A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

62- §. Mikroorganizmlar seleksiyasi
1.
2.
3.
4.
Zot va nav deb nimaga aytiladi?
Seleksiyaning qanday asosiy usullarini bilasiz?
Duragaylash qaysi maqsadlarda ishlatiladi?
Poliploid navlarning qaysi jihatlarini bilasiz?
likda ko‘pincha organik moddalarning bir muncha faol sintez qiluvchi, 
hosildorligi yuqori, katta o‘lchami bilan farqlanadigan poliploid o‘simliklar 
ham olinadi ( 74—75­ rasmlar). Beda, qand lavlagi, javdar, grechixa, moyli 
o‘simliklarning poli ploidli navlari keng tarqalgan
. 
10 — Biologiya, 9­ sinf.

---

146
SELEKSIYA ASOSLARI
VI BO‘LIM
63- §. O‘zbekiston olimlarining seleksiya
sohasidagi erishgan yutuqlari
dalanishga asos langan butunlay yangi ishlab chiqarish korxonalari paydo 
bo‘ldi. Mikroorganizmlar metallurgiya sohasida ham «faoliyat» ko‘rsata­
di. Rudalardan metallarni ajratib olishda qo‘llaniladigan odatdagi tex­
nologiyalar tarkibi jihatdan murakkab bo‘lgan yoki siyqa rudalardan keng 
foydalanishga imkon bermaydi; ularni qayta ishlash natijasida juda ko‘p 
chiqindilar hosil bo‘ladi, atmosferaga zaharli gazlar ajralib chiqadi. Metal­
lar biotexnologiyasi bakte riya larning minerallarni oksidlash va metallarni 
eruvchan birikmalarga aylantirish xususiyatiga asoslangan. 
Olimlar bakteriya hujayrasiga ma’lum genlarni, shu jumladan odam 
genini ham kiritish usullarini ishlab chiqdilar. Bu usullar 
gen muhandisligi
deb ataladi. Bakteriya hujayrasi o‘ziga yot (begona) bo‘lgan gen asosida 
ko‘p miqdorda oqsillarni sintez qiladi. Hozirgi kunda shu yo‘l bilan 
viruslar ko‘payishini to‘xtatuvchi interferon oqsilini, qonda glukozaning 
miqdorini nazorat qiluvchi insulin oqsilini olishmoqda.
Mamlakatimizda mikrobiologiyani rivojlanishi uchun qulay sharoit 
mavjudligi tufayli bir qator sanoat tarmoqlarini: oziq­ovqat, konserva, 
sut mahsulotlarini qayta ishlash, antibiotik va vitaminlar ishlab chiqarish 
sanoatlari yanada rivoj topmoqda. Olimlarimiz A.M. Muzaffarov, 
M.I.Mav loniy, S. Asqarova, A. Xolmurodov va boshqalar mikrobiologiya 
fanining rivojla nishiga katta hissa qo‘shdilar. A. Muzaffarov va uning 
shogirdlari xlorella suv o‘tidan chorva mollarining mahsuldorligini 
oshirishda va bir qator suv o‘t lari dan ifloslangan suv havzalarini tozalashda 
keng miqyosda foydalanishni yo‘lga qo‘ydilar. M. Mavloniy bir qator 
achitqi zamburug‘larini o‘rganib, ularni novvoychilik, chorvachilik va 
boshqa sohalar uchun achitqilar tayyor lash texnologiyalarini yaratdi.