5-tema. Talap hám usınıs elastikligi

5.11-rasm. Taklif elastik bo`lganda soliqni taqsimlanishi
Eger usınıs elastik bolmaǵan bolsa, salıq juginin’ úlken bólegi óndiriwshiler moynına túsedi (5. 12-súwret).


5. 12-súwret. Usınıs elastik bolmaǵanda salıqtı bólistiriliwi
Qısqa juwmaqlar


Elastiklik - bir ózgeriwshiniń basqa bir ózgeriwshi ta′siri astında ózgeriwin o'lsheytug’in ólshem. Anıqlaw etip aytqanda, qandayda bir ózgeriwshiniń bir procentke ózgeriwi nátiyjesinde basqa bir ózgeriwshiniń ma′lim protsent muǵdarına ózgeriwin kórsetetuǵın kórsetkish bolıp tabıladı. Buǵan eń ayqın mısal retinde bahaǵa baylanıslı talap elastikligin keltiriw múmkin. Bul elastiklik tovar bahasınıń bir procentke ózgeriwi, oǵan talaptı neshe procentke ózgertiwin kórsetedi.
Talap nızamına tiykarlanıp tutiniwshilar baha arzanlasiwi ta′sirinda kóbirek tovar satıp alıwǵa beyim boladılar. Biraq, tutiniwshilar talabınıń baha ózgeriwine munasábeti tovardıń ózgeshelikine kóre túrlishe bolıwı múmkin. Ayırım tovarlar bahasınıń ózgeriwine salıstırǵanda tutiniwshilardin’ seziwsheńligi joqarı boladı hám bahadaǵı azǵantay ózgerisler ta′sirinda tovarǵa bolǵan talap muǵdarı sezilerli dárejede ózgeredi. Ádetde qımbat bahalı buyımlar bahasına salıstırǵanda tutiniwshilar talabınıń seziwsheńligi joqarı boladı. Mısalı, jeńil avtomobiller bahasınıń asıwı oǵan bolǵan talaptıń sezilerli qısqarıwına alıp keledi. Bunday tovarlarǵa bolǵan elastik talap dep ataladı.Ekinshi tur tоvаrlаr bahasinin o`zgаriwi olаrgа bo`lgаn tаlаp mug’darinа sеzilerli tа′sir ko`rsetpeydi. Ko`binshe kundаlik mu’tajlik vа zаruriyаt buyumlаri bahasina qarag’anda tutiniwshilar tаlаbinin’ sеziwshenligi to’men bo`lаdi. Mаsаlаn, aziq-оavqаt, da’ri-dаrmaq, gugurt kаbi tоvаrlаr bahasinin’ o`zgeriwi olаrg;а bo`lgаn tаlаb miqdоrigа sеzilаrli tа′sir ko`rsetpeydi. Bundаy tоvаrlаrgа bo`lgаn tаlаb nоelаstik tаlаb dеb аtаlаdi. Elastiklik koefficiyenti ma`nisine qaray talaptı elastik, elastik bolmaǵan hám birlik elastiklikke iye bolǵan talaplarǵa ajıratıw múmkin.
Talap elastikligi bahadan tısqarı, dáramatqa da baylanıslı. Kóplegen tovarlarǵa talap, tutiniwshilar tabısı asqanda asadı. Dáramat boyınsha elastiklik, bul dáramattı R (Revenue) bir procentke ózgeriwi talap muǵdarın (Q) neshe procentke ózgeriwin ańlatadı.
Bir tavarǵa bolǵan talapǵa basqa bir tavardıń bahası ta′sir kórsetedi. Bunday baylanıslılıqtaǵı talap ózgeriwine bahaǵa baylanıslı kesilisken talap elastikligi dep ataladı. Kesilisken talap elastikligi - bul basqa tovarlar bahası bir procentke ózgergende, tavarǵa talaptıń neshe procentke ózgeriwin ańlatadı.