Abdulla Qahhor



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə34/39
tarix24.12.2023
ölçüsü5,01 Kb.
#160527
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   39
Abdulla Qahhor. Anor [@kitoblar pdf]

JONFIG‘ON
Jonfig‘onni tanisangiz kerak – o‘sha, o‘tgan yil bahorda
mast bo‘lib, ko‘chadan o‘tgan odamga «hozir aytasan:
boshimni qaysi devorga urib yoray», deb yopishgan, keyin
soqoliga o‘zi o‘t qo‘yib, gugurt chiqarganni so‘kkan kishi.
Kecha shuning uyidan xotin kishining achchiq-achchiq
yig‘lagan tovushi eshitildi. Jonfig‘on bu yaqin yillarda xotinini
urgan emas, hatto bir kuni samovarda o‘zi: «Xotin kishini
nomard uradi, qo‘ling qichisa, o‘zingga o‘xshagan qo‘li qichi-
ganni topib mushtlash, men seni mard bilay», degan edi.
– Nima bo‘ldi?
Uch-to‘rt kishi bo‘lib asta kirsak, hovlining o‘rtasida katta
gulxan, xotini Malohatxon uning atrofida dodlab yuribdi.
To‘xtatdik.
– Nima gap?
– Sho‘rginam qursin... ko‘rmaysizlarmi... Besh-olti yildan
beri bitta paypoq olib bergani yo‘q-ku, ishlab-ishlab topgan
pulimga qilgan hamma kiyimlarimga kerosin sepib o‘t qo‘ydi...
Shu ustimdagi ish kiyimim bilan qoldim...


183
Jonfig‘on derazadan boshini chiqarib baqirdi:
– Gapir, ha, gapir!.. Sening gaping gap-u, bizniki gap
emasmi!..
Jonfig‘on katta bir haqiqatni ochishga shoshilganday,
uydan yugurib chiqdi, bizga zo‘r haqsizlikdan shikoyat qila-
yotgan qiyofada turib, allaqayerda o‘tgan bir avliyoning o‘z
o‘g‘liga «xotinlar bevafo» deb qilgan nasihati, jinoyat
qonunlari majmuasining allanechanchi moddasi to‘g‘risida
gapirdi va bexosdan yig‘lab yubordi. Keyin bilsak, kecha er-
xotin urishgan, xotin «qo‘y endi, men sen bilan umr
qilmayman, ertaga xatimizni olamiz», degan ekan.
Urish, qo‘ydi-chiqdi ham har xil bo‘ladi. Ba’zi urishlar
shunday arzimagan narsadan chiqadiki, orada qancha sovuq
gaplar o‘tib, «hordiq chiqqandan keyin» urish nimadan
chiqqanini na er eslay oladi, na xotin. Bularning ham janjali
shu xilda bo‘lsa yarashtiraylik, ikkovi ZAGSning o‘sha «o‘lim
va taloq» bo‘lmasiga qadam bosmasin deb, gap so‘radik. Er-
xotin ayta bersa, bu janjalning tarixi biron yozuvchining
qo‘liga tushsa kattakon bir kitob bo‘ladigan.
Jonfig‘on bundan besh-olti yil burun qaysi bir idoraning
izvoshini minar ekan, kirakashlik qilib qo‘lga tushib ishdan
haydashibdi, keyin sabzavot do‘koniga mudir bo‘lgan ekan,
«juda arzon mollar, bularning ustiga so‘m qo‘yib bo‘lmasa,
tiyin qo‘yish bilan qachon boy bo‘ladi kishi», deb o‘zi tashlab
ketibdi, tanish-bilishlari zavodga ishga joylab qo‘ygan ekan,
«oyligidan bo‘lak daromadi yo‘q», deb bormay qo‘yibdi,
shundan keyin qilmagan ishi qolmabdi desa bo‘ladi: gulfu-
rushlik deysizmi, tom shuvoq deysizmi, qassobchilik dey-
sizmi... bir-ikki hafta bozorda qovun tilib ham sotibdi.
Malohatxon Jonfig‘on izvoshchilikdan haydalgan yili,
mahalladagi faol ayollarning himoyasi ostida, erining qarshi-
ligiga qaramay, tuman hokimiyatiga farrosh bo‘lib kirgan ekan,
o‘qibdi, hademay savodi chiqibdi, bir yil-bir yarim yildan
keyin hatto majlislarda nutq so‘zlovchiga: «O‘rtoq, sizga
savolim bor», deydigan bo‘libdi. Tuman rahbarining shoferi
Tishchenko degan ayol uning sog‘lomligiga, kuchiga, abjir-
ligiga, ayniqsa, zehniga qoyil bo‘lib yurar ekan, bir kuni
uyga chaqirib, «sen shofer bo‘lgin, nima yordam kerak bo‘lsa
beraman», debdi. Malohat ham shunday bir narsani orzu


184
qilib yurar ekan, darrov ko‘nibdi. Shundan keyin Tishchenko
uni birmuncha vaqt shoferlar kursiga tayyorlabdi, oqibat
kirgizib ham qo‘yibdi.
Jonfig‘on avvallari uning niyatiga, o‘qishiga «notavon
ko‘ngil... orzuga ayb yo‘q» degan nazar bilan qarab yurar
ekan, bir vaqt qarasaki, Malohat kursni bitirib, gruzovoy minib
yuribdi! Jonfig‘on bunga ham ko‘nikibdi – «ha endi, minsa
minibdi-da, shu ham martabami, mashinani o‘zi o‘ylab
chiqariptimi», deb o‘ziga tasalli beribdi. Biroq Malohat ikki
yilda uch marta mukofotlanibdi. Jonfig‘on mukofotni o‘z gazi
bilan o‘lchagani uchun bunga ham uncha parvo qilmabdi –
«olgan mukofotiga ot bilan tuya berarmidi», debdi. Jonfig‘on
o‘tgan yil bahor kechalarining birida (o‘sha kuni ertasiga
boshini yormoqchi bo‘lgan, soqoliga o‘t qo‘ygan) istirohat
bog‘iga kirgan ekan, qarasa, shaharning man-man degan
staxanovchilari qatorida xotinining ham kattakon portreti
turibdi! Sevinch, qo‘rquv, baxillik – hammasi aralash-quralash
bo‘lib, Jonfig‘onning boshi g‘ovlab ketibdi. U darrov uyiga
kelib, har qalay, xotinini suyibdi, o‘pibdi, lekin suhbat janjal
bilan tugabdi. Bu kungacha bo‘lib o‘tgan uchta yirik janjalning
biri shu ekan.
– Shunda janjal nimadan chiqdi? – dedi sherik-
larimizdan biri.
Jonfig‘on javob bermoqchi bo‘ldi, Malohat gapini
og‘zidan oldi.
– Tuppa-tuzuk o‘tirgan odam birdan aynib, endi undoq
bo‘lasan, bundoq bo‘lasan, jazman chiqib qoladi, deb
jahlimni chiqardilar. Xayolimda yo‘q gaplar...
– Xayolingda yo‘q-a, xayolingda yo‘q! – dedi Jonfig‘on
kesatib.
– Ha, xayolimda bo‘lib nima qildim?
– Xayolingda bo‘lmasa nima uchun buqog‘ingni kestir-
ding? Xo‘sh? Qani, mana shu to‘rtta odamning oldida javob
ber-chi?
Malohatning ko‘k piyoladan ko‘ra kichikroq buqog‘i bo‘lib,
shuni o‘tgan yil kuzda kestirgan ekan. Ikkinchi yirik janjal
shunda bo‘lib, yaqin bir haftaga cho‘zilibdi.
– Kestirsam yomon bo‘liptimi? – dedi Malohat. – Axir...
xotiningizman...


185
– Nima, menga yoqish uchun kestiribsanmi? Hech-da!
Menga buqog‘ing bilan ham yoqa berar eding. Boshqaga
yoqaman deb kestirgansan!..
– Uyaling! Ilgarilar, buqog‘ing bor deb, ko‘z ochirgani
qo‘ymas edingiz-ku! Necha marta yig‘latgansiz?
Jonfig‘on, nima deyishini bilmay, yerga qaradi va do‘n-
g‘illadi:
– Men yig‘latgan emasman... o‘zing yig‘lagansan...
Biz kulgidan o‘zimizni tiyolmadik, ammo baralla kulish
to‘g‘ri kelmagani uchun birimiz mo‘ylovimizni silab, birimiz
yo‘talib deganday kulgimizni yashirdik. Jonfig‘on «Malo-
hat endi meni tashlab ketadi», deb hadiksirab yursa, Malohat
erining bu yurish-turishidan xijolat tortib yurar ekan. Shuning
uchun Malohat ko‘zga ko‘ringan sayin erini el qatori ish-
lashga undar, yalinar, ba’zan qattiq gapirar, hatto yig‘lar
ekan. Jonfig‘on oxiri insofga kelib, shu bu yil qishda non
zavodiga ishga kiribdi, ammo bir oy ishlamasdan progulchi
tarzida ishdan haydalibdi. Jonfig‘on buni, albatta, talay
vaqtgacha xotinidan yashirib yuribdi, bu ma’lum bo‘lib
qolgandan keyin xotiniga necha-necha tavba-tazarrular qilib,
endi biror joyga kirib ishlashga, astoydil ishlashga so‘z beribdi.
Malohat ishonibdi va o‘zi ish topib, o‘tgan oyning o‘n birin-
chi sanasida joylab qo‘yibdi. O‘tgan kuni qarasa, mulla
Jonfig‘on yana bekorlar! Malohat surishtirgani korxonaga
boribdi, surishtirib qarasa, Jonfig‘on faqat o‘n yetti kun
ishlabdi, xolos, kasallik varaqasi olgani shifokorning oldiga
chilimning suvini ichib lohas bo‘lib kirgan ekan, shifokor
ichini chayqabdi va «ko‘r bo‘ldingmi, nega tamaki yeysan»,
debdi. Bu gap korxonaga ovoza bo‘lib, Jonfig‘onni o‘sha
zahotiyoq ishdan haydashibdi. Mana, uchinchi yirik janjal
mana shundan chiqibdi.
– Nega bundoq qilasiz, axir? – dedik.
Jonfig‘on yer chizib o‘tirar ekan:
– Shayton... – dedi.
– Bekor aytibsiz! – dedi Malohat jahli chiqib, – chilim-
ning suvini ichib shifokorga kirishni shayton sizdan o‘rgan-
gandir!..
Hammamiz jim qoldik, Jonfig‘on birpasdan keyin boshini
ko‘tarib:


186
– Bo‘ladigan gap shu, – dedi, – mening qo‘yadigan
xotinim yo‘q. Agar zo‘rlik bilan xat topshirsang tovonimga
qolasan. Mana shu yigitlar guvoh. Aytdim-qo‘ydim, ikki
quloch arqon...
U o‘pkasini tutolmay yig‘lab yubordi. U yig‘lar ekan,
yana xotiniga so‘z berdi. Malohat uni hech qachon bu ahvol-
da ko‘rmagan bo‘lsa kerak, yumshadi.
Men sizga aytayin, – dedi, – pulingizning keragi yo‘q,
ishlasangiz bo‘lgani! Men sizni hozir erim degani nomus qilaman!
Jonfig‘on qasamning har xilidan ichdi, keyin bizning kafil
bo‘lishimizni so‘radi. Biz oxirgi sinoq bo‘lishi sharti bilan
kafil bo‘ldik, ammo har qaysimizning dilimizda: «Bu xotindan
uyalib qolmasmikanmiz», degan bir andisha bor edi. Malohat
ko‘ngandan keyin biz chiqib ketdik. Samovarda o‘tirgan edik,
birpasdan keyin Jonfig‘on chiqdi va yonimizga kelib:
– Shu gap gap bo‘ldimi yo tag‘in jinniligi tutarmikin? –
dedi.
Biz hali javob bermasdan Malohat eshikni ochib qaragan
edi, Jonfig‘on yugurganicha bordi, ikkovi kirib ketdi.
Ertasiga eshitsak, Jonfig‘on yo‘qlab kelgan takasaltang
og‘aynilarini uyiga kirgizmabdi.

Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   39




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə