A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

4.3 .1 . Vasiqa
Alloh ju m lai j a h o n egasidir, uning s h o n shavkati yuqori boTsin! (Hijriy) 
859-yil j u m o d i u l-o x ir oyining 12-kuni.
B a y ra m x o ‘ja o ‘g ‘li H a sa n , mulkiga m u ta sa d d iy b o ‘lishga h a q -h u q u q i 
b o ‘lgan h o ld a , dedi: “ S a m a rq a n d n in g S o ‘za n g a ro n k o ‘chasida joylashgan 
ikki xonalik uyim ni, ta h o ra tx o n a va ayvoni bilan, Ubaydullaxoja Jaloliddin 
M a h m u d g a sotdim .
M a z k u r hovli-joyning g ‘arb tarafi olijanob, h u r m a t - e h t i r o m g a loyiq 
b o ‘Igan o lg 'u v c h in in g d o ‘koni bilan tu ta sh , sh im o liy tarafi pod sh o h lik
yerlari va q ism a n A m i r S h e r m u h a m m a d xojaning uyi bilan, sh arq i-jan u b
ta ra fd a n esa halqa k o 'c h a la r bilan tutashdir.
U s h b u m u lk n i, b a r c h a h a q - h u q u q l a r i b ila n , h o z i r d a m u o m a l a d a
b o 'lg a n 1500 dinori a d liy ag a1 sotdim .
1 D in o r i adl iya — M i r z o U l u g ‘b e k d a v r i d a za rb eti lg an ol tin t a n g a p u l, v az ni 4 , 4 gr.ga teng.
165

---

M a z k u r s a d o -so tiq n in g kafilligi o 'z im n in g z im m a m d a .
Savdo quyidagi shaxslarning guvohligida b o ‘ldi:
Abu M a n s u r M u h a m m a d ;
S a ’dulla M u h a m m a d al-Ispijobiy;
A h m a d Ali al-X orazm iy;
Xoja Sulton J a h o n g ir o'g'li;
B ayram shoh Ju n a y d R a m a z o n o'g'li.
H a m m a s i b o 'lib 26 g u v o h .” 1
4.4. Fors tilidagi manbalar
4 .4 .1 . «Buxoro tarixi»
“ Buxoro tarixi”, “Tarixi Narshaxiy” va “Tahqiq ul-viloyat” (“ Buxoro viloyati 
tahqiqi”) nomlari bilan mashhur bo'lgan bu asar Buxoro va Quyi Zarafshon 
vohasida joylashgan shahar va qishloqlaming jo'g'rofiy holati, aholisining VII—
X asrlardagi ijtimoiy-siyosiy hayotini aks ettirgan qimmatli tarixiy manbadir.
Kitob m uallifining n o m i qisqacha N arshaxiy (899—959) deb ataladi. 
U n in g to 'liq ismi Abu Bakr M u h a m m a d ibn J a ’far ibn Z akariyo ibn 
X attob ibn Shariq b o 'lib , X asrda ijod qilgan buxorolik yirik tarixchi 
sifatida m a s h h u rd ir. T arix ch i S a m ’o n iy n in g m a ’lu m o tig a q a r a g a n d a
Narshaxiy asli Buxoroning N arshax (hozirgi V obkent yonida) qishlog'idan. 
N arshaxiy o 'z asarini 944-yili yozib tugallagan.
“ Buxoro tarixi” asarining N arshaxiy yozgan arab tilidagi asli saqlanib 
qolm agan. A sar 1128-yili farg'o nalik (Q uva s h a h rid a n ) A b u n a sr A h m a d
ibn M u h a m m a d ibn N a s r al-Q u b av iy tarafidan ilk b o r qisqartirilib, forsiy 
tilga tarjim a qilingan. O ra d a n ta x m in a n 50 yil o 'tg a c h , 1178-yili kotib 
M u h a m m a d ibn Z u far ibn U m a r t o m o n i d a n “ Buxoro tarixi” asari ikkinchi 
m a rta ta h rir etildi.
“ Buxoro tarixi” asarining bizgacha yetib kelgan nusxalarida 1178—
1220-yilgi voqealar bayoni uning tarkibiga kiritib yuborilgan. Shunga 
q a ra g a n d a , N a rs h a x iy n in g asari u c h in c h i m a r ta n o m a ’lu m m u h a r r ir
t o m o n id a n to'ldirilgan k o'rinadi.
“ Buxoro tarixi” O 'z b e k is to n n in g arab lar t o m o n i d a n bosib olinishi, 
bu yerda islom d in in in g tarqatilishi h a m d a m a m la k a tn in g S o m o n iy la r 
hukm ronligi yillaridagi tarixini bayon etadigan n o y o b m an b ad ir.
Bu asarning forsiy m atn i 1892, 1894, 1904 va 1939-yiIlarda Parij, 
Buxoro va T e h r o n d a c h o p etilgan. Kitob rus, ingliz va o 'z b e k tillariga 
(1897, 1954, 1966-yilIari) tarjim a qilingan.
1 A h m c d o v B.A. O ' z b c k i s t o n tarixi m a n b a l a r i . 7 4 —75- b c tla r.
166

---