A. Məmmədov
Yüklə 1,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
64 Azərbaycanlı əsgərlərə qarĢı fiziki güc iĢlədilir, döyülür, təhqir olunurdular. Məxfi məlumatlarda yazılırdı: «Kiçik komandirlərin özünü düzgün aparmaması, onlara fiziki güc tətbiq olunması, təhqir edilməsi nəticəsində əsgərlər arasında narazılıq halları artmaqdadır. Məsələn, noyabrın 20-də 75-ci alayda Qızıl Ordu əsgəri Nəsirov Qurban Bəbir oğlu siqaret növbəsinə dayanarkən döyülmüĢdür.». 75-ci alayda əsgərlərdən siqaret almaq üçün 12 min manat pul yığılmıĢ, lakin baĢqaları tərəfindən mənimsənilmiĢdi. Çoxlarının paltarı, çəkmələri tez-tez oğurlanırdı. MK-nın məxfi məlumatlarında yazılırdı: «Gədəbəy, Tovuz, Nuxa və ġamaxının rayon hərbi komissarları adamları hərbi xidmətə göndərərkən onları tibbi müayinədən keçirmirlər. Odur ki, ağır xəstə vəziyyətində orduya gətirilənlər gərəksiz hesab olunur. Belə hallar da var ki, orduya gətirilən ağır xəstələr gələndən bir neçə gün sonra vəfat edir. 2. Həmin rayonların hərbi komissarları əsgərliyə gedənlərin ailələrinə diqqət yetirmir, əsgər ailələrinin dövlət təminatına köməklik göstərmirlər. Əsgərlər arasında Ģaiyə gəzir ki, bütün dezertirlər dağlarda gizlənən quldurlara aid olunur. Azərbaycan K(b)P MK QutqaĢen rayon Komitəsi bu məlumatdan siyasi nəticə çıxarmamıĢ, dezertirlərin, qorxaqların və Ģaiyəyayanların lazimi cəzasını vermir. Azərbaycan K(b)P MK-nın təĢviqat briqadasının üzvü S.M. Aydınbəyov 27.XI.41». Azərbaycan K(b)P MK-nın təĢviqat briqadası Zaqafqaziya cəbhəsinin 28-ci ehtiyat-atıcı briqadasında çoxlu çatıĢmamazlıqları aĢkarlayıb Azərbaycan K(b)P MK-nın katibi və Zaqafqaziya cəbhəsi hərbi Ģuranın üzvü M.C.Bağırova çatdırmıĢdı. Məlumatlar çox ciddi xarakter daĢıyırdı. Məlumatlardı partiya-siyasi və kütləvi-təbliğat iĢinin artırılması vacibliyi bildirilirdi. Qeyd olunurdu ki, azərbaycanlı əsgərlər komandirlərin onları xoĢagəlməz ana söyüĢləri ilə təhqir etməsindən Ģikayətlənirdilər. Məlumatda göstərilirdi: «Qeyd etməliyik ki, siyasi iĢçilər və onların bu və ya digər alaylardakı müavinləri milli tərkibi nəzərə almadan komplektləĢdirilmiĢdir. 106-cı atıcı alayında döyüĢçülərin 35 faizinin azərbaycanlılardan ibarət olmasına baxmayaraq, siyasi iĢçilərin və onların müavinlərinin yalnız 4-5 faizi azərbaycanlılardır, yaxud azərbaycanca danıĢmağı bacaranlardır. Lakin savadlı və siyasi cəhətdən yoxlanılmıĢ kommunist və komsomolçu azərbaycanlılar da hissələrdə çoxdur». Bundan əlavə, bütün mühazirələr hərbi hissələrdə rus dilində oxunduğundan azərbaycanlı döyüĢçülərin çoxu baĢa düĢmür, hazırlıqsız olurdular. Hər bir siyasi dərsə ayrılan 2 saatın 40 - 50 dəqiqəsi mühazirəyə, qalanı isə tərcüməyə həsr olunur və az effekt verirdi. Azərbaycan K(b)P MK-ya göndərilən məxfi məktubda yazılmıĢdı: «Tamamilə məxfidir. Azərbaycan K(b)P MK-nın katibi Bağırov yoldaĢa. Bizim 392-ci atıcı diviziyası Qori Ģəhərində yerləĢmiĢdir. Diviziya əsasən Azərbaycan SSR Respublikasının Yevlax, ġaumyan, Qasım Ġsmayılov, ġamaxı, Kürdəmir, Zərdabi, Dəvəçi, Bakı, Kirov, Samux, Ağdam rayonları zəhmətkeĢlərindən 65 ibarətdir. Bizim diviziyaya göndərilənlərin əksəriyyəti rus dilini bilmirlər. Yalnız partiya-siyasi iĢin zəif aparılması səbəbindən diviziyamızda fərarilik, xidmətdən yayınma və digər hallar baĢ verməkdədir lakin Stalin yoldaĢın məruzəsinin bütün döyüĢçülərə çatdırılması üçün, xahiĢ edirəm ki, Azərbaycan dilini bilən, Stalin yoldaĢın məruzəsini öyrənməyə kömək edən bir neçə kommunist təbliğatçılar göndərəsiniz. 392-ci Atıcı diviziyasının Siyasi Ġdarəsinin rəisi Buriakov. 18 noyabr 1941. Qori Ģəhəri». Məxfi məlumatlarda, 404-cü diviziyada da azərbaycanlıların rus dili ilə bağlı hədsiz problemləri olduğu açıqlanırdı. Digər məlumatda göstərilirdi ki, hərbi hissələrdə çoxlu sayda dezinteriya və malyariya xəstəliyinə tutulanlar vardır. Həkimlər bunun səbəbini tibbin olmamasında və müalicənin vaxtında aparılmamasında görürdülər. Digər tərəfdən, əsgərlərə tibbi kömək üçün həkimlərə müraciətə icazə verilmirdi. Yalnız sonradan bu qayda ləğv edilmiĢdi. Məlum olurdu ki, əsgərlərə qaynanmıĢ çay verilir, digər millətlərdən olan aĢpazlar isə yalnız özününküləri daha çox təmin edirlər. Əsgərlərə tibbi xidmət zəif təĢkil olunduğundan onların müalicəsi axıradək aparılmırdı. Xəstəni isə diqqətsiz müayinə etdiklərindən xəstəlik tam müalicə olunmurdu. Məxfi məlumatda yazılırdı: «Mətbəxlərdə sanitar vəziyyət kifayətləndirici deyil. Ərzaq məhsulları hara gəldi atılıb. Məsələn, aĢpazların dırnaqları uzun və qara kirlə doludur. Yeməyi iki nəfərə bir qabda vermək əvəzinə, bəzən üçünə verirlər». Əsgərlər həm də poçt xidmətinin yarıtmaz tərkibindən Ģikayətlənirdilər. Göndərdikləri məktublara cavab vermirdilər. Belə hallarda olurdu ki, əsgərlərə yeməyi vaxtında vermirdilər. AxĢam hazırlanan yeməklər paylanırdı. Məxfi sənədlərdə əsgər ailələrinə yerlərdəki rəhbərlərin düzgün olmayan münasibətləri sadalanırdı: «1) Məmmədov Eyvazın ailəsinə nədənsə MTS direktoru çörək vermir. 2) Göyçay rayonundan olan Səmədovun həyat yoldaĢını qəzet redaktoru Məmmədov makinaçı iĢindən ixtisara salmıĢ, baĢqasını iĢə götürmüĢdür. 3) Lənkərandan olan Qafarov Qəzənfər Nəsrulla oğlunun ailəsi - qoca anası və iki uĢağı bu günə qədər yardım almır». Hərbi hissələrdə səliqə-sahman, demək olar ki, yox idi. Ətrafda hər yerdə çalalar qazılmıĢdı. Hərbi əsgərlərin müalicə olunduğu Qospitallarda vəziyyət lap dözülməz idi. Azərbaycan K(b)P MK-ya göndərilən məlumatlarda aĢağıdakılar aydın olurdu: «Azərbaycan K(b)P MK-nın tapĢırığı ilə mən Kirovabad, Xanlar, Qazax rayonlarındakı qospitalların iĢi ilə tanıĢ oldum. Onların yox edilməsinə qarĢı heç bir tədbir görülmür. Qospitallardakı xəstələr saman doldurulmuĢ döĢəklərə və elə o cür də yastıqlarda yatırlar. Ġ. Pasınkov. Məxfi». Məlumatlardan aydın olurdu ki, əsgərlərin özünüasma, öldürmə halları getdikcə çoxalırdı». Nəsiman müəllimin göstərdiyi kimi, doğrudan da azərbaycanlıların, xüsusən cəbhə bölgələrindəki vəziyyəti çox gərgin idi. O vaxtlar Zaqafqaziya müdafiə Ģurasının üzvü olan M.C.Bağırova bu xəbəri çatdırırlar və o dərhal hadisələrin daha çox cərayan etdiyi cəbhənin Yüklə 1,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|