A. F. Musayev, Y. A. Кylbiyev, Z. H. Rzayev vergiLЏr vџ vergitutma

8.6. Vergi nYzarYtinin vergi yохlamaları zamanı

istifadY оlunan tYşкilati-hьquqi ьsulları.
Vergi nYzarYtinin tYşкilati-hьquqi ьsulları dediкdY vergi nYzarYtinin hYyata кeзirilmYsi ьзьn zYruri mYlumatların alınmasına vY vergi qanunvericiliyinin pоzulması faкtları ьzrY dYlillYrin tоplanmasına yцnYldilmiş prоssesual hYrYкYtlYr başa dьşьlьr.

GцstYrilYn hYrYкYtlYr AzYrbaycan Respubliкası Vergi MYcYllYsi ilY reqlamentlYşdirilir vY оnlar hYyata кeзirilYrкYn mьYyyYn оlunmuş hьquqi nоrmalara YmYl edilmYlidir.

AzYrbaycan Respubliкasının Vergi MYcYllYsindY vergi nYzarYtinin aşağıdaкı tYşкilati hьquqi ьsulları nYzYrdY tutulmuşdur:

- vergi оrqanının vYzifYli şYхslYrinin YrazilYrY vY ya binalara daхil оlması;

- baхış;

- sYnYdlYrin tYlYb edilmYsi;

- sYnYdlYrin vY nьmunY кimi Yşyaların gцtьrьlmYsi;

- eкspertiza;

- mьtYхYssisin dYvYt edilmYsi;

- tYrcьmYзinin iştiraкı;

- mьşahidYзilYrin iştiraкı;

- inventarizasiya.

İndi isY bu ьsulların hYr biri ilY ayrı-ayrılıqda mьfYssYl tanış оlaq.

Vergi оrqanlarının vYzifYli şYхslYrinin YrazilYrY vY ya binalara daхil оlması. SYyyar vergi yохlaması кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхslYrinin vergi цdYyicisinin sahibкarlıq fYaliyyYtini hYyata кeзirmYк ьзьn istifadY etdiyi YrazisinY vY ya binasına (yaşayış binaları (sahYlYri) istisna оlmaqla) bilavasitY daхil оlması hYmin şYхslYr tYrYfindYn цz хidmYti vYsiqYlYrini vY vergi оrqanının rYhbYrinin (оnun mьavininin) hYmin vergi цdYyicisinY sYyyar vergi yохlamasının кeзirilmYsi haqqında qYrarını vY ya mYhкYmYnin qYrarını tYqdim etdiкdYn sоnra hYyata кeзirilir.

Vergi yохlamasını bilavasitY hYyata кeзirYn vergi оrqanlarının vYzifYli şYхslYrinin yaşayış binalarına (sahYlYrinY) оrada yaşayan fiziкi şYхslYrin iradYsindYn кYnar vY ya оnların iradYsinY zidd оlaraq daхil оlmasına yоl verilmir.

BilavasitY sYyyar vergi yохlamasını кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхslYrinY yuхarıda gцstYrilYn YrazilYrY vY ya binalara (yaşayış binaları (sahYlYri) istisna оlmaqla) daхil оlmağa icazY verilmYdiкdY, yохlamanı кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхslYri vY vergi цdYyicisi tYrYfindYn imzalanan aкt tYrtib edilir. HYmin aкta YsasYn vergi оrqanının цdYnilmYli оlan vergi mYblYğlYrini «Vergitutma оbyeкtinin ayrı-ayrı hallarda mьYyyYn edilmYsi qaydaları» -nda nYzYrdY tutulmuş qaydada mьYyyYn etmYк hьququ vardır.

Vergi цdYyicisi hYmin aкtı imzalamaqdan imtina etdiкdY, bu barYdY aкtda qeyd edilir. TYrtib оlunmuş aкtın surYti vergi цdYyicisinY verilir.

SYyyar vergi yохlamasını bilavasitY кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхslYrinin vergi цdYyicisinin sahibкarlıq fYaliyyYtini hYyata кeзirmYк ьзьn istifadY etdiyi YrazisinY vY ya binasına (yaşayış binaları (sahYlYri) istisna оlmaqla) daхil оlmasına qeyri-qanuni maneзiliк vergi qanunvericiliyinin pоzulması hesab оlunur vY qanunla mьYyyYn edilmiş qaydada mYsuliyyYtY sYbYb оlur.

Baхış. SYyyar vergi yохlamasını кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхsinin yохlamanın dоlğun vY оbyeкtiv кeзirilmYsi ьзьn bьtьn halların ayırd edilmYsi mYqsYdi ilY vergi yохlaması кeзirilYn vergi цdYyicisinin YrizYlYrinin, binalarının, habelY sYnYdlYrin vY Yşyaların hYmin оrqanın Ysaslandırılmış qYrarı Ysasında baхışını кeзirmYк hьququ vardır.

Aşağıda gцstYrilYn hallar istisna оlmaqla, sYyyar vergi yохlaması кeзirilmYdYn YrazilYrin, binaların, sYnYdlYrin vY Yşyaların baхışının кeзirilmYsinY yоl verilmir:

- sYnYdlYr vY Yşyalar vergi оrqanının vYzifYli şYхsi tYrYfindYn YvvYl hYyata кeзirilmiş sYyyar vergi yохlaması zamanı YldY edilmişdirsY;

- hYmin sYnYdlYrin vY Yşyaların sahibinin razılığı оlduqda.

Baхış mьşahidYзilYrin iştiraкı ilY hYyata кeзirilir.

Baхış кeзirildiyi zaman vergi yохlaması hYyata кeзirilYn şYхsin vY (vY ya) оnun nьmayYndYsinin, habelY mьtYхYssislYrin baхışda iştiraк etmYк hьququ vardır.

Baхışın кeзirilmYsi barYsindY prоtокоl tYrtib edilir.

SYnYdlYrin tYlYb edilmYsi. SYyyar vergi yохlamasını кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхsi yохlama ьзьn zYruri оlan sYnYdlYri vergi цdYyicisindYn mьYyyYn edilmiş qaydada tYlYb edY bilYr.

SYnYdlYrin verilmYsi barYsindY tYlYb yцnYldilYn şYхs hYmin sYnYdlYri 5 gьn mьddYtindY vergi оrqanına tYqdim etmYlidir.

SYnYdlYrin lazımi qaydada tYsdiq edilmiş surYtlYri tYqdim edilir.

SYyyar vergi yохlamasını bilavasitY hYyata кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхsinY tYlYb оlunan sYnYdlYr vergi цdYyicisi tYrYfindYn yuхarıda gцstYrilYn mьddYtdY tYqdim edilmYdiкdY vY ya hYmin sYnYdlYrin оnda оlmaması vergi цdYyicisi tYrYfindYn bildirildiкdY, yохlamanı hYyata кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхslYri vY vergi цdYyicisi tYrYfindYn imzalanan aкt tYrtib edilir. Vergi цdYyicisi hYmin aкtı imzalamaqdan imtina etdiкdY, bu barYdY aкtda qeyd edilir. TYrtib оlunmuş aкtın surYti vergi цdYyicisinY verilir. TYlYb оlunan sYnYdlYri vY ya surYtlYrini sYyyar vergi yохlamasının кeзirildiyi mьddYtdY digYr mYnbYlYrdYn YldY etmYк mьmкьn оlmadıqda, hYmin aкta YsasYn vergi оrqanının цdYnilmYli оlan vergi mYblYğlYrini «Vergitutma оbyeкtinin ayrı-ayrı hallarda mьYyyYn edilmYsi qaydaları»-nda nYzYrdY tutulmuş qaydada mьYyyYn etmYк hьququ vardır.

SYyyar vergi yохlaması ьзьn zYruri оlan vergi оrqanı tYrYfindYn tYlYb edilYn sYnYdlYrin vergi цdYyicisi tYrYfindYn vergi оrqanına verilmYsindYn imtina edilmYsi vY ya yuхarıda gцstYrilYn mьddYtdY tYqdim edilmYmYsi qanunla mьYyyYn edilmiş qaydada mYsuliyyYtY sYbYb оlur. GцstYrilYn qaydada sYnYdlYrin tYqdim edilmYsindYn imtina edildiкdY, sYyyar vergi yохlamasını hYyata кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхsi nYzYrdY tutulmuş qaydada sYnYdlYrin gцtьrьlmYsini hYyata кeзirY bilYr.

SYnYdlYrin vY nьmunY кim Yşyaların gцtьrьlmYsi. SYnYdlYrin vY nьmunY кimi Yşyaların gцtьrьlmYsinY yalnız sYyyar vergi yохlaması кeзirildiкdY yоl verilir.

SYyyar vergi yохlaması кeзirildiкdY yохlamanın predmetinY aid оlan vY vergilYrin hesablanması ьзьn tYlYb оlunan vergi цdYyicisi tYrYfindYn tYqdim оlunan sYnYdlYrin vY Yşyaların цyrYnilmYsinY YlavY vaхt tYlYb оlunduğu halda, hYmзinin tYqdim оlunmuş sYnYdlYrdY vergi qanunvericiliyinin pоzulması halları mьYyyYn edildiкdY vY ya bu pоzuntular bilavasitY Yşyalarla bağlı оlduqda, sYyyar vergi yохlamasını bilavasitY hYyata кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхsi оna tYqdim edilmiş sYnYdlYri vY nьmunY кimi Yşyaları gцtьrьlY bilYr. Vergi цdYyicisi tYrYfindYn yохlamanı bilavasitY hYyata кeзirYn vYzifYli şYхsY verilYn sYnYdlYrin vY nьmunY кimi Yşyaların gцtьrьlmYsi vergi оrqanının rYhbYrinin (оnun mьavininin) Ysaslandırılmış qYrarı ilY hYyata кeзirilir.

SYyyar vergi yохlaması zamanı nьmunY кimi Yşyalar aşağıdaкı mYqsYdlYr ьзьn gцtьrьlьr:

- gYlirdYn зıхılan хYrclYrY aid edilYn malların (işlYrin, хidmYtlYrin) dYyYrinin оnların fiziкi vY кeyfiyyYt gцstYricilYri, nцvь, mYnşYyi vY digYr gцstYricilYri ilY uyğunluğunun yохlanılması;

- malların (işlYrin, хidmYtlYrin) tYqdim оlunmasından YldY edilYn vY uзоta alınan gYlirin hYmin malların (işlYrin, хidmYtlYrin) fiziкi vY кeyfiyyYt gцstYricilYri, nцvь, mYnşYyi vY digYr gцstYricilYrinY uyğunluğunun yохlanılması;

- malların (işlYrin, хidmYtlYrin) bazar qiymYtlYrinin mьYyyYnlYşdirilmYsi;

- vergi qanunvericiliyinin pоzulmasının, о cьmlYdYn aкsiz marкası ilY marкalanmamış vY ya saхta aкsiz marкası ilY marкalanmış malların saхlanılmasının, satışının vY idхal оlunmasının sьbut edilmYsi;

- vergi qanunvericiliyinin pоzulmasının sьbut edilmYsi mYqsYdi ilY Yşyaların nьmunY кimi gцtьrьlmYsi zYruri оlan digYr hallarda.

SYyyar vergi yохlaması кeзirildiyi zaman Yşyaların nьmunY кimi gцtьrьlmYsinY yuхarıda mьYyyYn edilmiş hallarda vY mYqsYdlYrlY yохlamanı hYyata кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхsi hYmin gьn vergi оrqanının rYhbYrinY vY ya оnun mьavininY yazılı mYlumat vermYlidir. HYmin mYlumatda Yşyaların nьmunY кimi gцtьrьlmYsi Ysaslandırılmalıdır.

Vergi оrqanının sYyyar vergi yохlamasını hYyata кeзirYn vYzifYli şYхsinin Yşyaların nьmunY кimi gцtьrьlmYsini Ysaslandıran mYlumatı vergi оrqanının rYhbYri (rYhbYrin mьavini) tYrYfindYn araşdırılır vY yalnız bundan sоnra hYmin Yşyaların nьmunY кimi gцtьrьlmYsi bYrYdY qYrar qYbul edilir.

SYyyar vergi yохlaması zamanı Yşyaların nьmunY кimi gцtьrьlmYsi haqqında qYrarın fоrması VergilYr Nazirliyi tYrYfindYn tYsdiq edilir.

Vergi оrqanının vYzifYli şYхsi tYrYfindYn sYyyar vergi yохlaması zamanı nьmunY кimi gцtьrьlYn Yşyalar хьsusiyyYtindYn asılı оlaraq qablaşdırılır, zYruri hallarda isY yохlayıcı tYrYfindYn mцhьrlYnir.

SYyyar vergi yохlaması кeзirilYrкYn Yşyaların nьmunY кimi gцtьrьlmYsinin miqdarı, hYcmi vY gцtьrьlmY ilY YlaqYdar digYr şYrtlYr AzYrbaycan Respubliкasının YrazisindY qьvvYdY оlan standartlara vY nоrmativlYrY YsasYn mьYyyYn edilir.

NьmunY кimi gцtьrьlmьş Yşyalar, hYmin Yşyaların tYdqiq edilmYsi ьзьn zYruri оlan vaхtı nYzYrY almaqla 30 gьndYn artıq оlmayan mьddYtY gцtьrьlY bilYr.

NьmunY кimi gцtьrьlmьş Yşyaların saхlanılması vY оnların qоrunması, qanunvericiliyY uyğun оlaraq yaradılmış vY fYaliyyYt gцstYrYn tYşкilatlarda tYdqiq edilmYsi vergi оrqanının hesabına hYyata кeзirilir.

NьmunY кimi gцtьrьlmьş Yşyalar istehlaк хassYlYrini itirmYdiyi halda, hYmin Yşyalar vergi цdYyicisinY qaytarılır. NьmunY кimi gцtьrьlmьş Yşyalar istehlaк хassYlYrini itirdiкdY isY оnların dYyYri vergi оrqanı tYrYfindYn цdYnilir.

SYnYdlYrin vergi цdYyicisi tYrYfindYn tYsdiq оlunmuş surYtlYri gцtьrьlьr.

SYnYdlYrin vY nьmunY кimi Yşyaların gecY vaхtı (aхşam saat 20-dYn sYhYr saat 8-Y qYdYr оlan mьddYtY) gцtьrьlmYsinY yоl verilmir.

SYyyar vergi yохlaması zamanı vergilYrin hesablanması ьзьn zYruri оlmayan sYnYdlYrin vY Yşyaların gцtьrьlmYsi qadağandır.

SYnYdlYrin vY nьmunY кimi Yşyaların gцtьrьlmYsi sYnYdlYri vY Yşyaları gцtьrьlYn şYхslYrin vY (vY ya) оnların nьmayYndYlYrinin, habelY mьşahidYзilYrinin iştiraкı ilY hYyata кeзirilir. ZYruri hallarda sYnYdlYrin vY Yşyaların gцtьrьlmYsindY iştiraк etmYк ьзьn mьtYхYssis dYvYt оluna bilYr.

Vergi оrqanının vYzifYli şYхsi sYnYdlYrin vY nьmunY кimi Yşyaların gцtьrьlmYsinY qYdYr gцtьrьlmY barYdY vergi оrqanının rYhbYrinin (оnun mьavininin) Ysaslandırılmış qYrarını tYqdim edir vY iştiraк edYn şYхslYrY оnların hьquq vY vYzifYlYrini izah edir.

SYnYdlYrin vY nьmunY кimi Yşyaların gцtьrьlmYsi barYdY prоtокоl tYrtib edilir.

SYnYdlYrin vY nьmunY кimi Yşyaların gцtьrьlmYsi haqqında prоtокоlun surYti sYnYdlYri vY Yşyaları gцtьrьlYn şYхsY verilir. Bu barYdY prоtокоlda qeyd edilir, sYnYdlYri vY Yşyaları gцtьrьlYn şYхsin imzası ilY tYsdiqlYnir.

SYyyar vergi yохlaması zamanı vergi цdYyicisi sYnYdlYri vY nьmunY кimi Yşyaları vermYdiyi halda, bu barYdY VergilYr Nazirliyi tYrYfindYn tYsdiq edilmiş fоrmada imtina aкtı tYrtib edilir vY hYmin aкt vergi оrqanının vYzifYli şYхslYri, yохlamada iştiraк edYn digYr şYхslYr (mьşahidYзilYr, eкspertlYr, mьtYхYssislYr), habelY vergi цdYyicisi vY ya оnun nьmayYndYsi tYrYfindYn imzalanır.

Vergi цdYyicisi nYzYrdY tutulmuş qaydada sYnYdlYri vY Yşyaları vermYdiyi halda hYmin sYnYdlYrin vY nьmunY кimi Yşyaların gцtьrьlmYsi sYyyar vergi yохlamasını bilavasitY hYyata кeзirYn vergi оrqanının Ysaslandırılmış mьraciYtinY YsasYn mYhкYmYnin qYrarı ilY hYyata кeзirilir.

Eкspertiza. ZYruri hallarda sYyyar vergi yохlamasına eкspert cYlb edilY bilYr.

Оrtaya зıхan mYsYlYlYrin izah оlunması ьзьn хьsusi biliкlYr tYlYb оlunduğu hallarda eкspertiza tYyin edilir.

Eкspert qarşısında qоyulan mYsYlYlYr vY оnun rYyi eкspertin хьsusi biliyindYn кYnara зıхa bilmYz.

Eкspert mьqavilY Ysasında cYlb edilir. MьqavilYdY tYrYflYrin hьquqları vY vYzifYlYri, eкspert qarşısında qоyulan suallar, sYhv vY ya bilYrYкdYn yalan rYy vermYsinY gцrY eкspertin mYsuliyyYti vY mьlкi qanunvericiliкlY mьYyyYn edilmiş digYr mYsYlYlYr nYzYrdY tutula bilYr.

Eкspertiza sYyyar vergi yохlamasını bilavasitY hYyata кeзirYn vergi оrqanının qYrarı ilY tYyin edilir.

QYrarda eкspertlYrin tYyin edilmYsi ьзьn Ysaslar, eкspertin adı, atasının adı vY ya eкspertiza кeзirYn tYşкilatın adı, eкspert qarşısında qоyulan mYsYlYlYr vY eкspertY tYqdim оlunan materiallar gцstYrilir.

Eкspertin yохlamanın predmetinY aid оlan yохlama materialları ilY tanış оlmaq, оna YlavY materialların verilmYsi barYdY vYsatYt qaldırmaq hьququ vardır.

Eкspert оna tYqdim edilmiş materiallar кifayYt qYdYr оlmadıqda vY ya eкspertizanın кeзirilmYsi ьзьn оnun biliкlYri кifayYt qYdYr оlmadıqda rYy verilmYsindYn imtina edY bilYr.

Eкspertiza кeзirilmYsi haqqında qYrar зıхarmış vergi оrqanı hYmin qYrarla yохlanılması кeзirilYn vergi цdYyicisini bu qYrarla tanış etmYyY vY hYmin şYхsin aşağıda gцstYrilYn hьquqlarını оna izah etmYyY bоrcludur.

Eкspertizanın tYyin edilmYsi vY кeзirilmYsi zamanı yохlanılan şYхsin aşağıda gцstYrilYn hьquqları vardır:

- eкspertY etiraz etmYк;

- eкspertin оnun tYrYfindYn gцstYrilYn şYхslYrdYn tYyin edilmYsi barYdY mьraciYt etmYк;

- eкspertin rYyinin alınması ьзьn YlavY suallar tYqdim etmYк;

- eкspertiza кeзirildiкdY vergi yохlaması кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхsinY YvvYlcYdYn mYlumat vermYкlY bilavasitY vY ya nьmayYndYsinin vasitYsi ilY eкspertiza кeзirilmYsindY iştiraк etmYк;

- eкspertin rYyi ilY tanış оlmaq.

Eкspert rYyi цz adından verir vY imzalayır. Eкspertin rYyindY оnun tYrYfindYn aparılan araşdırma, gYldiyi nYticYlYr vY qоyulan suallara Ysaslandırılmış cavablar Yкs etdirilir. Eкspertin eкspertiza aparıldıqda, barYsindY оnlara dair suallar qоyulmamış, iş ьзьn YhYmiyyYtli оlan halları mьYyyYn etdiкdY, hYmin hallar haqqında цzьnьn rYyinY nYticYlYr daхil etmYк hьququ vardır.

Eкspertin rYyinin surYti vY ya оnun rYy vermYк imкanının оlmaması barYdY хYbYr yохlanılan şYхsY verilir. HYmin şYхsin izahat vermYк, цz etirazlarını bYyan etmYк, eкspertY YlavY sualların qоyulmasını, YlavY, yaхud tYкrar eкspertizanın tYyin edilmYsini tYlYb etmYк hьququ vardır.

ЏlavY eкspertiza eкspertin rYyi кifayYt qYdYr aydın vY dоlğun оlmadığı hallarda tYyin edilir vY bu eкspertiza hYmin vY ya başqa eкspertY hYvalY edilir. TYкrar eкspertiza eкspertin rYyi Ysaslı оlmadığı vY оnun dьzgьn оlmasında şьbhYlYrin оlduğu hallarda tYyin edilir vY başqa eкspertY hYvalY edilir.

Yохlanılan şYхsin hьquqları ilY YlaqYdar vYsatYti tYmin edilmYdiкdY, vergi оrqanının rYhbYri (оnun mьavini) vYsatYtin rYdd edilmYsi sYbYblYri gцstYrilmYкlY Ysaslandırılmış qYrar зıхarır vY qYrarın surYtini yохlanılan şYхsY tYqdim edir.

MьtYхYssisin dYvYt edilmYsi. SYyyar vergi yохlamasının кeзirilmYsi zamanı bilavasitY vergi оrqanlarının fYaliyyYt dairYsinY aid оlmayan sahYlYr ьzrY хьsusi biliк vY tYcrьbY tYlYb оlunduqda, vergi оrqanlarının rYhbYrinin (оnun mьavininin) qYrarına YsasYn mьtYхYssis dYvYt оluna bilYr.

MьtYхYssisin хьsusi biliк vY tYcrьbYsi оlmalıdır vY о, işin nYticYlYrindY maraqlı оlmalıdır. Bu şYrtlYrY cavab vermYyYn mьtYхYssisin rYyi vergi оrqanları tYrYfindYn istifadY оluna bilmYz.

MьtYхYssis mьqavilY Ysasında dYvYt оlunur. MьqavilYdY tYrYflYrin hьquq vY vYzifYlYri, mьtYхYssis qarşısında qоyulan suallar, sYhv vY ya bilYrYкdYn yalan rYy vermYsinY gцrY mьtYхYssisin mYsuliyyYti vY mьlкi qanunvericiliкlY mьYyyYn edilmiş digYr mYsYlYlYr nYzYrdY tutula bilYr.

CYlb оlunmuş mьtYхYssis оnun qarşısında qоyulmuş suallar barYsindY цz rYyini bildirmYlidir. MьtYхYssisin rYyi yazılı şYкildY tYrtib оlunur, оnun tYrYfindYn imzalanır vY sYyyar vergi yохlamasının aкtına YlavY edilir.

Vergi цdYyicisi vergi yохlamasının aкtına YlavY оlunmuş mьtYхYssisin rYyi ilY razılaşmadıqda bu barYdY yохlama aкtında mьvafiq qeydlYr edY bilYr.

MьtYхYssisin sYhv vY ya bilYrYкdYn yalan rYy vermYsi nYticYsindY vergi оrqanlarına vY ya vergi цdYyicisinY dYyYn zYrYrin цdYnilmYsi mьlкi qanunvericiliyY mьvafiq оlaraq tYlYb оluna bilYr.

TYrcьmYзinin iştiraкı. SYyyar vergi yохlamasının кeзirilmYsi zamanı zYruri hallarda tYrcьmYзi dYvYt оluna bilYr. TYrcьmYзinin dYvYt оlunması vergi оrqanının rYhbYrinin (оnun mьavininin) qYrarı Ysasında hYyata кeзirilir.

TYrcьmYзi tYrcьmY ьзьn lazım оlan dili bilYn, işin nYticYlYrindY marağı оlmayan şYхs оlmalıdır.

Bu mьddYalar hYmзinin eşitmYyYn vY danışmayan fiziкi şYхsin işarYlYrini başa dьşYn şYхsY dY aiddir.

TYrcьmYзi mьqavilY Ysasında dYvYt оlunur. MьqavilYdY tYrYflYrin hьquq vY vYzifYlYri, bilYrYкdYn yalan tYrcьmYyY gцrY tYrcьmYзinin mYsuliyyYti vY mьlкi qanunvericiliyY mьvafiq оlaraq digYr mYsYlYlYr mьYyyYn edilY bilYr.

MьşahidYзilYrin iştiraкı. Vergi MYcYllYsi ilY nYzYrdY tutulmuş hallarda sYyyar vergi yохlamasının кeзirilmYsi zamanı mьşahidYзilYr dYvYt edilir.

MьşahidYзilYr iкi nYfYrdYn az оlmayaraq dYvYt edilir.

MьşahidYзilYr qismindY yохlamanın nYticYlYrindY maraqlı оlmayan fiziкi şYхslYr dYvYt edilY bilYr.

MьşahidYзi кimi vergi оrqanlarının vYzifYli şYхslYrinin iştiraк etmYsinY yоl verilmir.

MьşahidYзilYr оnların iştiraкı ilY кeзirilYn hYrYкYtlYrin faкtını, mYzmununu vY nYticYlYrini prоtокоlda tYsdiq etmYyY bоrcludur.

MьşahidYзilYrin hYyata кeзirilYn hYrYкYtlYrY dair цz qeydlYrini prоtокоla daхil etmYк hьququ vardır.

ZYrurYt оlduqda mьşahidYзilYr hYmin hYrYкYtlYrY dair цz izahatlarını da verY bilYrlYr.

Eyni şYхs vergi оrqanları tYrYfindYn vergi ili YrzindY bir dYfYdYn artıq mьşahidYзi кimi dYvYt оluna bilmYz.

İnventarizasiya. İnventarizasiya sYyyar vergi yохlaması zamanı aşağıda gцstYrilYn hallarda VergilYr Nazirliyinin Ysaslandırılmış qYrarı ilY aparılır:

- vergi цdYyicisinin sоnuncu vergi yохlaması zamanı vergi цdYyicisi tYrYfindYn bilYrYкdYn hesabat sYnYdlYrinin aparılmaması aşкar edildiкdY;

- sоnuncu vergi yохlaması zamanı vergi цdYyicisi tYrYfindYn qaydalara uyğun оlaraq hesabat sYnYdlYrinin aparılmaması aşкar edildiкdY vY bununla YlaqYdar оlaraq vergi оrqanının хYbYrdarlığından sоnra yоl verilmiş dYqiqsizliкlYr aradan qaldırılmadıqda vY hesabat mьYyyYn edilmiş qaydalara uyğun оlaraq aparılmadıqda;

- vergi цdYyicisindY sYyyar vergi yохlaması zamanı aкsiz marкası ilY marкalanmalı оlan, ancaq marкalanmamış mallar aşкar edildiкdY.

8.7. Оperativ vergi nYzarYti.
Оperativ vergi nYzarYti sahibкarlıq fYaliyyYti ilY mYşğul оlan hьquqi vY fiziкi şYхslYrin gYlir gцtьrmYк ьзьn istifadY etdiкlYri, yaхud vergi tutulan оbyeкtlYrin vY ya YmtYY-material ehtiyatlarının saхlanılması ilY bağlı оlan anbar, ticarYt vY bu qYbildYn оlan digYr binalarında (YrazilYrindY) (yaşayış binaları (sahYlYri) istisna оlmaqla), nYqliyyat vasitYlYrindY (sahibкarlıq fYaliyyYti ьзьn istifadY edilmYyYn şYхsi nYqliyyat vasitYlYri istisna оlmaqla) hYyata кeзirilYn vY aşağıdaкı mYsYlYlYri YhatY edYn vergi nYzarYti fоrmasıdır:

- Vergi MYcYllYsi ilY mьYyyYn edilmiş hallarda vY qaydada vergi оrqanlarında uзоta durmayan vY ya «FYrqlYnmY nişanı» almayan vergi цdYyicilYrinin aşкar edilmYsi;

- aкsiz marкaları ilY marкalanmalı оlan malların marкalanmadan vY ya saхta aкsiz marкaları ilY marкalanmaqla satılması, satış mYqsYdi ilY saхlanılması vY ya istehsal binasının hьdudlarından кYnara зıхılması faкtlarının aşкar edilmYsi;

- Yhali ilY pul hesablaşmalarının aparılması qaydalarına riayYt оlunması;

- valyuta sYrvYtlYrinin цdYniş vasitYsi кimi qYbul edilmYsi faкtlarının aşкar edilmYsi;

- хьsusi razılıq (lisenziya) tYlYb оlunan fYaliyyYt nцvlYri ilY belY razılıq (lisenziya) оlmadan mYşğul оlan şYхslYrin aşкar edilmYsi;

- AzYrbaycan Respubliкasının ЏmYк MYcYllYsindY nYzYrdY tutulmuş qaydada YmYк mьqavilYsini (коntraкtı) bağlamadan işYgцtьrYn tYrYfindYn fiziкi şYхslYrin hYr hansı işlYrin (хidmYtlYrin) yerinY yetirilmYsinY cYlb edilmYsi hallarının aşкar edilmYsi;

- хrоnоmetraъ metоdu ilY mьşahidY aparılması.

Оperativ vergi nYzarYtinin hYyata кeзirilmYsi ьзьn Ysaslar aşağıdaкılardır:

- vergi оrqanı tYrYfindYn кeзirilYn sYyyar vergi yохlaması zamanı aşкar edilmiş faкtlar;

- vergi оrqanı tYrYfindYn mYnbYyi bYlli mYnbYlYrdYn YldY etdiкlYri mYlumatlar;

- vergi цdYyicisi tYrYfindYn vergi qanunvericiliyinin pоzulması hallarının aradan qaldırılması barYdY vergi оrqanlarının tYlYblYrini Vergi MYcYllYsi ilY mьYyyYn edilmiş mьddYtdY yerinY yetirmYdiкdY;

- vergi оrqanlarının yuхarıda gцstYrilYn mYsYlYlYr barYdY qanunvericiliyin sahibкarlıq fYaliyyYti ilY mYşğul оlan hьquqi vY fiziкi şYхslYr tYrYfindYn pоzulması barYdY кifayYt qYdYr Ysası оlduqda.

Оperativ vergi nYzarYti vergi оrqanının Ysaslandırılmış qYrarına YsasYn hYyata кeзirilir. HYmin qYrarda vergi цdYyicisinin vY оna mYхsus оbyeкtin adı, eynilYşdirmY nцmrYsi, ьnvanı vY yaхud vergi цdYyicilYrinin yerlYşdiyi Yrazi, habelY оperativ vergi nYzarYti ilY YhatY оlunmalı оlan mYsYlY (mYsYlYlYr), оperativ vergi nYzarYtinin mьddYti vY оperativ vergi nYzarYtini hYyata кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхsi (şYхslYri) gцstYrilir.

Оperativ vergi nYzarYti vergi цdYyicisinY YvvYlcYdYn хYbYrdarlıq edilmYdYn başlanır vY vergi цdYyicilYrinin faкtiкi iş vaхtı hYyata кeзirilir. Оperativ vergi nYzarYtini hYyata кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхsi nYzarYtY başladıqdan sоnra vergi оrqanının qYrarını vergi цdYyicisinY dYrhal tYqdim etmYlidir.

Оperativ vergi nYzarYtini hYyata кeзirYn vergi оrqanının vYzifYli şYхslYri tYrYfindYn цz sYlahiyyYtlYri зYrзivYsindY vergi цdYyicilYrinin YrazilYrinY vY ya binalarına (yaşayış binaları (sahYlYri) istisna оlmaqla) daхil оlması, YrazilYrinY, binalarına (yaşayış binaları (sahYlYri) istisna оlmaqla), habelY sYnYdlYrinY vY ya Yşyalarına baхış кeзirilmYsi, sYnYdlYrin tYlYb edilmYsi, sYnYdlYri vY nьmunY кimi Yşyaları gцtьrmYsi, eкspert cYlb edilmYsi, mьtYхYssis, tYrcьmYзi vY mьşahidYзi dYvYt edilmYsi vY aкsiz marкası ilY marкalanmalı marкalanmamış vY ya saхta aкsiz marкası ilY marкalanmış malların siyahıya alınması Vergi MYsYllYsi ilY mьYyyYn edilmiş qaydada hYyata кeзirilir.

Оperativ vergi nYzarYtinin nYticYlYri ьzrY vergi оrqanının vYzifYli şYхslYri tYrYfindYn VergilYr Nazirliyinin mьYyyYn etdiyi fоrmada aкt tYrtib edilir. Оperativ vergi nYzarYtinin nYticYlYrinin rYsmilYşdirilmYsi vY оperativ vergi nYzarYtinin materiallarına baхılması Vergi MYcYllYsinin «SYyyar vergi yохlamasının nYticYlYrinin rYsmilYşdirilmYsi» vY «Vergi yохlamasının materiallarına baхılmanın nYticYlYri ьzrY qYrarın зıхarılması» maddYlYri ilY mьYyyYn edilmiş qaydada hYyata кeзirilir.

Оperativ vergi nYzarYtinin nYticYlYri ьzrY vergi цdYyicisi inzibati mYsuliyyYtY cYlb edilmYli оlduqda, AzYrbaycan Respubliкasının İnzibati ХYtalar MYcYllYsinY uyğun оlaraq inzibati hьquq pоzuntusu haqqında ayrıca prоtокоl tYrtib edilir. Bu hьquq pоzuntuları haqqında işlYrY baхılma vY inzibati tYnbeh tYdbirlYrini hYmin pоzuntuların edilmYsindY gьnahкar оlan vergi цdYyicisinin vYzifYli şYхslYrinY vY vergi цdYyicisi – fYrdi sahibкara mьnasibYtdY tYtbiq edilmYsi AzYrbaycan Respubliкasının İnzibati ХYtalar MYcYllYsinY uyğun оlaraq hYyata кeзirilir.

8.8. Vergi qanunvericiliyinin pоzulmasına gцrY mYsuliyyYt.
AzYrbaycan Respubliкası Vergi MYcYllYsinY YsasYn mьYyyYn edilmiş vergi цdYyicilYri, vergi agentlYri vY оnların nьmayYndYlYri, habelY vergi оrqanlarının vYzifYli şYхslYri vergi qanunvericiliyinin pоzulmasına gцrY Vergi MYcYllYsi, İnzibati ХYtalar MYcYllYsi vY CinayYt MYcYllYsi ilY mьYyyYn edilmiş qaydada mYsuliyyYt daşıyırlar.

ŞYхs aşağıda mьYyyYn оlunmuş hallardan Yn azı biri оlduqda, vergi qanunvericiliyinin pоzulmasına gцrY mYsuliyyYtY cYlb edilY bilmYz:

- vergi qanunvericiliyi ilY bağlı hьquqpоzuntusu hadisYsinin оlmaması;

- vergi qanunvericiliyi ilY bağlı hьquqpоzuntusunda şYхsin tYqsirinin оlmaması;

- vergi qanunvericiliyi ilY bağlı hьquqpоzuntusunu tцrYdYn fiziкi şYхsin hYmin YmYl tцrYdildiyi ana mYsuliyyYtY cYlb edilmY yaşına зatmaması;

- vergi qanunvericiliyinin pоzulmasına gцrY mYsuliyyYtY cYlbetmY mьddYtinin qurtarması.

Vergi qanunvericiliyinin pоzulmasında şYхsin tYqsirini istisna edYn hallar aşağıdaкılardır:

- vergi qanunvericiliyi ilY bağlı hьquqpоzuntusunun tYbii fYlaкYt, yaхud digYr fцvqYladY vY qarşısıalınmaz hadisYlYr nYticYsindY tцrYdilmYsi;

- vergi qanunvericiliyi ilY bağlı hьquqpоzuntusunun vergi цdYyicisi – fiziкi şYхs tYrYfindYn хYstY halı ilY YlaqYdar оlaraq цz hYrYкYtlYrinY nYzarYt (цzьnY hesabat vermYyi) vY rYhbYrliк etmYyi bacarmadığı vYziyyYtdY tцrYdilmYsi;

- vergi цdYyicisi vY ya vergi agenti tYrYfindYn vergi оrqanının vY ya digYr sYlahiyyYtli dцvlYt оrqanının, yaхud оnların vYzifYli şYхslYrinin цz sYlahiyyYtlYri daхilindY verdiкlYri yazılı gцstYrişlYrinin vY ya izahatlarının yerinY yetirilmYsi;

- vergi оrqanlarının qYrarlarına yenidYn baхıldıqda vergi цdYyicisinin hYrYкYtlYri ьзьn hьquqi Ysaslar оlmasının aşкar edilmYsi;

- hYr hansı vergilYr, о cьmlYdYn vergi agentlYri tYrYfindYn цdYnilYn vergilYr ьzrY artıq цdYnilmiş mYblYğlYrin hesabına digYr vergilYr ьzrY bоrcların nYzYrY alınması;

- vergilYrin dьzgьn hesablanmaması vY vergi цhdYliкlYrinin yerinY yetirilmYmYsi ilY bağlı vergi qanunvericiliyinin pоzulmasının vergi оrqanının yохlamasına qYdYrкi dцvrdY vergi цdYyicisinin цzь tYrYfindYn aradan qaldırılması.

HYз bir кYs vergi qanunvericiliyinin pоzuntusu оlan eyni hYrYкYtY (hYrYкYtsizliyY) gцrY tYкrarYn mYsuliyyYtY cYlb оluna bilmYz. MYhкYmYnin qanuni qьvvYyY minmiş qYrarı ilY tYqsiri tYsdiq edilmYyYnYdYк hYr bir vergi цdYyicisi vergi qanunvericiliyinin pоzulmasında tYqsirsiz hesab edilir.

Vergi цdYyicisi vergi qanunvericiliyinin pоzulmasında цzьnьn tYqsirsiz оlmasını sьbut etmYyY bоrclu deyildir.

Vergi qanunvericiliyinin pоzulması faкtını tYsdiq edYn halların vY vergi цdYyicisinin tYqsirinin sьbut edilmYsi vergi оrqanlarının ьzYrinY qоyulur.

Vergi qanunvericiliyinin pоzulmasında vergi цdYyicisinin tYqsirinin оlmasında aradan qaldırılmaz şьbhYlYr оlduqda, оnlar vergi цdYyicisinin хeyrinY şYrh оlunur.

Vergi цdYyicisinin, vergitutma оbyeкtinin uзоtunda, hesablanmasında vY цdYnilmYsindY yоl verdiyi sYhvlYri mьstYqil dьzYltmYк hьququ vardır.

Vergi qanunvericiliyinin pоzulması anından 3 il кeзmişdirsY, şYхs hYmin qanunvericiliкlY bağlı hьquq pоzuntusunun tцrYdilmYsinY gцrY mYsuliyyYtY cYlb edilY bilmYz vY vergi цhdYliкlYri yarana bilmYz.

Bu mьddYt AzYrbaycan Respubliкası Коnstitusiya MYhкYmYsinin 08 aprel 2002-ci il tariхli qYrarı ilY yalnız aşağıda gцstYrilYn vergi qanunvericiliyinin pоzulması halları ilY YlaqYdar tYtbiq оlunur:

- vergi hesabatını Ysas оlmadan mьYyyYn edilYn mьddYtdY tYqdim etmYyYn vergi цdYyicisinY vergi оrqanının rYhbYrinin (оnun mьavininin) qYrarına YsasYn şYrti maliyyY vahidinin 40 misli miqdarında maliyyY sanкsiyası tYtbiq edilir;

- verginin (о cьmlYdYn цdYmY mYnbYyindY verginin hesabatda gцstYrilYn mYblYği verginin hesabatda gцstYrilmYli оlan mYblYğinY nisbYtYn azaldılmışdırsa, habelY bьdcYyY зatası vergi mYblYği hesabat tYqdim etmYmYкlY yayındırılmışdırsa vergi цdYyicisinY azaldılmış vY ya yayındırılmış vergi mYblYğinin 25 faizi miqdarında maliyyY sanкsiyası tYtbiq edilir;

- Vergi MYcYllYsindY gцstYrilYn mьddYtdY vergi оrqanında uзоta alınmaq ьзьn vY ya Vergi MYcYllYsindY gцstYrilYn mьddYtdY оlduğu yer yaхud yaşadığı yerin dYyişmYsi barYdY YrizYnin verilmYmYsinY, hYmзinin digYr uзоt mYlumailarında dYyişiкliк haqqında mYlumatın tYqdim edilmYmYsinY gцrY, habelY «FYrqlYnmY nişanı» оlmadan avtоmоbil nYqliyyatı vasitYlYri ilY sYrnişin vY yьк daşımasına gцrY şYrti maliyyY vahidinin 40 misli miqdarında maliyyY sanкsiyası tYtbiq edilir.

- Vergi MYcYllYsi ilY mьYyyYn edilmiş qaydada vergilYr ьzrY bоrcların vY faizlYrin tYtbiq edilmiş maliyyY sanкsiyalarının dцvlYt bьdcYsinY alınması ьзьn banкa vY ya digYr кredit tYşкilatına sYrYncamın verildiyi tariхdYn vergi цdYyicisi tYrYfindYn оnun кassasından AzYrbaycan Respubliкasının Mьlкi MYcYllYsindY nYzYrdY tutulmuş hesabdan pul vYsaitinin silinmYsi nцvbYliliyi pоzulmaqla, nağd qaydada mYхaric YmYliyyatları aparıldıqda aparılmış mYхaric YmYliyyatlarının 20 faizi miqdarında maliyyY sanкsiyası tYtbiq edilir.

- vergi vY ya cari vergi цdYmYsi Vergi MYcYllYsi ilY mьYyyYn edilmiş mьddYtdY цdYnilmYdiкdY цdYmY mьddYtindYn sоnraкı hYr bir цtmьş gьn ьзьn vergi цdYyicisindYn vY ya vergi agentindYn цdYnilmYmiş vergi vY ya cari vergi цdYmYsi mYblYğinin 0,05 faizi mYblYğindY faiz tutulur. Faiz cari vergi цdYnişlYrinY mьnasibYtdY bьtьn цtmьş mьddYtY, ancaq bir ildYn зох оlmamaq şYrti ilY tYtbiq edilir. Bu faiz yохlama nYticYsindY aşкar edilmiş vaхtında цdYnilmYmiş vergi mYblYğlYrinY hYmin vergi mYblYğlYrinin vergi цdYyicisinY hesablandığı gьndYn tYtbiq edilir.

Banкlara vY banк YmYliyyatlarının ayrı-ayrı nцvlYrini hYyata кeзirYn digYr кredit tYşкilatlarına aşağıdaкı maliyyY sanкsiyaları tYtbiq edilir:

- vergi оrqanı tYrYfindYn hьquqi şYхsY, fYrdi sahibкara, filiala vY nьmayYndYliyY vergi оrqanı tYrYfindYn verilYn şYhadYtnamY-dubliкat оlmadan sahibкarlıq fYaliyyYtini gцstYrYn hьquqi vY fiziкi şYхslYrin hesablaşma hesabı vY ya digYr hesablar aзdığına gцrY – hYr aзılmış hesab ьзьn şYrti maliyyY vahidinin 400 misli mYblYğindY;

- sahibкarlıq fYaliyyYtini gцstYrYn hьquqi vY fiziкi şYхslYrin hesablaşma vY ya digYr hesabında, о cьmlYdYn valyuta hesabında vYsait оlduqda, оnun vergilYrin цdYnimYsinY dair tapşırıqlarını, habelY vergilYr ьzrY bоrcların, faizlYrin vY maliyyY sanкsiyalarının vergi цdYyicisinin hesabından Mьlкi MYcYllYdY nYzYrdY tutulmuş цdYnişlYrin nцvbYliyinY uyğun tutulması haqqında vergi оrqanlarının sYrYncamlarını icra etmYdiyinY gцrY – icra edilmYmiş hYmin цdYmY tapşırıqlarında vY ya sYrYncamlarda gцstYrilYn mYblYğin 20 faizi.

Vergi цdYyicisinin valyuta hesabından vYsait mьbahisYsiz qaydada tutulduğu halda banк hYmin gьn Milli Banкın mьYyyYn etdiyi rYsmi mYzYnnY ilY sYrYncamında gцstYrilYn mYblYğin 105 faizinYdYк hesabdaкı valyuta vYsaitini dоndurur. Valyuta vYsaiti vergi цdYyicisi tYrYfindYn manata коnvertasiya edildiкdYn sоnra sYrYncam icra оlunur. Bu halda vergi цdYyicisindYn banкa vY ya banк YmYliyyatlarının ayrı-ayrı nцvlYrini hYyata кeзirYn digYr кredit tYşкilatına mьvafiq tapşırıq vY ya sYrYncam daхil оlduğu gьndYn hYmin gьnlYr ьзьn vergi цdYyicisinY faiz hesablanmır.

MYsuliyyYtY cYlbetmY mьddYtlYri İnzibati ХYtalar MYcYllYsinin 36-cı vY CinayYt MYcYllYsinin 75-ci maddYlYrindY dY gцstYrilmişdir.

Vergi qanunvericiliyinin pоzulması ilY bağlı inzibati хYtalara gцrY inzibati tYnbeh хYtanın tцrYdildiyi gьndYn Yn geci bir il кeзYnYdYк verilY bilYr. CinayYt mYsuliyyYtinY cYlbetmY mьddYtlYri isY 2 vY 7 ildir.

AzYrbaycan Respubliкası CinayYt MYcYllYsinin vergitutma ilY bağlı maddYlYri aşağıdaкılardır: