6-Mavzu: Pul bozorida muvozanat Reja

4. Pul bozorida muvozanat
Pul bozori modeli pulga talab va taklifni birlashtiradi. Dastlab, soddalik uchun pul taklifi Markaziy Bank tomonidan nazorat qilinadi va (M/P)^s darajasida qayd qilingan deb olamiz.
Agarda M -pul taklifini, P-narxlar darajasini bildirsa, M*/P* pul vositalarining real zahirasi miqdorini ko`rsatadi.
(M/P) s = M*/P*
Bu erda: M - pul taklifi darajasini bildiradi;
P – baholar darajasi (ushbu modelda ekzogen o`zgaruvchi )ni ko`rsatadi.
18-chizma real pul taklifi miqdoridagi foiz stavkasiga bog’liq bo`lmagan vaziyatni ko`rsatadi. SHuning uchun real pul vositalari taklifi grafikda ko`rsatayotganimizdek vertikal chiziq ko`rinishiga ega bo`ladi. Bu holat foiz stavkasi qanchalik o`zgarishiga qaramasdan real pul taklifi miqdori o`zgarmasdan qolgan vaziyatni aks ettiradi.
Baholar darajasini ham barqaror deb qabul qilamiz. Bu holatda real pul taklifi M*/P* ga teng va grafikda Ms to`g’ri chiziq ko`rinishiga ega bo`ladi.
Pul talabi berilgan daromad darajasida foiz stavkasiga teskari proportsional egri chiziq ko`rinishiga ega. Muvozanat nuqtasida pul talabi va taklifi o`zaro teng, (19-chizma).
O`zgarib turuvchi foiz stavkasi pul bozorini muvozanatda ushlab turadi. Foiz stavkasining o`zgarishi natijasida iqtisodiy agentlar o`z aktivlari tarkibini o`zgartirgani tufayli pul bozorida muvozanatga erishish uchun vaziyatga ta`sir etib uni o`zgartirish zarur va mumkindir. Agar R juda yuqori bo`lsa, pul taklifi unga bo`lgan talabdan yuqori bo`ladi. Iqtisodiy agentlar o`zlarida to`planib qolgan ortiqcha naqd pullarni aktsiya va obligatsiyalarga aylantirib, ulardan qutilishga intilishadi.

R R

Ms
Ms

Re
MD

M*/P* M/P M*/P* M/P

18-chizma. Real pul vositalari zahi- 19-chizma. Pul bozorida muvozanat

rasi taklifi grafigi modeli

YUqori foiz stavkasi, ta`kidlanganidek, obligatsiyalar kursining pastroq darajasiga mos keladi. SHu sababli, arzon obligatsiyalarni (kelajakda foiz stavkasi pasayishi oqibatida ular kursi o`sishini ko`zda tutib) sotib olish foydali bo`ladi.

Banklar, M_s> Md bo`lgani uchun foiz stavkasini pasaytira boshlaydi. Asta-sekin iqtisodiy agentlar o`z avtivlari tarkibini o`zgartirishi va banklar tomonidan foiz stavkasining o`zgartirilishi oqibatida pul bozorida muvozanat tiklanadi. Foiz stavkasi pasayib ketgan holatda teskari jarayon ro`y beradi.
R Ms2 Ms1
R Ms

R2

R2
M2d(Y2)
R1 R1

M1d(Y1) Md

M*/P* M/P M*2/P* M*1/P* M/P

20-chizma. Daromadlar darajasining 21- Pul taklifining kamayishi

oshishi natijasida pulga natijasida pul bozorida muvo-
talabning o`zgarishi. zanatning o`zgarishi.

Foiz stavkasi va pul massasi muvozanatli darajasining o`zgarib turishi pul bozorining ekzogen o`zgaruvchilari – daromadlar darajasi va pul taklifining o`zgarishi natijasida ham ro`y beradi.

Grafik ko`rinishda, bu, pul talabi va pul taklifi egri chiziqlarining siljishi sifatida namoyon bo`ladi (20, 21 chizmalar).
Daromadlar darajasining Y₁dan Y₂ga qadar o`sishi (20-chizma) pulga talabni M1d dan M2d gacha oshishiga va foiz stavkasini R<sub>1</sub>dan R<sub>2</sub>ga qadar ko`tarilishiga olib keladi.Pul taklifining kamayishi ham foiz stavkasining ko`tarilishiga va muvozanat nuqtasining o`zgarishiga olib keladi.
Pul bozorida muvozanatni o`rnatish va saqlab turish mexanizmi qimmatli qog’ozlar bozori rivojlangan bozor iqtisodiyoti sharoitida muvafaqqiyatli amal qiladi. Pul bozoridagi muvozanat tovarlar va xizmatlar bozoridagi muvozanat singari makroiqtisodiy muvozanatning muhim tarkibiy qismidir.