Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
126 mədov inqilabi fəaliyyət göstərmiş, sonradan partiya və sovet işlərində çalışmışlar. Bu şəxslərdən birincisi elə həyatda da «Sarı Şəmistan» kimi tanınmış, ikincisi isə «Topal Kərəm» adı ilə məşhur olmuşdur. * ∗ «Şair fəal həyat müşahidəçisi idi. 1947-ci ildə canlı müşahidə etdiyi bir ailə ha- disəsindən müqəəssir olaraq «İki sevgi» adlandırdığı realist səpgili bir dram əsərinin iki kiçik səhnəsini yazdı. Burada, şairin özünün dediyi kimi, məqsədi «... böyük ilk sevgi duyğusunu müqəddəs bir şey kimi necə qorumaq lazım gəldiyindən danışmaq» idi. Lakin sonralar bu başlanğıç şairi təmin etmədi və həmin yazını birdəfəlik kənara qoydu. Bunun əvəzində «Aygün» poemasını yazdı». (173, 149) Səməd Vurğun «Aygün»ü (1952) epik səpgidə qələmə almışdır. Burada həyatdan götürülmüş canlı lövhələr yaradılmış, daha çox öz fərdi cizgiləri ilə yadda qalan obrazların daxili aləmi, hiss və düşüncələri, istək və arzuları, əzab və sarsıntıları göstərilmişdir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, «Aygün» Səməd Vurğuna qarşı yeni hücum və ittihamlar üçün növbəti bəhanə olmuşdur. 1937-1938-ci illərdən fərqli olaraq həmin illərdə, yəni 1952-1953-cü illərdə şairi «hökmdarın hüzuruna» çağırmamışlar, o özü buna cəhd etsə də imkan verməmişlər. Lakin ona çevrilmiş ittihamlar məhz respublikanın yuxarı dairələrində hazırlanmış, icrası isə ayrı-ayrı adamlara tapşırılmışdır, daha doğrusu, həmin adamlar bu aksiyaların məcburi iştirakçılarına çevrilmişlər. Vaqif Səmədoğlu bir hadisəni belə xatırlayır: «Qazaxdaydıq. Damcılı bulağa gedən bir yolun tozunu qaldırırdıq maşınla. Yol qırağında bir oğlan uşağı beş-on qoyun otarırdı. Atamla endik. -A bala, adın nədir?- soruşdu Səməd Vurğun. -Vaqif! -Bu necə oldu, ə? Sən - Vaqif, bu - Vaqif, mən də Vaqif... ** Профессор Садыг Шцкцров бу барядя айрыжа мягаля йазмышдыр. 127 Kim vardısa orda-hamısı gülüşdü. Atamdan başqa. O, gülə bilməzdi. Çünki 1952-ci il idi. O il Səməd Vurğunun qulağına tez-tez Cıdır düzündən bir səs gəlirdi. Beli qırılmış ulu babasının fəryadı: -A bala, özündən muğayat ol!». (160) «Hürmüz və Əhrimən» poemasının yazılıb başa çatdırılmasına mane olan, «İnsan» pyesini «mücərrəd əsər» kimi damğalayan, neçə-neçə dəyərli şerin üstündən qara xətt çəkən «tənqidçilər» bu dəfə şairin «Aygün» poemasını hədəf seçmişdilər. Poema «İnqilab və mədəniyyət» curnalında dərc edildikdən sonra «Kommunist» qəzetində(107) M.Quluzadənin, «Ədəbiyyat qəzeti»ndə (38) isə M.C.Cəfərovun tənqidi məqalələri çap olundu. Səməd Vurğunun ev muzeyində mühafizə olunan bir sıra materiallar -onun respublika rəhbərliyinə yazdığı ərizə və teleqramın surətləri, «M.Quluzadənin «ədəbi səyanəti» adlı məqaləsi, şair Zeynal Xəlilin xatirələri və s. məhz həmin vaxtlar - 1952-ci ildə şairə qarşı hazırlanmış növbəti aksiya barədə məlumat verir. ∗ Deməli, «tənqidi məqalələr» Səməd Vurğunu aradan götürmək üçün yeni bir bəhanə olmuşdur. Mərhum yazıçı Süleyman Vəliyev öz xatirələrində belə yazmışdır: «Hər işim yaxşı gedirdi. Birdən yenə rüzgar dəyişdi, yenə başımın üstünü qara buludlar aldı. Böyük Vətən müharibəsində düçar olduğum qəzalarla əlaqədar olaraq məni daxili işlər idarəsinə çağırıb dindirirdilər. Əsl məqsəd bu idi: bəzi məsələlərdə onlara «kömək etmək», ən başlıcası Səməd Vurğuna qarşı çıxmaq, onu izləmək, böhtan atmaq... Məni sorğu-suala çəkən müstəntiq Artur Baxşıyevin * bu sözləri indi də qulağımdadır: - Səməd Vurğunun evinə gedin. Ona ağır həyatınızdan danışın. O, ürəyi rəhm- lidir, kömək edər... Söhbətarası eşidəcəksiniz ∗ Бу материалларын бязилярини шаирин гызы А.Вякилова мятбуатда юзцнцн юн сюзц иля дярж етдирмишдир. * С.Вялийев мцстянтигин адыны вя фамилийасыны дяйишдирмишдир. 128 ki, o, millətdən danışır, pantürkizmi müdafiə edir... Mən qəti etirazımı bildirdim: -Mən belə işlərlə məşğul ola bilmərəm. Əgər razılıq versəm də, Səməd məni evində qəbul etməz, deyər ki, nasir deyiləm, əsərinizi nasirə oxuyun...»(176, 98) Şair Zeynal Xəlilin xatirələrində oxuyuruq: «Poema çap olundu. Bir azdan sonra isə «Kommunist» qəzetində tənqidçi M.Quluzadənin poema haqqında bir məqaləsi dərc edildi... Bir az da keçdi, daha bir çox məsələlər aydın oldu. Aydın oldu ki, bu məqalənin dərc edilməsində M.Quluzadə yalnız əldə bir oyuncaq olmuşdur. Məqalə Səmədi ləkələmək, onu məhv etmək niyyəti ilə Mircəfər Bağırov və onun ən yaxın əlaltıları olan... şöhrəstpərəst və vicdansız adamlar tərəfindən yazılmış, bu yolla çap olunması təşkil edilmişdir».(178). Azərbaycan Respublikası EA-nın müxbir üzvü Əziz Mirəhmədov həmin məqalənin məhz, bir neçə şəxs tərəfindən yazıldığını belə xatırlayır: «Aygün» haq- qında Quluzadənin məqaləsi mətbəəyə göndəriləcəyi gün təsadüfən mən redaksiyada idim. Məqalənin makinadan çıxan səhifələrini iki-iki, üç-üç gətirib oxuyur və səliqəyə salırdılar... Əlbəttə, redaksiyanın «gizli sirləri»nə hörmət əlaməti olaraq həmin məqalə haqqında heç bir sorğu-sual verə bilməzdim və vermədim. Amma məqalənin «Aygün» barəsində olduğunu həm sərlövhəsindən, həm də qeyri-ixtiyari gözümə sataşan bəzi sözlərdən şəksiz başa düşdüm. Bir şey diqqətimi xüsusi cəlb etdi. Makinadan gələn çirkli, yəni oxunub təshih olunmuş səhifələr üzərində nə qədər qələm gəzmişdi... İxtisar və təshihlərdən, sətirlərin arasındakı əlavələrdən başqa, haşiyələrdə bir çox iri parçalar əlavə olunmuşdu. Deməli, məqalə üzərində kimsə çox sərbəst «əməliyyat» aparıb, eyni zamanda, ürəyini boşaltmışdı».(97, 235-236). Zeynal Xəlilin və Əziz Mirəhmədovun xatirələrindən o da məlum olur ki, bu məqalə birmənalı qarşılanmamışdır. Şairin bədxahları bundan sevinmiş, onun yara- dıcılığının pərəstişkarla- Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|