Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
104 
                                                                               v
min
 
v(t) v
max   ,                                                                                           
(5) 
                                                                                    
       
 
 U(x,t) u
max    ,                                                                                                     
(6)
    
 
şərtlərini ödəyən və 
 
                                  
 
İ(v)=
 
(x)
 
)
  2                                                                                                      
(7) 
funksionalına minimum qiymət verən u(x,t) ,v(t) funksiyalarının tapılması məsələsinə baxılır, 
burada,k(x),
,c(x), (x),g(t) verilmiş funksiyalar,x
c,
x
r,
T,v
min
,v
max
,u
max 
verilmiş ədədlərdir. 
Məsələnin ədədi həllinə cərimə funksionalları üsulu tətbiq olunmuşdur. Bunun üçün 
                                          
k 
= İ(v)+A
k 
;0})
2
                                                      
(8) 
funksionalı  daxil  edilmiş  və  (1)-(6)  şərtləri  daxilində  onun  qradiyentinin  analitik  ifadəsi 
çıxarılmışdır,burada  A
k,
 şərtini  ödəyən  müsbət  ədədlərdir.(8)  funksionalının  ən  kiçik 
qiymətinin  tapılmasına  qradiyent  üsulu,məsələnin  ədədi  realizasiyasına  isə  sonlu  fərqlər  üsulu  tətbiq 
olunur.Qeyri-müntəzəm  şəbəkədə  düz  və  qoşma  sərhəd  məsələləri  ikilaylı  qeyri-aşkar  sxemlərlə 
aproksimasiya edilir,alınan xətti cəbri tənliklər sisteminin həllinə hər bir iterasiyada qovma üsulu tətbiq 
olunmuşdur. 
Təklif olunmuş alqoritm model məsələyə tətbiq olunmuş və ədədi eksperimentlər aparılmışdır.
 
 
 
DĠSKRET  ELEKTRON QURĞULARININ DĠAQNOSTĠKASI ÜÇÜN                                                                                                                                                                                                                               
MĠKROKONTROLLERĠN ĠġLƏNMƏSĠ 
 
Şəmiyev S.H. 
Sumqayıt Dövlət Univeristeti 
 
Diskret elektron qurğularının diaqnostika vasitələrinin təhlili. 
Müasir  elektron  qurğularının  istehsalında  diaqnostika  obyekti  kimi  müxtəlif  inteqrasiya 
mərtəbəsinə  malik  inteqral  sxemlər(İS),  yarımkeçirici  yaddaş  qurğuları,böyük  və  ifrat  böyük  inteqral 
sxemlər(BİS  və  İBİS),  eləcədə  onların  istifadəsi  ilə  yerinə  yetirilmiş  sxemlər,  düyünlər,  qurğular,  və 
bloklar nəzərdə tutulur. 
Müasir dövürdə istehsal olunan elektron qurğularının böyük əksəriyyətini diskret İS-lər təşgil edir. 
Bir  nəzarət  obyekti  kimi,  elektron  qurğularının  texniki  vəziyyətinin  müəyyən  edilməsinin  əsas 
üsulu test diaqnostikasıdır ki, buraya funksional nəzarətin bütün növləri daxildir. 
Test  proqramı-elektron  qurğusunun  yoxlanılmasını  təmin  edən  giriş  dəstəsi  və  etalon  reaksiyalar 
toplusu  müəyyən  oluna  bilər.Burada  giriş  dəstəsi  dedikdə,  yoxlanılan  qurğunun  giriş  kontaktlarındakı 
siqnallrın verilmiş zaman intervalı daxilindəki məntiqi vəziyyətlərinin (0 və1) toplusudur. 
Bu toplunun məqsədi məntiqi elementlərin və onlar arasındakı birləşmələrin yoxlanmasıdır. 
Etalon  reaksiya-verilmiş  nəzarət  müddəti  ərzində  işə  yararlı  elektron  qurğunun  cıxış  siqnallarının 
məntiqi vəziyyətlərini göstərir. 
Elektron  qurğusunun  ―yararlıdır-yararsızdır‖  prinsipi  üzrə  yoxlayan  test  yoxlayıcı  ,  məntiqi  və 
struktur elementlərinin nasazlıqlarının xarakterini təyin edən test isə diaqnostik test adlanır. 
Funksional nəzarətin həyata keçirilməsi çox sayda səbəblərdən asılı olaraq , giriş təsirlərinin tələb 
olunan reaksiyaların generasiyası və çıxış cavablarının analizinin müxtəlif üsullarının kombinasiyalarına 
əsaslanır.                                                     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
   
Giriş 
tə
sirl
ərinin 
generasiya 
üsulu
 
 Əl üsulu 
Proqram- 
la təsirlər 
     Əl üsulu 
Çox 
mərtəbəli 
müqayisə 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
 Ç
ıxı
ş 
re
aks
iyala
rını
n 
ana
liz
i üs
ul
lar
ı  

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
105 
 
 
                            
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
       
METAL MƏMULATLARIN UZUNLUĞUNU TƏYĠN EDƏN QURĞUNUN ĠCMALI 
 
Əzimova G.A. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
                                        
Metal  məmulatların  uzunluğunu  təyin  etmək  üçün  müxtəlif  növ  qurğular  istifadə  edilir.                    
Metal məmulat kimi müxtəlif həndəsi formalı metal lövhə, metal boru və s. göstərmək olar.  
Diplom dissertasiyasında müxtəlif diametrli metal borunun uzunluğunun təyin edilməsi məsələsinə 
baxılır. 
Müxtəlif  diametrli  metal  borunun  uzunluğunu  avtomatik  təyin  etmək  üçün  müxtəlif  qurğu  və 
sistemləri tətbiq etmək olar. Mövcud qurğu və sistemlərdən boru uzunluğunu ölçməyə bilavasitə yaraya 
bilənlərin bəziləri haqqında məlumat verilməsi, verilmiş obyektdə tətbiq olunması mümkün ola biləcəyi 
məqsədi ilə onları bir-biri ilə müqayisə etməyə imkan verir.  
Metalın  tələb  olunan  uzunluğunu  ölçmək  üçün  qurğu  [1]  verilmişdir.  Qurğu  əsasən  uzunluq 
vericisindən və onunla birlikdə işləyən impuls formalaşdırıcısından, sürüşdürmə registrdən və materialın 
hərəkət vericisindən, üç girişli elementdən və açıcı elementdən təşkil olunur. 
Qurğunun  iş  prinsipi  belədir:  Materialın  sarğacdan  açılma  anında  qurğu  işə  başlayır.  Uzunluq 
vericisindən  impuls  formallaşdırıcısına  siqnal  verilir.  Siqnalların  sayı  yayılan  materialın  uzunluğuna 
mütənasibdir.  Formallaşdırıcı  fakt  generatoruna  və  sürüşkən  registrə  siqnallar  verir.  Registr  fakt 
impulslarının növbə ilə üç girişli elementdən keçməsini təmin edir ki, onu da impuls sayğacı hesablayır. 
Verilmiş  uzunluq  təmin  olunduqda  sarğacda  dartıcı mexanizm  elementi  işləyir.  Baxılan  qurğu  nisbətən 
mürəkkəbdir və borunun  uzunluğunun ölçülməsinə tətbiqi çətindir.  
Borunun  uzunluğunu  avtomatik  olaraq  ölçən  qurğu  [2]  boru  yığımı  sahəsindən,  borunu  hərəkət 
etdirən  diyircəkdən,  borunun  bir  ucuna  bazalaşdırıcı  müstəvi  sonluqdan,  kobud  və  dəqiq  hesabat 
sistemindən və onunla əlaqədar olan hesab həlledici blokdan təşkil olunur. 
Qurğunun iş prinsipi belədir: Xüsusi tutucu vasitəsilə bir ədəd boru götürülüb öz oxu istiqamətində 
istiqamətləndirici  dayağa  qədər  hərəkət  etdirilir.  Ancaq  bundan  sonra  rezbalı  mexanizmi  borunu  eninə 
hərəkət etdirərək dəqiq dayağa çatdırır. Borunun ön ucu ilə çıxışının vəziyyəti müəyyən edilir. Borunun 
əsas  qəbul  edilmiş  ucunun  baza  vericisi  yaxınlığından  keçməsi  ilə  qeyd  edilir.  Hesablama  sistemi 
vasitəsilə baza vericisi və dəqiq ölçmə sistemlərindən alınan məlumatlara əsasən borunun uzunluğu təyin 
edilir. Bu qurğunun əsas çatışmayan cəhəti odur ki, çoxlu miqdarda baza vericiləri, dəqiq ölçmə sistemi 
işlədilir və ölçü zamanı boru hərəkət etdirilir.  

---