10-AMALIY MASHG’ULOT
Mavzu:
Baliqlarning jinsiy tizimi va ko‘payishi.
Kerakli materiallarva jihozlar:
spirtda yoki formalinda fiksirlangan akula; vannachalar,
pinset, skalpel, qaychi, doka ro’molcha, preparoval va oddiy to’g’nog’ich ninalar, lupa (4x6),
paxta; akula va skatlarning tashqi, ichki tuzilishi aks ettirilgan rangli jadvallar.
Mashg’ulotning maqsadi:
tikanli akula misolida tog’ayli baliqlar
sinfi vakillarining
xaraktyerli belgilari bilan tanishish. Tikanli akulaning tashqi va ichki tuzilishini o’rganish.
Asosiy matn. Ayirish sistemasi
. Tana bo‘shlig‘ining yuqori qismida qizg‘ish-qo‘ng‘ir
rangli lentasimon ikkita buyrak joylashgan. Buyraklar kapillarlarida
qondagi moddalarning
parchalanish mahsulotlari filtrlanadi. Ulardan siydik hosil bo‘ladi. Ikkita siydik yo‘li orqali u
anal teshik orasidan tashqariga ochiladigan siydik pufagiga o‘tadi.
Moddalar almashinuvi
. Barcha tirik mavjudotlardagi singari baliqlar organizmida ham
xilma-xil va murakkab jarayonlar sodir bo‘lib turadi. Bu jarayonlarning
majmuyi moddalar
almashinuvi deyiladi. Moddalar almashinuvi jarayonida tashqi muhitdan olingan oziq
moddalardan organizm uchun zarur bo‘lgan moddalar hosil bo‘ladi.
Bu moddalar
organizmning o‘sishi, nasl qoldirishi va barcha hayotiy jarayonlarini ta’minlashga sarf bo‘ladi.
2.10-rasm. Baliqlarning ovqat hazm qilish va ayrish sistemasi.
Jinsiy sistemasi. Yerkak akulaning urug’donlari bir juft. Ular uzunchoq tana shaklida
bo’lib, qizilo’ngachning
yon qismi, jigarning tagida joylashgan. Urug’donlardan oq ipga
o’xshash ingichka urug’ chiqarish yo’llari boshlanadi (aniq ko’rish uchun urug’donni
pinset
bilan ko’tarish lozim). Urug’ chiqarish yo’llari buyrakning yuqorigi, odatda urug’don ortig’i
vazifasini bajaruvchi uchiga ochiladi. Buyrakning bu bo’limidagi kanalchalar (yo’llar) birlashib,
qorin yuzasining ichki qirg’oqlari bo’ylab o’tadigan urug’ yo’llariga aylanadi. Urug’ yo’llarining
keyingi
uchlari kengayib, yupqa devorli urug’ pufakchalarini hosil qiladi. Urug’ yo’llari siydik
yo’llari bilan birgalikda siydik-tanosil so’rg’ichiga ochiladi.
Dostları ilə paylaş: