2-LABORATORIYA MASHG’ULOTI
Mavzu:
Nafas olish tizimi. Nafas olish tizimining tuzilishi. Qon aylanish tizimi. Qon
aylanish tizimi.
Ayirish va jinsiy tizimi, baliqlarning rivojlanishi. Nerv tizimi va sezgi a’zolari.
Kerakli materiallarva jihozlar:
70 darajali spirtda fiksirlangan daryo minogasi;
minoganing o’rta chiziq bo’ylab yelka-qorin (dorzovcntral) qismidan olingan sagittal kesimi
preparati; minoganing jabra xaltasi atrofi ko’ndalang
kesimi preparati; minoganing ichak atrofi
ko’ndalang kesimi preparati; qo’l
lupalari; minoganing tashqi ko’rinishi, daryo miiiogasining
uzunasiga kcsimi, daryo miiiogasining og’iz voronkasi, daiyo miiiogasining
jabra xaltasi atrofi
va ichak atrofi ko’ndalang kesmalari, minoganing skeleti aks ettirilgan jadvallar va minoganing
qon aylanish sistemasi-sxemasi.
Laboratoriya ishining maqsadi:
Talabalarga nafas olish tizimi,
nafas olish tizimining
tuzilishi, qon aylanish tizimi, qon aylanish tizimi,
ayirish va jinsiy tizimi, baliqlarning
rivojlanishi, nerv tizimi va sezgi azolari to‘g‘risida laboratoriya ishlarini olib borish va natijada
ularda bilim, malaka va kunikmalarni shakllantirish.
Mazmuni.
Baliqlar asosan suvda yerigan kislorod bilan nafas oladi. Ba’zi bir baliqlar
atmosfyera havosidan ham kislorodni oladi (ilonbosh). Baliq nafas
olganda suvni jabra orqali
tashqariga chiqaradi. Jabradagi qon kislorodga boyiydi. Jabra yaproqlari tashqi tomondan mayda
yaproqchalar bilan qoplangan. Aynan shu yaproqchalarda gazlar almashinuvi sodir bo‘ladi.
Baliqlarning intensiv ravishda nafas olishi muhit faktorlarining fizik-ximiyaviy xolatiga
bog‘liq, baliklarning turiga, katta kichikligiga va fiziologik sharoitiga bog‘liq.
Baliklarning kislorodga bo‘lgan qo‘shimcha moslashuvi bu ularning kislorod mikdorining
o‘zgarishiga chidamligi bo‘lib xisoblanadi. Bu moslashuv baliq terisi orqali amalga oshiriladi.
Baliq terisi orqali ham suvda yerigan kislorodni foydalanishi mumkin. (teri orkali nafas olish) va
xavo pufagi, ichaklar va maxsus qo‘shimcha a’zolar orqali atmosfyera xavosidan kislorodni
olishidir (xavo orqali nafas olish). Ba’zi bir baliqlarda
kislorod etishmaganda, suvda yerigan
kislorod kamayganda teri orqali nafas olish ancha rivojlangan (karp, karas, lakka, ilonbalik).
Lekin havo olish miqdori unchalik katta emas, nam atmosfyera
havosida havodan kislorod
olishda nafaqat tana yuzasi balki jabra ham ishtirok etadi.
Ko‘pincha ho‘l teri paytida va jabra ham syernam bo‘lganda ilonbalik bir necha kun suvsiz
yashashi mumkin. SHu xususiyat orkali ilonbalik quruqlik orqali bir suvlikdan ikkinchi suvlikka
o‘ta oladi.
Baliklarni suvsiz xolatda tashigan paytda, kislorodga bo‘lgan talab teri orkali amalga
oshiriladi. Baliq jabra apparatining tuzilishi to‘g‘risidagi ma’lumotlar 1 - rasmda berilgan.
Dostları ilə paylaş: