M Ü A S İ R A Z Ə R B A Y C A N Ə D Ə B İ D İ L İ
63
ki, belə hallarda insanın danışıq üzvlərinin hamısı adi qay-
dada olur. İnsan bu üzvləri müxtəlif formada hərəkət et-
dirir. Deyək ki, dodaqlarını
bir-birinə kipləşdirir, dili ön
dişlərinin arxasına toxundurur, irəli uzadır, geri çəkir və
sair. Lakin bu, yaxud başqa üzvlərlə heç bir danışıq səsini
tələffüz edə bilmir.
Bu və ya digər səsin yaranması
üçün beyin mərkə-
zindən digər danışıq üzvlərinə siqnallar gəlir. Bu siqnal-
lar vasitəsilə nitq cihazının bütün üzvləri arasında əlaqə
yaradılır və hər bir üzv müəyyən vəzifə yerinə yetirməli
olur. Məsələn, tənəffüs orqanlarına
gələn siqnallar tələf-
füz olunacaq səsin tələbinə müvafiq hava axınının taraz-
laşdırılmasına, artikulyasiya üzvlərinə yönələn siqnallar
isə həmin səsin formalaşmasına xidmət edir. Deməli, hər
bir səs ancaq beyin mərkəzinin verdiyi siqnal əsasında
əmələ gəlir. Buna görə də danışıq
səsini əmələ gətirməkdə
beyin-əsəb sistemi idarəedici, qalan orqanlar isə icraedici
üzvlərdir. İcraçı üzvlər
3 hissəyə
bölünür. Bu hissələrin və
bunlara daxil olan orqanların hər biri səsin yaranmasında
müəyyən vəzifə yerinə yetirir.
I hissə – bu hissəni bir qrup
tənəffüs (nəfəs) orqanı
təşkil edir. Məlumdur ki, səsin materiyası hava axınıdır.
Buna görə də hava axını səsin yaranması üçün çox zəru-
ridir. Bu hava axını tənəffüs orqanı vasitəsilə əmələ gəlir.
Tənəffüs orqanına ağciyərlər,
bronxlar və nəfəs borusu
(traxeya) daxildir.
1
Dostları ilə paylaş: 
