A s a r t o 'r t qism d an iborat:
Birinchi q ism d a Y u a n sulolasi shajarasi, y a ’ni X u b ilayxondan boshlab
13 m o ‘g ‘ul im peratori, ularning shaxsiy h ayotida b o ‘lib o 'tg a n
va ularning
davrida m a m la k a td a k e c h g a n asosiy voqealar berilgan.
Ikkinchi qism da samoviy voqealar tafsiloti, m a m la k a td a bo'lib o 'tg a n
hududiy voqealar, m am lakatning m a ’muriy bo'linishi haqida, mamlakatdagi
d a ry o la rv a nahrlar, xalqining liboslari, am aldorlarni
m ansabga tayyorlash
oldidan o'tkaziladigan im tihonlar va boshqalar haqida m a ’lu m o t keltiriladi.
U c h in c h i q ism d a im p e r a to r va u n in g x o n a d o n i a ’z olarining shajarasi
o ‘rin olgan.
T o 'r tin c h i q ism d a im p e r a to r x o n a d o n i a ’zolarining tarjim ai holi va
q o 'sh n i m a m la k a tla r h aq id a q isq ach a m a ’lu m o t keltiriladi.
Turkiy xalqlar tarixi va tu rk aslzodalarining m o 'g 'u l im periyasining
ijtimoiy-siyosiy h ay o tid a tu tg a n o 'r n i haq id a “Y u a n - s h i” ning to 'rtin c h i
qism ida, yettin ch i b o b d a j u d a q im m a tli m a ’lu m o tla r beriladi. U n d a
keltirilgan m a ’l u m o tla m in g tahlili shuni ko'rsatadiki, turklar, ja m iy a td a
tu tg a n mavqeiga k o 'r a xitoylardan keyin ikkinchi o 'r i n d a
tu rg an xalq
bo 'lg an . Yirik tu rk am ald o rlari, asosan uyg 'u r, qorliq, q ip c h o q , q ong'li,
o 'n g ' u t , arg 'in , n a y m a n va kerait q av m larid an c hiqqan. U la r, asosan
m o 'g 'u l imperiyasining m a ’muriy idoralari va harb ishlarini boshqarganlar.
Turklar orasida olimlar ham ko'p bo'lgan. Bular —
qorluqlandan chiqqan
Bayon, o 'n g 'u t M aqchuzan, qipchoq Toybug'a, Boboxudu, Ulchaybotir,
qong'lidan chiqqan Buxulu, O'rus, Tabrikchi va boshqalar. Mo'g'ul imperatorlari
xizmatida bo'lgan turklar orasida uyg'urlardan 300 mansabdor va olim bo'lgan.
“Y u a n - s h i ” ning ayrim qismlari turli yillarda N .Y a .B ic h u rin , Pelo,
L .G a m b is, E.X yonish, S .A .K ozin, A.Vayli, G .F r a n k o , F.V .K lavaza va
G . F . S h u r m a n n tarafidan ta rjim a qilingan.
Dostları ilə paylaş: