A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

Organizmlarning xilma-xilligi
II bob 
tuzilish va funksional yig‘indisi hisoblanadi. Masalan, odamning terisi 
epiteliy va birik tiruvchi to‘qimalardan iborat, ular bir necha vazifalarni 
bajaradi.
organizm. organizm mustaqil hayot kechiruvchi yaxlit yoki bir va 
ko‘p hujayrali tirik tizimdan iborat. Ko‘p hujayrali organizm har xil 
vazifalarni bajarishga moslashgan to‘qima va organlardan tashkil topadi.
populatsiya—tur.
Populatsiya kelib chiqishi, yashash sharoiti va hayot 
tarzlari bir xil (o‘xshash) organizmlarning yig‘indisidan iborat. Ushbu 
bosqichda dastlabki evolutsion o‘zgarishlar kuzatiladi.
Biogeotsenoz. Bir-biri va atrof muhit bilan o‘zaro munosabatda 
bo‘ladi gan organizmlarning populatsiyalari 
biogeotsenozlar
deb ataladi. 
Bio geotse nozdagi hayot jarayonlarini tashqaridan keladigan energiya ta’-
minlagani uchun uni ochiq, o‘zini o‘zi boshqaradigan sistema deyiladi. 
Bio geotse nozning asosiy vazifasi energiyani to‘plash va taqsimlashdir.
Biosfera. Sayyoramizdagi hayotning barcha ko‘rinishlarini qamrab 
olgan, ancha yuqori darajadagi tabiiy tizimdir. Biosfera yerdagi tur-
li-tuman hayot ko‘rinishlarini qamrab oladi. Biosfera bosqichida say-
yoramizdagi tirik organizmlarning hayot faoliyati bilan bog‘liq ravishda 
barcha moddalar va energiyaning davriy aylanishi kuzatiladi.
Tirik mavjudotlar Yerda 3,5 mlrd. yil avval kelib chiqqan. Hozirgi 
davrda ularning avlodlari Yer yuziga shunchalik keng tarqalib ketganki, 
turlar soni millionlarni tashkil qiladi. Ular orasida turli-tuman ko‘rinish-

---

12
ORGANIK OLAMNING XILMA-XILLIGI
I BO‘LIM
lardagi su
t
emi
zuvchilar yoki xilma-xil shakldagi gulli o‘simliklar, zambu-
rug‘lar, baliqlar, qushlar, hasharotlar va hokazolar bor.
organizmlarning xilma-xilligi asosida ma’lum bir umumiylik mavjud. 
Bun dan tashqari barcha organizmlar hujayra deb atalgan o‘xshash tuzilish-
dagi birlikka ega. Hujayra tirik tabiatning yuksak darajada tashkil topgan 
bo‘ la gi hisoblanib, u o‘zining yashashi va o‘sishi uchun tashqaridan ozuqa 
o‘zlash tiradi. Ko‘payish natijasida hujayra ikkiga bo‘linadi. Har bir yangi 
hujayra ona hujayradagi irsiy xususiyatlarni o‘zida mujassamlashtiradi.
Ba’zi bir organizmlar faqat bitta hujayradan tashkil topadi. Ular