qilgan. Amir T em u r Sherozni egallab, Muzaffariylar sulolasi barham topgandan
keyin 1393-yili boshqa ilm ahli bilan Sam arq an d g a olib kelingan va saroy
xizmatiga tayinlangan. 1409-yili mart oyida am irlar isyoni b artaraf etilgach,
oliy hokim iyat S h ohruh M irzo Xoja T ojuddin as-S alm oniy uning amri
bilan Hirotga olib ketiladi va oliy h u k m d o m in g topshirig‘i bilan o ‘zining
m azk u r asarini yozishga kirishadi. Lekin, uni ta m o m la y olmaydi. O ra d a n
k o ‘p vaqt o 'tm a y , sarovda vazir F axruddinga qarshi uyushtirilgan fitnada
qatnashganlikda ayblanib, qamalib qoladi va jazoga tortiladi.
Xoja Tojuddin as-Salmoniy m azkur asarida A m ir T e m u m in g so'nggi
yillari va Shohruh M irzoning tarixini yozishni niyat qilgan edi. Lekin, taqdir
taqozosi bilan maqsadiga erisha olmaydi. Faqat 1404— 1409-villar tarixini
yozib bitirishga ulguradi,-xolos. Asarda 1404-yilda Xitoyga yurish oldidan
Konigilda o'tgan katta tantanalar, shahzodalar U lug'b ek, Ibrohim Sulton,
Ijil Mirzo, Sidi A h m ad , P irm u h a m m a d va Mirzo Boyqarolaming nikoh
to'ylari, Xitoyga yurishning boshlanishi, hazrat sohibqironning 18-fevral
1405-yilgi vafotidan keyingi og'ir ahvol, Xalil Sultonning noqonuniy yo'l
bilan oliy hokimiyatni egallab olish voqealari batafsi! bayon etiladi. Voqealar
tafsiloti 1408-yil mart oyida Xalil Sultonning a m ir Xudoydod boshliq bir
g u m h fitnachi amirlar tarafidan asir olinishi haqidagi hikoya bilan tugaydi.
Xoja Tojuddin as-Salmoniyning “Tarixnoma” asari bizning zamonimizgacha
uch nusxada yetib kelgan. Ulardan biri suqutli va shu kunlarda Angliyaning
muzeyida (Inv.№ 159) saqlanmoqda. Yana ikkitasi Turkiyada, Istanbuldagi
Sulaymon Fotih (Inv.№ 4305) va Lala Ismoil afandi kutubxonalarida (lnv.№
304) saqlanadi. Birinchi nusxa suqutli, ikkinchisi to'Ia.
A sa r G . R . R y o m e r t o m o n i d a n n e m is tiliga 19 5 6 -y ili, Ismoil Aka
to m o n i d a n 1988-yili turk tiliga va Z .M .B u n iv a to v t o m o n id a n 1991-yili
rus tiliga erkin tarjim a qilingan.
Dostları ilə paylaş: