5-tema. Talap hám usınıs elastikligi

Talap elastikliginiń baha hám dáramatqa ta′siri

Elаstiklik kоeffitsiеntimiqdоri	Tаlаbning nаrх o`zgаrishigа munоsаbаti	Mоhiyati	Daromadgа tа′siri
			nаrхning оshishi	nаrхning pаsаyishi
Birdаn kаttа (Ed >1)	“Elаstik” yoki “nisbаtаn elаstik”	Tаlаb miqdоrining o`zgаrishi nаrх o`zgаrishidаn yuqоri	Dаrоmаdni kаmаytirаdi	Dаrоmаdni оshirаdi
Birgа tеng (Ed =1)	Bаrqаrоr	Tаlаb miqdоrining o`zgаrishi nаrх o`zgаrishigа tеng	Dаrоmаd o`zgаrmаydi	Dаrоmаd o`zgаrmаydi
Birdаn kichkinа (Ed <1)	“Nоelаstik” yoki “nisbаtаn nоelаstik”	Nаrхdаgi o`zgа-rishgа nisbаtаn tаlаb miqdоrining o`zgаrishi yuqоri	Dаrоmаdni оshirаdi	Dаrоmаdni kаmаytirаdi

Derek: avtorlar islenbesi

Ónimge talap elastik bolǵanda (5. 6 -a-su'wret), bahanı P1 dan P2 ge asırıw nátiyjesinde alınatuǵın A júzege teń qosımsha dáramatqa (+TR) salıstırǵanda, talaptıń Q1 den Q2 ge qısqarıwı nátiyjesinde kóriletuǵın B júzege teń zálel (-TR) kópliginen satıwshınıń jalpı tabısı qisqaradı. Ónimge talap elastik bolmaǵan bolǵanda bolsa (5. 6 -b-su'wret) bahanı P1 den P2 ge asırıw nátiyjesinde alınatuǵın A júzege teń qosımsha dáramat (+TR), talaptıń Q1 den Q2 ge qısqarıwı nátiyjesindeko'riladigan B júzege teń zálelden (-TR) kópliginen jalpı dáramat asadı.

A) elastik talap b) elastik bolmaǵan talap

5. 6 -súwret. Talap sızıǵı elastik (a) hám elastik bolmaǵan (b) jaǵdayda bahanı asırıwdıń satıwshı tabısına ta′siri

Endi joqarıdaǵı jaǵdayǵa ulıwma teris bolǵan jaǵday, yag’niy talap elastikligine qaray bahanı tómenletiwdiń satıwshı tabısına ta′sirinin qaraymız (5. 7-súwret).

Q₁

5. 7-súwret. Talap sızıǵı elastik (a) hám elastik bolmaǵan (b) jaǵdayda bahanı túsiriwdiń satıwshı tabısına ta′siri

Ónimge talap elastik bolǵanda (5. 7-a-su'wret), bahanı P1 dan P2 ge túsiriw nátiyjesinde kóriletuǵın A júzege teń zálelge (-TR) salıstırǵanda, talaptıń Q1 den Q2 ge asıwı nátiyjesinde alınatuǵın B júzege teń qosımsha dáramat (+TR) kópliginen satıwshınıń jalpı tabısı asadı.
Ónimge talap elastik bolmaǵan bolǵanda bolsa (5. 7-b-su'wret) bahanı P1 den P2 ge túsiriw nátiyjesinde kóriletuǵın A júzege teń zálel (-TR), talaptıń Q1 den Q2 ge asıwı nátiyjesinde alınatuǵın B júzege teń qosımsha dáramatqa (+TR) salıstırǵandako'pligidan satıwshınıń jalpı tabısıqisqaradi. Mısalı, jıl jaqsı kelip, fermerler joqarı ónim alǵanda, baha tómenlep ketiwinen olardıń tabısı azayıp ketedi. Sebebi, awıl xojalıǵı ónimlerine bolǵan talap elastikligi talay tómen.
Talap elastikliginiń bul qásiyetlerin biliw satıwshılarǵa bahani ózgertiw arqalı dáramatlardı asırıw múmkinshiligin beredi. Bunda paydanıń ózgeriwi bahanin’ ózgeriwine teris bolǵanlıǵınan, satıwshılar talap elastikligi joqarı bolǵan ónimlerdiń bahasin tómenletiw arqalıǵana satıwlar kólemin hám tabısın asırıwları múmkin. Talab elastik bolmaǵan bolǵan jaǵdayda ese, bahanı asırıw talap kólemin keskin qısqarıwına alip kelmeydi. Sebebi, kóbinese tutiniwshilar ushın birlemchi mútajlik sanalatuǵın ne′matlarga talap elastik bolmaǵan esaplanadı. Bunday sharayatlarda satiwshiilar daramatti osiriw úshin bahani kóteriwleri múmkin.
_{Kópshilik mámleketlerde mámleket talap elastikligi tómen (elastik bolmaǵan ) bolǵan tovar hám xızmetler bahasın sheklep turadı. Keri jaǵdayda elastiklik nizamlıqlarınan ónimli paydalanıp, satıwshılar dáramatların asırıw maqsetinde elastik bolmaǵan talapǵa iye tovarlar bahasın asırıp jiberiwleri múmkin.
Mısal. Shama menen oylayıq, biydayǵa bolǵan talap funksiyası tómendegi kóriniste berilgen bolsın :,
Bul jerde P - bir pud biyday bahası ; - talap kólemi, mln.pud.
Satıwshı tabısın maksimallastırıwshı biyday kólemi (Q) anıqlansin.
Sheshiw: Máseleni sheshiw ushın teris talap funksiyasın anıqlaymız:} .
_{Satıwshınıń dáramat funksiyasın dúzemiz:} .
_{Dáramat funksiyasınan Q boyınsha tuwındı alıp, nátiyjeni nolge teńlestirip sheshemiz:}
. mln. pud.
Sonday eken, satıwshı tabısın maksimallastırıwshı satılatuǵın biyday kólemi
mln.pudga teń eken. Bir pud biyday bahası : pul birligine teń. Jalpı dáramat pul birligi.
Shama menen oylayıq, satıwshı satılatuǵın biyday kólemin 250 mln.pudga asırdı. Onıń tabısı qanday bolıwın esaplaymiz. Satılatuǵın biyday kólemi 2250 mln.pud. Ol halda bir pud biyday bahası pul birligine teń.Jalpı dáramat pul birligine teń. Kórinip turıptı, olda, satıwshı satılatuǵın biyday kólemin optimal kólemnen asırsa, onıń tabısı maksimal dáramattan tómen boladı. Tap sonday, satıwshı optimal kólemnen kemrek kólemde biyday sotsa da, onıń jalpı dáramatı azayadı.