxın inkişaf zonası”; bu səviyyədə uşaq tapşırıqları bö­yük­lə­rin köməyi ilə yerinə yetirir. (L. S. Vıqotski )
  

Tərbiyənin vəzifəsi “ən yaxın inkişaf zonası” nı yaratmaqdır ki, bu yolla sonradan “fəal inkişaf zonası”na keçilə bilsin.

3. 
   Şəxsiyyətin inkişafında fəaliyyətin rolu
   

• 
  Şəxsiyyətinin inkişafı və formalaşmasında irsiyyət, mühit və tər­­biyənin rolu daha bir zəruri amillə - fəallıqla tamam­lan­ma­lı­dır. Fəallıq aşağıdakı formalarda təzahür edir:
  

• 
  hərəkətlərdə - məhz hərəkətlər insanın həyatını təmin edir, or­qa­nizmi fəaliyyət göstərməyə məcbur edir, onu sağlamlaşdırır və möh­kəmlədir;
  
• 
  dünyanı dərk etməkdə - idraki fəallıq öz həyatını müstəqil qur­ma­ğın çox vacib şərtidir;
  
• 
  emosiyalarda – uşaqlar şüurlu bacarıq və vərdişlərə yiyə­lən­mə­miş­dən əvvəl, özfəaliyyətlərində hisslərə daha çox əsaslanırlar.
  

• 
  Uşaq və yeniyetmələrin fəaliyyət növlərini sosial formalarına və istiqamətlərinə görə fərqləndirmək olar.