A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

bir 
hujayrali shakllar
ya’ni, mikroskopik o‘lchamdagi bakteriya, achitqi va 
boshqalardir. Yirik organizmlar ko‘plab hujayralardan tashkil topib, ular 
ko
‘
p hujayralilar
deb ataladi. Masalan, odam tanasini tashkil etuvchi 
hujayralar soni milliarddan ko‘pdir.
Dastlabki tirik organizmlar bir hujayrali bo‘lib, shubhasiz juda sodda 
tuzil gan hamda hozirgi davrdagi bakteriyalarga o‘xshab ketgan. Keyinchalik 
ancha murakkab bir hujayrali shakllar kelib chiqib, ularning ba’zi birlaridan 
niho-yat ko‘p hujayrali organizmlar paydo bo‘lgan.
Shunday qilib, hozir ko‘pchilik olimlar organik olamni 4 dunyoga: 
bakte-riyalar, zamburug‘lar, o‘simliklar va hayvonlar dunyosiga ajra tadi. 
Viruslar tirik organizmlarga xos bo‘lgan bir qator xususiyatlarga ega.
Viruslar. 1892- yilda rus olimi D.I. Ivanovskiy tamaki o‘simligida uch-
raydigan tamaki mozaikasi deb ataluvchi kasallik qo‘zg‘atuvchisining 
o‘ziga xos xususiyatlarini aniqladi. Ushbu kasallik qo‘zg‘atuvchi viruslar
bakteriali filtr dan o‘ta olish xususiyatiga ega. Natijada sog‘lom tamaki 
o‘simligini filtr dan o‘tgan suyuqlik bilan zararlash mumkin. oradan bir
necha yil o‘tgach F.Leffler va P.Froshlar uy hayvonlarida uchraydigan 
oqsil kasalligini qo‘z g‘atuvchilar ham bakteriali filtrdan o‘tib ketar ekan,
degan xulosaga keldilar. Nihoyat, 1917- yil kanadalik bakteriolog F. de 
Errel bakteriyalarni zararlovchi bakteriofag-virusni kashf etdi. Shunday 
qilib, o‘simlik, hayvon va mikroorga nizmlarda viruslar kashf etildi. Ushbu 
kashfiyotlar hayotning hujayrasiz shakllari ya’ni, yangi fan sohasi — 
virusologiyani (viruslarni o‘rganuvchi) ochib berdi.
Viruslar inson hayotiga katta xavf soladi. Ular bir necha yuqumli kasal-
liklar (gri pp, quturish, sariq kasalligi, ensefalit, qizilcha va boshqalar)ning
3- §. Hayotning hujayrasiz shakllari

---