A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin
Yüklə 5,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
| elektron mikroskop. Hozirgi davrda ko‘rish qobiliyati eng yuqori his-
oblangan asboblardan biri elektron mikroskopdir. Ular tasvirni 200 000 martagacha kattalashtirib beradi. Bunda o‘rganilayotgan obyektning tasviri yorug‘lik nurlarida emas, balki elektronlar oqimi yordamida hosil qilinadi. Elektron mikroskop yordamida hujayraning o‘ta nozik tuzilmalarini aniqlash imkoni mavjud. Uning yordamida ribosomalar, endoplazmatik to‘r, mikronaychalar kashf etilgan. Keyingi yillarda elektron mikros- kopning takomillashtirilishi natijasida uch o‘lchamli tasvirlar, ya’ni struk- turalarning fazoviy tasvirlarini olishga muvaffaq bo‘lindi. Hujayra tarkibidagi turli-tuman kimyoviy moddalarni aniqlash uchun sitokimyoviy (sitos-hujayra) usullaridan keng foydalaniladi. Buning uchun turli xil bo‘yoqlar ishlatiladi. Ular yordamida hujayra tarkibidagi oqsillar, nuklein kislotalar, yog‘lar, uglevodlarni aniqlash mumkin. Tirik organizmlarning organ va to‘qimalarini maydalab (bir xil massa hosil bo‘lguncha), ulardan sentrifugalash usuli yordamida hujayraning or- ganoidlarini ayrim-ayrim holda (yadro, xloroplast, mitoxondriya, riboso- ma) ajratib olinadi va ularning xususiyatlari o‘rganiladi. 36 HUJAYRA HAQIDAGI TA ’ LIMOT II BO‘LIM Barcha tirik organizmlar hujayraning tuzilishiga ko‘ra ikkita katta guruhga bo‘linadi: yadrosiz organizmlar — prokariotlar va yadrolilar — eukariotlar. Prokariotlar guruhiga barcha bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlari (siano bakteriyalar), eukariotlar guruhiga esa zamburug‘lar, o‘simlik va hayvonlar kiradi. Shunday qilib, hozirgi davrda hujayralar tuzilishiga ko‘ra ikkita sohaga ajratilgan va tegishli ravishda ikki yirik guruh: proka- riot va eukariotlar deb ataladi. Prokariot organizmlar azaliy xususiyatlarni o‘zida saqlab kelmoqda. Ya’ni ular juda sodda tuzilishga ega. Shu asosga ko‘ra ular alohida olamga ajratilgan. Eukariot hujayralarda qo‘shqavat qobiq bilan o‘ralgan yadro, murak kab tuzilishga ega bo‘lgan «quvvat stansiya»lari — mitoxondriyalar; o‘simliklar- da bulardan tashqari yana xloroplastlar bo‘ladi. Yüklə 5,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|