6-mavzu: O’lchash natijalarining yakuniy ko’rinishini taqdim etish

Bevosita o’lchash
- O’lchanayotgan kattalikning qiymatini tajriba ma’lumotlaridan 
bevosita topish. Masalan, oddiy simobli termometrda yoki lineyka yordamida 
o’lchash. 
u = s*x; 
Bunda: u - muayyan birlikda ifodalanyotgan o’lchanayotgan kattalikning qiymati; s 
- shkalaning bo’lim qiymati; x - shkaladan olingan qaydnoma. 
Bilvosita o’lchash
- bevosita o’lchangan kattaliklar bilan o’lchanayotgan 
kattalik orasida bo’lgan ma’lum bog’lanish asosida katalikning qiymatini topish. 
Masalan, tezlikni o’lchash. 
Majmuiy o’lchash
- bir necha nomdosh kattaliklarning birikmasini bir vaqtta 
bevosita o’lchashdan kelib chiqqan tenglamalar tizimini yechib, izlanayotgan 
qiymatlarni topish. Masalan, har xil tarozi toshlarining massasini solishtirib, bir 

---

toshning ma’lum massasidan boshqasining massasini topish uchun o’tkaziladigan 
o’lchashlar, haroratni qarshilik termometri orqali o’lchash. 
Birgalikdagi o’lchash
- turli nomli ikki va undan ortiq kattaliklar orasidagi 
munosabatni topish uchun bir vaqtda o’tkaziladigan o’lchashlar. Misol, rezistorning 
20
0
S dagi elektr qarshiligi qiymatini turli temperaturalarda o’lchab topish. 
Mutlaq o’lchash
- bir yoki bir necha asosiy kattaliklarni bevosita 
o’lchanishini va (yoki) fizikaviy doimiylikning qiymatlarini qo’llash asosida 
o’tkaziladigan o’lchash. 
Nisbiy o’lchash
- kattalik bilan birlik o’rnida olingan nomdosh kattalikning 
nisbatini yoki asos qilib olingan kattalikka nisbatan nomdosh kattalikning 
o’zgarishini o’lchash. 
 
O’lchash usullari 
O’lchash usuli
- deganda o’lchash qonun-qoidalari va o’lchash vositalaridan 
foydalanib, kattalikni uning birligi bilan solishtirish usullarini tushunamiz. 
O’lchashning quyidagi usullari mavjud: