A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik


 .3 . «Ansob us-salotin va tavorix ul-xavoqin»



Yüklə 6,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə156/187
tarix27.04.2023
ölçüsü6,96 Mb.
#107226
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   187
Madraimov A. Manbashunoslik

7.2 .3 . «Ansob us-salotin va tavorix ul-xavoqin»
“A n so b u s -s a lo tin va tavorix u l-x a v o q in ” ( “ S u lto n la r shajarasi va 
x o q o n la r tarix i” ) asarining muallifi M irza O lim T o sh k a n d iy d ir. U n i n g
t o ‘liq ismi M irza O lim ibn d o m l a M irza R a h im T o sh k a n d iy d ir. U o 'z
davrin in g keng m a ’lu m o tli v a ta n p a rv a r kishilaridan b o 'lg a n . A s a r X IX
asr oxirida yozib ta m o m la n g a n .
“A n so b us-salotin va ta vorix u l-x a v o q in ” F a r g 'o n a n in g yoki Q o 'q o n
xonligining X V —X IX asrlar orasidagi tarixini o 'z ichiga oladi. M uallif, 
ayniqsa 1842—1875-yillar tarixini keng yoritgan.
K itobning t o 'r t t a m o ' t a b a r q o 'ly o z m a la ri O 'z R FA S h a rq s h u n o s lik
instituti xazinasida mavjud. U Q o 'q o n xonligi tarixini o 'rg a n is h d a m u h i m
m a n b a la r d a n b o 'lib xizm at qiladi.
7.2.4. «Shajarayi Xorazmshohiy»
“ Shajarayi X o r a z m s h o h iy ” va “ X o ra z m tarix i” ( 1910—1918) asarlari 
m uallifi serq irra is t e ’d o d sohibi M u h a m m a d Y u s u f ibn B o b o jo n b e k
Bayoniy (1858— I923)dir. B ayon iy n in g nasli-nasabi Xiva xonligini k o 'p
yillar idora qilgan Q o 'n g 'iro tla rs u lo la s ig a borib ulanadi. Otasi Bobojonbek 
Xiva xoni E ltuzarxon (1804— 1806)ga nabira bo'ladi.
M u h a m m a d Y u s u f B ayoniy yoshligidan yaxshi tarbiya to p d i, keng 
m a ’lu m o t oldi. A rab va fors tillarini yaxshi o ‘rgandi, adabiyot, tarix, tibb
227


va m usiqa ilmlarini egalladi. S hu bilan birga xattotlik ilmini h a m yaxshi 
o 'rg an d i. U , ayniqsa xatlarning rayhoniy, suls, kufiy va shikasta turlari 
b o ‘yicha m o h ir xattot, m usiqa ilm ida, ayniqsa ta n b u r va g'ijjak c h alish d a 
m ahoratli s o zan d a b o 'lib yetishdi.
Bayoniy m u m to z adabiyotni, xususan s h e ’r ilmini h a m puxta egalladi, 
o 'z z a m o n in in g shoiri sifatida d o n g ta ratdi. U m u m to z s h e 'riy a tn in g
b a rc h a turlarida ijod qildi. O 'z id a n b ir s h e ’riy to 'p l a m , d e v o n qoldirdi. 
D evoni q o 'ly o z m a s i O ' z R FA nin g S h a rq sh u n o slik instituti fo n d id a
sa q lan m o q d a.
B a y o n iy , a s o s a n yirik ta rix n a v is o lim , M u n i s va O g a h iy la r n in g
davom chisi sifatida shu h rat q ozondi. Bu s o h ad a u ikki yirik asar yaratdi.
B a y o n i v n i n g “ S h a j a r a y i X o r a z m s h o h i y ” a s a r i d a X o r a z m n i n g
tu r k la r n in g q ad im g i p o d s h o h i Yofas o 'g ' l o n , Yofas ibn N u h d a n to
Q o 'n g ' i r o t sulolasigacha k e c h g a n tarixi b a y o n etilgan. A s a rn in g eng 
q i m m a t l i q i s m i M u h a m m a d R a h i m a w a l ( 1 8 0 6 — 1 8 7 3 - y y . ) va 
A sfandiyorxon (1910—1918) davrigacha b o 'lg a n so'n ggi qismidir.
O lim n in g ikkinchi tarixiy asari “X o ra z m tarixi” kitobida X o ra z m n in g
1910—1918-yillar orasidagi ijtimoiy-siyosiy tarixi keng yoritilgan.
M u h a m m a d Y u s u f B a y o n iy m o h i r t a r j i m o n s if a tid a h a m n o m
qoldirgan. U , k o 'p g in a m u h im tarixiy asarlarni arab va fors tiliaridan 
o ' z b e k tiliga t a r j i m a qilgan. A b u J a ’far M u h a m m a d ibn J a r i r a t -
Tabariyning “ Kitob ar-rasul va-1 m uluk va-l-xulafo” , Darvesh A h m a d n in g
“ S a h o y if u l- a k b a r ” , K am o lid d in Binoiyning “ S h a y b o n iy n o m a ” asarlari 
a n a sh u la r jum lasid an d ir.
Bayoniyning “ Shajarayi X o ra z m s h o h iy ” asarining (1911 —1913-yillari) 
yozib ta m o m la g a n qismi, y a ’ni M u h a m m a d R ahim xon soniy z a m o n id a n
sayyid A sfandiyorxon hukm ronligi davrini o 'z ichiga olgan 15-va 16- 
boblari lq b o lo y Azizova tarafidan s o 'zb o sh i va z a ru r izohlar bilan, 1991- 
yilda “ M e r o s ” to 'p l a m i d a n a sh r etilgan.

Yüklə 6,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   152   153   154   155   156   157   158   159   ...   187




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə