26
Qaza görə keçiriciliyi təyin etdikdə (I. 16)
düsturunda Q əvəzinə
qazın süxur şəraitindəki orta təzyiqə (P
1
+P
2
)/2 uyğun sərfin Q yazmaq
lazımdır, yəni:
),
2
1
/(
0
0
2
P
P
P
Q
Q
burada P
0
, Q
0
-qazın normal şəraitdəki təzyiqi və sərfi; P
1
, P
2
-süxur
nümunəsinin başlanğıcındakı və sonundakı təzyiqdir.
Onda qaza görə mütləq keçiricilik aşağıdakı ifadə ilə tapılır:
)
2
2
2
1
(
0
0
2
p
p
l
p
Q
(I.
17)
2. İndi isə ətalət qüvvələrinin sürtünmə qüvvələrinə nisbətən böyük olan
halına baxaq. Belə halda (I. 10) asılılığında
özlülüyü nəzərə almamaq
olar:
)
,....,
2
,
1
,
,
(
n
d
d
d
l
p
(I.
18)
Ölçülər nəzəriyyəsinə görə
,
2
/
1
1
,
3
1
T
p
l
d
M
d
l
p
L
d
1
olduğundan, (I. 18) ifadəsi aşağıdakı şəklə düşər:
1
,....,
1
2
,
1
3
1
4
1
,
3
1
3
1
2
1
1
1
d
n
d
d
d
p
l
d
l
pd
d
pd
l
l
pd
p
l
d
d
və ya
1
,....,
1
2
2
1
d
n
d
d
d
pd
l
(I.
19)
(I.
19)
ifadəsi süzülmə prosesində sürtünmə qüvvəsini nəzərə
almayan Şezi-Krasnopolski qanununu ifadə edir. Beləliklə, (I. 12) və (I.
19) ifadələri məsaməli mühitdə süzülmə prosesinin halını xarakterizə
edir. Həmin ifadələrin tətbiq sərhəddini müəyyən etmək üçün Reynolds
ədədindən istifadə olunur.
27
Məsaməli mühitdə mayenin qərarlaşmış hərəkəti zamanı ona
təzyiq, ətalət və sürtünmə qüvvələri təsir edir.
Süzülmə qiymətinin müəyyən qiymətinədək ətalət qüvvələrini və
böyük qiymətlərində sürtünmə qüvvələrini nəzərə almamaq olar.
Süzülmə sürətinin bu böhran qiymətinin bu böhran qiymətini nəzarət-
ölçü cihazlarına məxsus dəqiqliklə ölçmək mümkündür. Təcrübələr
əsasında müəyyən edilmişdir ki, süzülmə sürətinin böhran qiyməti
mayenin sıxlığından, özlülüyündən və məsamə kanallarının
ölçülərindən asılıdır, yəni:
).
,
,
(
,
d
kr
Ölçülər nəzəriyyəsinə əsasən
L
d
2
və
L
d
olduğunu qəbul
etsək, aşağıdakı ifadəni yazmaq olar:
).
1
,
1
,
1
(
/
2
d
d
kr
Burada
)
1
,
1
,
1
(
ifadəsi sabit ədəd olub, Reynolds ədədinin böhran
qiyməti-Re
kq
adlanır, yəni:
.
/
Re
d
kr
kr
Ideal süxur modeli əsasında Darsi qanunu ilə Puazeyl düsturunun
müqayisəsi nəticəsində məsamə kanallarının diametrini süxurun
keçiriciliyi və məsaməliliyi vasitəsilə ifadə edə bilərik:
m
k
d
2
4
Akad.
N.N.
Pavlovski
Reynolds
ədədini tapmaq üçün aşağıdakı
düsturu təklif etmişdir:
,
23
,
0
75
,
0
1
Re
e
d
m
(I.
20)
burada d
e
-effektiv diametrdir. N.N.Pavlovski laboratoriya təcrübələrini
təhlil edərək, Reynolds ədədinin böhran qiymətlərinin 7,5 9 arasında
dəyişdiyini göstərmişdir.