A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 192 

hüququm yoxdur. Amma əgər məndən soruşursunuzsa, mən 

sizi anlayıram. 

–Bir yaxşı–yaxşı düşünün. Mən caniyəm. Mən adam 

öldürmüşəm. Mən arvadımın qatiliyəm. 

–Siz cinayətinizin cəzasını  çəkmisiniz.  İztirab sizin 

günahınızı silmişdir. 

–Belə bir cinayətin cəzası varmı? Hansı  cəza bu cinayətə 

layiqdir? 

–Yox, – dedim. – Bu cinayət məcburidir. Siz arvadınızı 

sevdiyiniz üçün öldürmüşsünüz. Sizin ayrı yolunuz yox idi. 

–Tələsməyin, – deyə o qışqırdı – Yalvarıram, tələsməyin. 

Unutmayın ki, bütün danışdıqlarımı siz mənim baxışımdan 

qəbul etmisiniz. Bəlkə bütün bu dəhşətli mənzərələr mənim 

qorxaqlığımın böyüdücü şüşəsinin altından göründüyüçün bu 

qədər dəhşətlidir. Bəlkə orada mənim arvadımı heç də dəhşətli 

şəhvət oyunları gözləmirmiş. Bəlkə... 

Mən etiraz etmək istədim. O, ağzımı açmağa qoymadan 

davam etdi: 

–Axı  mən tək arvadımı öldürməmişəm. Mən həm də onun 

bətnindəki yeni bir insan həyatını  tələf etmişəm. Oğlumu, ya 

qızımı, bəlkə gələcək dahi bir rəssamı, bəlkə insanları xərçəng 

xəstəliyindən xilas edəcək bir təbibi öldürmüşəm. Dünyada 

insan həyatının yaranmasından böyük möcüzə  və insan 

həyatını  məhv etməkdən böyük cinayət varmı? Bunu da 

bağışlamaq olarmı? Mən isə birini yox, gör neçəsini 

öldürmüşəm. Arvadımı. Bir. Onun uşağını. İki. Bəlkə arvadım 

əkiz doğacaqmış. Onda üç. Üç nəfər. Yox, dörd. 

–Dörd niyə? Dördüncü kimdir? 

–Dördüncü də  mən özüm. Axı  mən də ölmüş kimiyəm. 

Mənim yaşamağımın heç bir mənası yoxdur. Məndən də böyük 

cinayətkar varmı? Hamısı da qorxaqlığımın üstündə. Axı mən 

sonra bildim. Arvadımı heç bir təhlükə gözləmirmiş. Onun 

başından bir tük belə  əysik olmayacaqmış. Onu tutmağa yox, 

şahidliyə  də yox, elə–belə söhbətə çağırırlarmış. Tamamilə 

---

 193 

başqa bir məsələ üçün. Tamamilə kənar bir məsələ üçün. Mən 

bunu çox sonralar bildim. Onu kənar bir məsələyçün 

çağırırlarmış, eşidirsinizmi, çağırırlarmış, tutmurlarmış, yox, o 

bir–iki saatdan sonra evə qayıdacaqmış, eşidirsinizmi, 

qayıdacaqmış. Mən onu nahaq öldürmüşəm, eşidirsinizmi, 

nahaq? Qorxaqlığımdan.  

Mən dedim: 

–Bir də zamanın hökmündən. Hər gecə  mənzilləri boşalan 

qonşularınızın taleyi, Kərim kişinin qara fırçası, Sənanın azğın 

zarafatları üzündən. Mən bunların hamısını çox gözəl başa 

düşürəm. Özünüzü qınamayın. Siz arvadınızı  dəlicəsinə 

sevirsinizmiş. Sizi əfv etmək olar. 

–Sizi  əfv etmək olar, – deyə o məni yamsıladı. Sonra o 

mişar səsini, diş yonan maşın səsini andıran paslı və xırçıltılı, 

adamın bütün əsəblərini yerindən oynadan bir gülüşlə 

qaqqıldadı. Ağzını düz uzümə tutub: 

–Sən hər  şeyi bağışlayırsan? – dedi – Bilirsənmi mən 

kiməm? 

Mən onun üzünün ifadəsindən və  səsindən diksindim. 

Bilmirəm nədən, lakin məndə belə bir hiss vardı ki, bütün bu 

axşam eşitdiklərimdən daha qəribə bir şey eşidəcəm. Bu sövqi-

təbii hiss məni aldatmadı. 

Qonağım: 

–Bilirsənmi mən kiməm? – deyə bağırırdı, – bu çapığı 

görürsənmi? 

Qonağım ilan kimi yumşaq, sürüşkən, çiriş bir səslə, qılığa 

girici, aldadıcı bir ahənglə qulağıma pıçıldayırdı. 

–Sənanın gözləri qırmızıydı. Qara bığları vardı, qulaqları 

kiçikdi, burnu düzdü, dodaqları – o bərkdən gülməyə başladı – 

dodaqlarında... – yenidən gülüşlə sözünü kəsdi – dodaqlarında 

bax belə çapıq vardı – deyə kəskin hərəkətlə yerindən qalxdı. 

–Çapıq? – Elə bil məni ildırım vurdu. Deyəsən, ağlım 

çaşırdı. Birdən özüm dəli kimi qışqırmağa başladım. 

–Sənan sənsən, Sənan sənsən!     

---

 194 

O tam bir sakitliklə: 

–Mənəm, – dedi. 

Məni gic gülmək tutdu. Qarşımdakı kişiyə baxıb durmadan 

gülürdüm: 

–Deməli, deməli siz – deyə heç sakit ola bilmirdim – 

sürgündə zadda olmamısınız, ha, ha, ha.  

O ciddi və sakit idi. 

–Yox, – dedi. – O gecə  mənim də taleyimi həll etdi. 

Bayaqdan bəri sizə öz adımdan danışdığım  əhvalat doğrudan 

da olmuş işdir. Doğrudan da belə bir kişi vardı. Doğrudan da o 

öz arvadını bərk sevirmiş. Nədən bilirəm? Ondan ki, yalnız çox 

bərk sevərkən o edəni etmək olar. Mən bu ailə haqqında bircə 

onu bilirdim ki, onlar xoşbəxt idilər, bizi gözləyirdilər, mənə, 

Sənana böyük nifrət bəsləyirdilər... Bir də onu bilirdim ki, 

onlar xoşbəxt ola bilərdilər. Lakin ola bilmədilər. Çünki biz 

qoymadıq.  Ən qəribəsi də o idi ki, bizim doğrudan da onları 

tutmaq fikrimiz yox idi. Lakin bir də o vardı – siz dediyiniz 

kimi, – onların qonşularının mənzilləri tez–tez boşalırdı. Kimin 

tutulması, kimin qalması o zaman məgər boş bir təsadüfdən 

asılı deyildimi. Hə, Kərim kişi və onun fırçası da uydurma 

deyil. Lakin o başqa evdə idi. Mən o dövrdə gördüyüm 

müxtəlif  şeyləri, necə deyərlər, bir növ ümumiləşdirib sizə 

danışıram. Mən bu barədə bir əsər yazmışam. Odur ki, bu 

mənimçün o qədər də çətin deyil. Bəli, mən bu şeylər haqqında 

çox fikirləşdim və  qərara gəldim ki, bildiklərimi yazmasam 

olmaz. Qoy başqaları da bilsin. Lakin belə əsəri heç yerdə çap 

eləmək istəmirlər. Odur ki, mən də  şifahi danışmağa 

məcburam. Mənim bütün hiss-həyəcanlarım da artistlik deyildi. 

Bütün bu şeylər bu günə qədər məni sarsıdır. 

O susdu. Qulaqlarıma inanmırdım. Təəccüblü baxışlarımı 

görüb sözünə davam etdi: 

–Yəqin sizə qəribə gəlir, nə cür olub ki, mən, həmin Sənan, 

indi... 

Haqlısınız... Özümə söz vermişdim ki, rolumu axıra qədər 

---