A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 180 

O əyilib mənim qulağıma pıçıldadı. 

Sonra susdu. Fikrə getdi. Gözlərində  dəhşət oyandı. Rəngi 

daha da qaçdı. Yanağı əsməyə başladı. Elə bil nə isə güclü bir 

daxili ağrıyla çarpışırdı. Sonra ağır–ağır dedi:  

–Bilsəniz mənim arvadım, necə gözəl, necə həzin, zərif idi. 

Aman allah. Bundan dəhşətli nə ola bilər? Ən pis, ən iyrənc, ən 

dəhşətli səhnələr mənə  mələklər qədər pak və  təmiz olan 

arvadımın, istəklimin, gözəlimin surətini xatırladır. 

Mən: 

–Lazım deyil, – dedim. – Danışmayın. Sizə danışmaq 

ağırdır. Mənə dinləmək.  

O gülümsündü: 

–Yox, – dedi. – O təmiz getdi. Ona dəyə bilmədilər. Vəhşi 

əllər, murdar barmaqlar onun aydan arı  bədənində  gəzə 

bilmədi. O pak və  tərtəmiz, ləkələnməmiş getdi. Mənim 

qızdırmalı  xəyalımın yaratdığı  dəhşətli  şeylərdən heç biri 

olmadı. Sənan onun kəsilib atılmış  dırnağına belə toxuna 

bilmədi. 

–Sənan kimdir? – deyə mən təəccüblə soruşdum. 

O birdən dayandı. Mənim Sənanı tanımamağım onu çox 

təəccübləndirmişdi. Sonra birdən nə isə yadına saldı, nə isə 

anladı və gülümsündü. 

–Elədir, – dedi. – Axı siz Sənanı tanımırsınız. Hardan da 

tanıyasınız? Deyirlər o indi hansı mağazadasa satıcı işləyir. İş 

vaxtı qurtaran kimi tez evə qaçır. Bayıra çox da tez–tez 

çıxmağa həvəs göstərmir. Elə geyinmək, elə yaşamaq, qalan 

ömrünü elə keçirmək istəyir ki, gözə çarpmasın, diqqətdən 

yayınsın, unudulsun, nəzərdən qaçsın, birtəhər başını girrəsin 

və  bəzi-bəzi adamlar bəzi–bəzi işləri ona xatırlatmasınlar. Bir 

vaxtlar isə bu Sənan bambaşqa idi. Geyinib-kecinib küçələri 

veyillənər, həmişə diqqət mərkəzində olar, həmişə gözə girərdi. 

Bu Sənan belə Sənandı. Cavan, sağlam, yaraşıqlı, bər–bəzəkli, 

ucaboylu, enlikürək, qarabığlı, gözəl bir gəncdi.  İndi deyirlər 

onun bu cəh-cəlalından heç nə qalmamışdır. Solğun, miskin, 

---

 181 

yazıq Sənan, balaca, zəif, gizlənən, başın girləyən Sənan. 

O, sanki birinci dəfə idi ki, Sənanın aqibətini düşünürdü. 

Xəyalında canlandırdığı surət həm onu sevindirir, həm də elə 

bil məyus edirdi. Sənanın dəyişilməsi onda təəssüfə bənzər bir 

hiss oyadırdı. Halbuki o deyirdi: 

–Dünyada heç kəsə bu Sənana nifrət etdiyim qədər nifrət 

etmirdim. Mən onun nə  işlə  məşğul olduğunu yaxşı bilirdim. 

Və o təzə modlu paltosunu geyinib boynuna rəngbərəng  şərf, 

üzünə  məftunedici gülüş taxıb küçələrə düşəndə, nəzakətlə 

davranıb mədəni söhbətlər edəndə cin beynimə vururdu. 

–İnsanlar, aldanmayın, yanılmayın – deyə bağırmaq 

istəyirdim – Bilirsinizmi bu kimdir? Bu adam məni, sizi, sizin 

ərlərinizi və arvadlarınızı, analarınızı və atalarınızı, bacılarınızı 

və qardaşlarınızı, hətta beşikdə yatan körpələrinizi belə 

üzündən bax bu məlahətli təbəssümü silib atmadan didə, 

parçalaya, döyüb, ya təpikləyib öldürə bilər. 

Mən əlbəttə ki, heç bir vaxt bağırmadım. 

O axşam da biz Sənanı gördük. İsti bir yay günü idi. Lap elə 

bugünkü kimi bir axşam idi. Mən arvadımla Sahil bağında 

gəzirdik. Birdən Sənan bir dəstə yoldaşıyla düz qarşımıza 

çıxdılar. Yol dar idi. Sənan vərdiş halına keçmiş bir nəzakətlə 

çəkilib arvadıma yol verdi. Üzündə  həmişəki yapışdırılmış 

təbəssüm vardı. Amma gözlərinə baxanda, bir dəqiqə bir yerdə 

durmayan, quş axtaran ov tulası kimi ora–bura vurnuxan 

bəbəklərində mən ani bir ifadə sezdim. Bu ifadəni sözlə demək 

çətindir. Bəlkə nisbətən uyğun və yerində  işlənmiş "istehza" 

sözü olardı. Amma bu istehza da deyildi. Yaxın görüşə, bizi 

görüşdürəcək hadisələrə bir işarəmi idi, bizə nə isə bir vədəmi 

idi, bir hədəmi idi, bir xəbərdarlıqmı idi? Amma hər halda 

təəssüf deyildi. Hər halda o bizə rast gəlməsindən narazı 

deyildi. Hər halda o nə isə bilir, nəyisə qəti bilir və bu NƏ İSƏ 

bizimçün ağır bir sarsıntı, onunçün xoş bir macəra idi. 

Bu saniyənin yüzdə birində sezdiyim ifadə  məni sarsıtdı. 

Lakin bu ani ifadənin yerinə gələn ifadə məni bəlkə daha artıq 

---

 182 

dəhşətə gətirdi. Bu ikinci ifadəni aydın görmək və ona səhvsiz 

ad vermək olardı. Bu şəhvət ifadəsiydi. Sənanın ona – Mənim 

gözəlimə baxan murdar gözlərində çirkin bir ehtiras, iyrənc 

çılpaqlığını heç şeylə örtmək, bürümək istəməyən bir erkək 

intizarı, pis söyüş kimi sırtıq, həyasız bir şey, yaxın nəşəyə qəti 

əmin olan bir əxlaqsızın səbirsizliyi var idi. 

Siz o dövrdə yaşamamısınız. O dövr barəsində sizə nə qədər 

və necə danışsalar belə siz onu təmamilə anlaya bilməzsiniz. 

Siz o qorxunu necə təsəvvür edə bilərsiniz, hər an, hər dəqiqə 

uçurum qırağıyla yerimək, həm də taytıya–taytıya yerimək, 

yanında səni hər dəqiqə sözsüz–danışıqsız girdaba itələməyə 

hazır olan adamların addımbaaddım səni izləməsi, hər gələn 

gecəni son bilmək, hər səhəri açanda yeni qarşıdan gələn 

gecənin dəhşətini düşünmək – bütün bunları danışmaqla 

anlatmaq olmaz. 

Səsinin heç yerə çatmazlığını, haqsızlığın dəryasında 

boğulduğunu, heç kəsə, anana, atana, arvadına belə 

ürəyindəkiləri deməyi cəsarət etməməyi necə  təsəvvürə  gətirə 

bilərsiniz.  Ən dəhşətli özünü mühakimədən sonra belə 

vicdanında bir təqsir görməyib hər an min günahla 

təqsirləndirilə biləcəyini duymağın  əzabını  sən necə hiss edə 

bilərsən? Bəziləri – günahsız olub müqəssirlikdə ittiham 

olunanlardan bir çoxu böyük bir intizarla vicdanlarını arayıb 

heç olmasa bir ləkə, bir təqsir tapmaq arzusunda olurlar. Onda 

heç olmasa onların təsəllisi olardı. "Günahındı, çək". 

Belələrindən bir çoxu vicdanlarını  təmiz görüb məyuslaşır və 

bundan sonra şüurlu, ya yarımşüurlu bir halda qəsdən, ya da 

bəlkə yarımqəsdən bir qəbih iş görür, bir yasaq söz danışır və 

cəzanı nisbətən asan qəbul edirdilər. "Cəzamdır çəkirəm". Bu 

böyük təsəllidir. "Təqsirsiz getdimin" – zəhərindən yaxşıdır. O 

dövrdə bir tək Kərim dayı xoşbəxt idi. Kərim dayıya qansız, 

zülmkar, özgələrin dərdindən həzz alan bir adam demək 

olmazdı. Çuğul da deyildi. Müsibətlərə yuxarıdan baxan filosof 

da deyildi. Kərim dayı axmaq, ya səfeh də deyildi. Kərim dayı 

---