Abdurahmon sayyoh toshkandiyning al-isloh jurnalida

Oriental Renaissance: innovative, 
educational, natural and social sciences
 
 
VOLUME 1 | ISSUE 2 
ISSN 2181-1784
 
145 
w
ns.uz
www.orie
2021
 March 
 
husni mukammal bo‘lmaydi. YOki aytish mumkinki, u insonning ahloqi etuk 
bo‘lmaydi. 
Zohiriy suvratni “xalq” (“fatha
”
bilan) va botiniy suvratni “xulq” (
“
zamma
”
bilan) deyiladi. Odatda falon shaxs xushxalq va xushxulqdir deb – aytadilar. Bu gapni 
aytishdan maqsad u kishining ham zohiriy va ham botiniy husni orastaligi, bekamu-
ko‘stligidir. 
“Axloq” xulqning ko‘pligidir. Forsiy tilida “xulq” so‘zi o‘rnida uning ko‘pligi 
“axloq” lafzini qo‘llaydilar. 
Xulq inson nafsini aniqrog‘i uning ichki dunyosini davolovchi sifatlardan 
biridir. Undan insonda taammul ya’ni fikrlash, mulohaza qilish holati sodir bo‘ladi. 
Agar kishida shunday holat bo‘lsa, u aqlli va maqtovga loyiqdir. Bas bu sifatni 
chiroyli xulq yoki xushxulq deyiladi. Agar hatti-harakatda salbiy holat yuz bersa uni 
badxulq deyiladi. 
XULOSA VA TAKLIFLAR 
Toshkandiy insoniylik sharafi, qiymati, shaxs kamoloti xususida yozar ekan, 
nafs va ruh tasvirlariga alohida e’tibor qaratadi. Ayniqsa, ma’rifatparvarning ushbu 
asarida ruhning maqom va darajalari, nafs martabalari chuqur yoritilganki, ularni 
o‘rganish biz yoshlarning ta’lim tarbiyamiz uchun foydadan xoli bo‘lmaydi, deb 
o‘ylaymiz, chunki ruhiyati sog‘lom yoshlargina buyuk kelajak poydevorlari bo‘la 
olishadi.
SHuni unutmaslik kerakki, xulq faqat ish harakatnigina ifodalamaydi. Balki, 
nafsga xos sifatlardan birining ham nomidir. Masalan, ba’zi insonlar sahovat xulqiga 
ega bo‘ladilar. Garchi, ularning holati yo‘qchilik sababi bilan uzrli bo‘lsa ham. Ba’zi 
insonlar esa, bahillik xulqiga ega bo‘ladilar.[10;22]