5-tema. Talap hám usınıs elastikligi

5. 4. Salıq jugin iste′molchi hám óndiriwshi ortasında
bólistiriliwin tavar elastikligine kóre analizi

Elastiklik teoriyası firmalar hám mámlekettiń ekonomikalıq siyasatın belgilewde zárúrli qural bolıp esaplanadı. Bizge belgili, talap hám usınıs sızıqlarınıń yotiqligi, olardıń elastiklik koefficiyentleri muǵdarınıń ozgerisine kóre ózgeredi. Talap hám usınıstıń elastik yamasa elastik bolmawi salıq juginin’ tutiniwshi hám óndiriwshiler ortasında qanday bo’lisiwin , yag’niy salıqtıń qansha bólegin tutiniwshi hám qansha bólegin óndiriwshi tólewin anıqlap beredi.

Shama menen oylayıq, mámleket birbirlik tovarǵa t muǵdarda (ózgermeytuǵın ) salıq belgilesin. Bul óz gezeginde usınıs sızıǵın S jaǵdaydan joqarıǵa Ś -jaǵdayǵa jıljıtadı (5. 8-súwret).
Ulıwma salıq tutiniwshi hám óndiriwshi ortasında bólistirilip, óz ishine salıq yuki artıqmashlıǵın aladı. Bul salıq jugi artıqmashlıǵı “ólik yuk” bolıp, jámiyet ushın sap joytıw esaplanadı.

5. 8-súwret. Salıq yukining bólistiriliwi

Talap elastikligi qansha joqarı bolsa (ED>1), onıń sızıǵı sonsha yotiq boladı hám salıqtıń úlken bólegi óndiriwshiler moynına túsedi (5. 9 -súwret).

5. 9 -súwret. Talap elastik bolǵanda salıq jugining bólistiriliwi

5. 9 -súwret. Talap elastik bolǵanda salıq jugining bólistiriliwi

Joqarıdaǵı 5. 9 -suwretden kórinip turıptı, olda, óndiriwshi tóliytuǵın salıqtı kórsetiwshi P2 MBP0 tórtmuyesh maydanı tutiniwshi tóleytuǵın salıqtı ańlatiwshı P0 BE1 P1 to'rtmuyeshlik júzinden úlken. Sebebi, talap elastikligi joqarı bolǵanda (ED>1) salıq kiritiliwi sebepli baha asqanda, tutiniwshilar buǵan talaptı kemeytiw menen juwap qaytaradılar. Bunıń nátiyjesinde satıwshılar tabısı sezilerli

Talap qansha elastik bolmaǵan bolsa (ED<1) onıń sızıǵı sonsha tik bolıp baradı hám salıqtıń kóp bólegin tólew tutiniwshilar moynına túsedi (5. 10 -súwret).

5. 10 -súwret. Usınıs elastik bolmaǵanda salıqtıń bólistiriliwi

Bul jerde, P0 BE1 P1 to'rtmuyeshlik maydani P2 MBP0 tórtmuyush maydaninan úlken. Talap elastik bolmaǵan bolǵanda tutiniwshi baslanǵısh zárúrli mútajlik bolǵan tovarlarǵa baha asıwına qaramay talabın qısqartira almaydı yamasa júdá kem muǵdarda qısqartiradi. Salıqtıń bólistiriliwin usınıs sızıǵına salıstırǵanda qaraganimizda bunıń terissin kóremiz. Usınıs elastik bolǵanda, salıqtıń úlken bólegin tólew tutiniwshilar moynına túsedi (5. 11-súwret).